كالەك قۇماقاي ۇلى تارتقان سىبىزعىنىڭ سىرلى كۇيى

استانا. KAZINFORM - سىبىزعىشىلىق ونەردىڭ قارا نارى كالەك قۇماقاي ۇلى تارتقان كۇيلەردى قادىرلى وقىرماندارىمىزدىڭ نازارىنا ۇسىنباقپىز. كۇيدى ورىنداۋ نەگىزگى ءۇش اسپاپقا تيەسىلى. بۇل - دومبىرا، قوبىز، سىبىزعى. ءارقايسىسى ءوز بوياۋىمەن تىڭدارماننىڭ جۇرەگىن جاۋلاي بىلەدى. ءار اسپاپتىڭ شەبەر كۇيشىسى دە بار. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، سونداي شەبەرلەردىڭ كۇيىنە ارنايى توقتالىپ، حالىققا ۇسىنىپ وتىرۋ ءتيىمدى بولماق. وسى نيەتپەن ارنايى جازبالار توپتاماسىن باستاماقشىمىز.

نەگىزگى ماقسات - كۇيشىنىڭ ءوزى ەمەس، ونەرىن تانىستىرۋ. ياعني، كۇيدى اڭىزىمەن قوسا ۇسىنىپ وتىرۋ. Aikyn.kz-تىڭ قالىڭ وقىرمانى ىشىنەن ايتەۋىر ءبىرى الدەبىر كۇيدى تىڭداي قالعاندا، «مىناۋ بالەنشەنىڭ تارتۋى عوي» دەپ تانىپ وتىرسا، ويىمىزدىڭ ورىندالعانى. قوش، سونىمەن بۇگىن سىبىزعىشىلىق ونەردىڭ قارا نارى كالەك قۇماقاي ۇلى (1930-2023) تارتقان كۇيلەردى قادىرلى وقىرماندارىمىزدىڭ نازارىنا ۇسىنباقپىز.

جورعا ايۋ

جازىعىنان تاۋ-توبەشىگى كوپ التاي ايماعى. بىرنەشە اڭشى ازىق ىزدەپ، جولعا شىقسا كەرەك. ءتۇس اۋا جاڭبىر سەبەلەي باستايدى. اڭشىلار ءبىر تاستىڭ تۇبىنە جاتا قالىپ، جان-جاعىن باعامداپ جاتىر.

قاس قاعىم ساتتە ءبىر ايۋ ءوزىنىڭ قونجىقتارىمەن وزەن جاعالاي كەلە جاتادى. جاۋعان جاڭبىر تاۋ مەن تاستى تايعاق قىلسا كەرەك، ءتورت اياقتىلار ارەڭ ءجۇر. ءبىر كەزدە توپ سوڭىنداعى قونجىقتىڭ اياعى تايىپ، سۋعا قۇلاپ كەتەدى.

سوندا سۋعا اعىپ بارا جاتقان قونجىعىن كورگەن ەنە ايۋ جان ۇشىرا بوزداپ، جۇگىرىپ، مويىنىنان تىستەلەپ، وزەن بويىمەن اعىپ بارا جاتقان قونجىعىن جاعاعا الىپ شىققان ەكەن.

الگى اڭشىلاردىڭ ىشىندە ءبىر سىبىزعىشى دا بولىپتى. بۇل كورىنىس كوپتەن ويىنان كەتپەي، ايۋدىڭ ءجۇرىسىن كۇيگە سالعان ەكەن. حالىق اراسىندا بۇل كۇي «جورعا ايۋ» دەپ اتالىپ كەتسە كەرەك.

تەپەڭكوك

باياعى زاماندا ءبىر باي «قوي باققاندا ءمىنىپ جۇرىڭدەر، مىنانىڭ شاماسى سول» دەپ قويشىلارىنا ءبىر ات بەرگەن ەكەن. شاباندىعىنا بولا الگى ات «تەپەڭكوك» اتانعان.

كۇندەردىڭ كۇنىندە اۋىلعا ءبىر سىنشى كەلىپ، الگى تەپەڭكوكتى مالشىلار ءمىنىپ جۇرگەندە، تاڭعالعان ەكەن. شىن جۇيرىك ەكەنىن كورىپ تۇر. قويشىلارعا جاقىنداپ: «مىناۋ بايدا جۇيرىك ات كوپ پە ەدى؟ ورەن جۇيرىكتى قويعا مىنگىزىپ قويعانى قالاي؟»، - دەپ سۇرايدى. قويشىلار كۇلىپ قاراپ تۇرىپ: «قويعا دا جەتە الماي جۇرگەن تەپەڭكوكتە قايداعى جۇيرىكتىك؟!»، - دەپ ءبىر-بىرىنە قاراپ قارقىلداپتى.

سىنشى اتتىڭ باسىن اۋىلعا، بايدىڭ ۇيىنە بۇرادى. امانداسا كەلە:

- بايەكە، بايگە اتتى قوي قايىرۋعا مىنگىزىپ قويعانىڭىز قالاي؟ - دەيدى.

- اناۋ ما بايگە اتى؟ جىلقىنىڭ ىشىندەگى مىڭ سالسا، ءبىر باسپايتىننىڭ ءوزى. قويشىلار كەيدە دالاعا تاستاپ، قويدى جاياۋ ايداپ كەتەدى.

- بايەكە، مەنىڭ جىلقى تانيتىنىمدى بىلەسىز. ءار جۇيرىكتىڭ ءوز باپتاۋ ءادىسى بار. تەپەڭكوكتىڭ ۇستىنە ەكى قورجىن قۇمدى تەڭدەپ، تەر شىققانشا ەتىن قىزدىرۋ كەرەك. تەر شىعىپ، باۋىرى جازىلعان كەزدە، ۇستىندەگى وتىرعان ادام قورجىندى پىشاقپەن ءتىلىپ جىبەرىپ، قۇمىن توگىپ جىبەرسىن. سول كەز مىنا ساياعىڭىز قۇستاي ۇشادى، - دەپ كەڭەس ايتادى.

بايدىڭ سەنبەسكە امالى جوق. كەلىسەدى دە: «بۇرسىگۇنى پالەنشەنىڭ اسىندا بايگە بار، مىنا تەپەڭكوكتى قوسىپ كورەيىك»، - دەيدى.

بايگە كۇنى بايدىڭ ءوزى شاباندوزعا كەلىپ، سىنشىنىڭ ايتقانىن ىستەتەدى.

بۇل بايگەنى كورگەن ادامدار تاڭعالعان دەسەدى. قويعا ىلەسە الماي جۇرگەن تەپەڭكوك بايگەدە بارلىعىنان وزا شاۋىپ، ءبىرىنشى كەلگەن دەيدى. سول مەزەتتە اۋىلداعى سىبىزعىشى «تەپەڭكوكتى» بىلايشا كۇيگە قوسادى.

ارمان

كالەك كۇيشىنىڭ ءوز كۇيى. بۇل كۇي جايلى اۆتور بىلاي دەگەن ەكەن:

«كىشكەنتاي كەزىم بولسا كەرەك. ۇلكەندەردىڭ سىبىزعى تارتقانىن كورىپ، مەن دە سىبىزعى تارتۋدى ارماندادىم. اقىرىنداپ دىبىسىن شىعارىپ، ەپتەپ كۇي تارتا باستادىق.

تاعى ءبىر جولى اكەم سياقتى داۋلەسكەر كۇيشى اتانۋدى ارماندادىم. ارمانىم ورىندالعانداي. سىبىزعى كۇي تارتۋىم جامان ەمەس سياقتى.

كەيىن اۋىل اراسىندا عانا جۇرمەي، ۇلكەن ساحنالارعا شىعۋدى ارماندادىم. ول مۇراتقا دا جەتتىك. تەاتر مەن ۇلكەن زالداردىڭ تورىندە تۇرىپ، سىبىزعىمىزدى سايراتىپ جۇردىك.

وسى ءبىر ۋاقىتتا «ادام ارمانداپ، ەڭبەك ەتسە بارىنە دە جەتۋگە بولادى ەكەن عوي» دەپ ءتۇيدىم. سول كەزدە شىعارعان كۇيىم ەدى. ءوزىم اتىن «الىستاعى ارمان» دەپ قويعان ەدىم. قازىر بارلىعى «ارمان» دەپ تارتىپ ءجۇر.

رۇستەم نۇركەنوۆ،

ونەر زەرتتەۋشىسى

فوتو: aikyn.kz