كادر تاپشىلىعى: قازاقستانعا قانداي ماماندار كەرەك
ەلىمىز ءۇشىن ماڭىزدى سانالاتىن باستى دۇنيەنىڭ ءبىرى - ەڭبەك نارىعى. كەيىنگى جىلدارى كادر تاپشىلىعى ماسەلەسى جيىرەك ايتىلۋى بەكەر ەمەس. قازاقستاننىڭ ەڭبەك نارىعىندا كەلەشەكتە قاي ماماندار سۇرانىستا بولادى، بولجاممەن سانى قانشا بولۋى مۇمكىن؟ Kazinform ءتىلشىسى وسى ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەپ كوردى.
دارىگەر مەن مۇعالىمنەن جۇمىسشىعا دەيىن…
جىل سايىن ءار سالا بويىنشا مىڭداعان مامان جەتىسپەيتىنى جايلى اقپاراتتار شىعىپ جاتادى. ماسەلەن، قازىر ەلىمىزگە 2817 مۇعالىم، 3,9 مىڭ دارىگەرگە قاجەتتىلىك بار. دەگەنمەن بۇلار حالىق نازارىندا تۇرعان سالالار بولعانى ءۇشىن باسقالارى ەلەۋسىز كورىنۋى مۇمكىن. ايتپەسە تەحنيكالىق ماماندار مەن جۇمىسشىلارعا قاتىستى قاجەتتىلىك تە ەسەلەپ ارتۋدا.
بيىل «ەڭبەك رەسۋرستارىن دامىتۋ ورتالىعى» ا ق ساراپشىلارى 2024-2030 -جىلدارعا ارنالعان كادر تاپشىلىعى جونىندەگى ماسەلەگە زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، بولجام قۇرعان. اتالعان ەڭبەكتىڭ ماتىنىنە ۇڭىلەر بولساق، كورسەتىلگەن كەزەڭدە قازاقستانعا جالپى سانى 1,8 ميلليون كادر كەرەك بولادى. سونىڭ ىشىندە جوعارى ءبىلىمى بار قىزمەتكەرلەر - 494 مىڭ، تەحنيكالىق جانە ارنايى ءبىلىمى بار قىزمەتكەرلەر - 1 ميلليون (400 مىڭى جۇمىسشى). ال باسشىلار جانە بىلىكتىلىگى جوق قىزمەتكەرلەرگە قاجەتتىلىك شامامەن 300 مىڭ ادامدى قۇرايدى.
ەگەر سالالار بويىنشا جىكتەپ قاراساق، ءبىلىم بەرۋ (331 مىڭ)، ساۋدا (228 مىڭ)، قۇرىلىس (213 مىڭ)، دەنساۋلىق ساقتاۋ (128 مىڭ)، اكىمشىلىك جانە قوسالقى قىزمەت كورسەتۋ (119 مىڭ)، كولىك جانە قويمالاۋ (116 مىڭ) سالاسى العا شىعادى. بۇل قاتارعا اۋىل شارۋاشىلىعى (114 مىڭ)، وڭدەۋ ونەركاسىبىن (108 مىڭ) قوسا الامىز.
جۇمىسشىلاردىڭ جەتىسپەۋى قۇرىلىس سالاسىندا (111 مىڭ) كورىنىس تاپقان. نەگىزىنەن سىلاقشى، دانەكەرلەۋشى، تاس قالاۋشى، سىرلاۋشى مەن بەتون قۇيۋشىلار تابىلمايدى. تاۋ- كەن ءوندىرۋ سالاسىنىڭ وزىنە 32 مىڭ ادام قاجەت. وزگە سالالاردا 130 مىڭ جۇمىسشىعا سۇرانىس بولماق.
كولىك جانە قويمالاۋ سالاسىندا اناعۇرلىم سۇرانىسقا جۇرگىزۋشىلەر، ماشينيستەر، سلەسارلار مەن جوندەۋشىلەر، تراكتورشىلار يە بولىپ وتىر.
كرانشىلار دا، ونەركاسىپتىك جابدىق سلەسارلارى، ەلەكتر مونتەرلەرى، مەتالل كونسترۋكتسيالارىن جاساۋشىلار دا اسا سۇرانىسقا يە. مۇناي جانە گاز ءوندىرۋ جونىندەگى وپەراتورلار، بۇرعىلاۋ قوندىرعىلارىنىڭ ماشينيستەرى، ونەركاسىپتىك جابدىقتاردىڭ دانەكەرلەۋشىلەرى مەن سلەسارلارى، مامانداندىرىلعان تەحنيكا وپەراتورلارى قاجەتتىلىكتەن تۇسپەك ەمەس.
جوعارى ءبىلىمى بار قىزمەتكەرلەر اراسىندا سول باياعىداي دارىگەرلەر، قۇرىلىسشىلار، اقپارات جانە بايلانىس، كاسىبي عىلىمي قىزمەت، وڭدەۋ ونەركاسىبى ماماندارى قاجەت بولادى.
مىسالى، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا تەراپيەۆت، ستوماتولوگ، پەدياتر، حيرۋرگ، فارماتسەۆت، كارديولوگ، ساۋلەلىك دياگنوستيكا مەن گينەكولوگ ماماندارعا سۇرانىس ارتاتىنى بولجانعان.
قۇرىلىسقا نەگىزىنەن ساۋلەتشىلەر، ينجەنەر-ەلەكتريكتەر، ينجەنەر-تەحنولوگتار، ينجەنەر- مەحانيكتەر، جوبالاۋشى، تالداۋشى- زەرتتەۋشىلەر كەرەك.
كاسىبي جانە عىلىمي قىزمەت سالاسىندا ۆەتەرينار دارىگەرلەر، ەكولوگتار، ادۆوكاتتار، ءونىمدى جارنامالاۋشى، ماركەتينگ جانە نارىقتى زەرتتەۋ بويىنشا تالداۋشىلار سۇرانىسقا يە.
قازاقستان ءۇشىن اۋىل شارۋاشىلىعى ماڭىزدى سانالاتىنى جاسىرىن ەمەس. مۇندا اسىرەسە جوعارى ءبىلىمى بار اگرونومدار، ينجەنەر- مەحانيكتەر، بيولوگتار، مەتەورولوگتار، بوتانيكتەر، ءوندىرىستى ۇيىمداستىرۋ جونىندەگى ينجەنەرلەر جەتپەيدى.
ال جۇمىسشى رەتىندە تراكتورشىلار، كوكونىس، ەگىس داقىلدارىن ءوسىرۋ، جەم- ءشوپ دايىنداۋ، كومباين جابدىقتارىنىڭ وپەراتورلارى قاجەت.
وسى تۇستا كەلەشەكتە ەلىمىزدە سۇرانىستا بولاتىن توپ-5 جۇمىسشى ماماندار ءتىزىمىن ۇسىنامىز.
ا ە س تە سۇرانىستى ارتتىرماق
بيىل ەلىمىزدە وتكەن ا ە س قۇرىلىسى بويىنشا رەفەرەندۋمنىڭ ناتيجەسىندە حالىقتىڭ باسىم بولىگى ونى سالۋعا كەلىسىم بەردى. ەندى كوپ ۇزاماي قۇرىلىس باستالۋعا ءتيىس. قۋاتى شامامەن 1,2 گ ۆت بولاتىن اتوم ەلەكتر ستانتسياسىنىڭ بولجامدى قۇرىلىسى كەزىندە 3 مىڭنان 5 مىڭعا دەيىن جۇمىس ورنىن اشۋ كوزدەلىپ وتىر. ال قۇرىلىس ءبىتىپ، پايدالانۋعا بەرىلگەن ۋاقىتتا تۇراقتى تۇردە 1-1,5 مىڭعا جۋىق مامان كەرەك بولادى.
حالىقارالىق تاجىريبە بويىنشا، اسىرەسە ينجەنەر-قۇرىلىسشىلار، ەلەكتروتەحنيكالىق ينجەنەرلەر، مەحانيكالىق ينجەنەرلەر، يادرولىق تەحنولوگيا جونىندەگى ينجەنەرلەر، ساپانى باقىلاۋ جونىندەگى ينسپەكتورلار، ينجەنەر- ەكولوگتار، گەولوگتار، گەودەزيستەر سۇرانىستان تۇسپەيدى.
بۇعان رەاكتور وپەراتورلارىن، رادياتسيالىق قورعاۋ جونىندەگى مامانداردى، تەحنيك- ديسپەتچەرلەردى، مەحانيكتەردى، قاۋىپسىزدىك جونىندەگى قىزمەتكەرلەردى، حيميكتەردى، تەحنيكالىق پەرسونالدى قوسامىز. ونىڭ ۇستىنە قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 400-700 شاماسىندا قىزمەتكەر جالداۋعا تۋرا كەلەدى.
بۇل تۇستا ەڭبەك رەسۋرستارىن دامىتۋ ورتالىعى قازىر قازاقستاندا يادرولىق تەحنولوگيالار بويىنشا ماماندار دايارلاۋ جۇزەگە اسىرىلماي جاتقانىن اتاپ وتكەن ەكەن. وسىعان بايلانىستى بىلىم بەرۋ جۇيەسىنە وقىتۋشىلاردى الدىن الا ىرىكتەپ، جاڭا بىلىم بەرۋ باعدارلاماسىن ازىرلەۋ كەرەك بولادى.
تەحنوفوبيا ەڭبەك نارىعىنا اسەر ەتىپ جاتىر ما؟
كەيىنگى جىلدارى ادامدار جاڭا تەحنولوگيالاردى مەڭگەرىپ، مىقتى مامان اتانباسا، جۇمىسسىزدار قاتارى كوبەيە بەرەتىنى ايتىلىپ ءجۇر. سەبەبى ادام ىستەيتىن جۇمىستى اۆتوماتتاندىرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرا بەرۋگە بولاتىنى كورىندى. جاڭا تەحنولوگيالار ادامزاتتى جۇمىسسىز قالدىراتىنداي تەحنوفوبيا پايدا بولدى. قازاقستاندا بۇل ءۇردىس قاتتى بايقالماعان ەدى، الايدا جاساندى ينتەللەكت دامىعان سايىن اقىرىنداپ قورقىنىش كۇشەيىپ كەلە جاتقانى بىلىنەدى.
قازىر الەمدەگى الپاۋىت كومپانيالار وندىرىسكە اۆتوماتيتسازيانى ەنگىزىپ ۇلگەردى. ەگەر وسىلاي جالعاسا بەرسە، «ادامدار جۇمىسسىز قالۋى مۇمكىن» دەگەن وي ايتىلادى. قازاقستاندا دا كەيبىر الپاۋىت كاسىپورىندار بۇرىن بىرنەشە ادام اتقاراتىن جۇمىستى اۆتوماتتاندىرۋ ارقىلى وڭاي جۇزەگە اسىرا باستاعانىن ەستىپ جاتامىز. ياعني، كەلەشەكتە قازاقستاننىڭ ەڭبەك نارىعى قۇبىلۋى مۇمكىن. ءبىراق بريستول ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تۇلەگى، روبوتوتەحنيكا مامانى عيزات ماحانوۆتىڭ ايتۋىنشا، تەحنوفوبيا كوبىندە نەگىزسىز ۇرەي سانالادى.
ғизат
- جاڭا تەحنولوگيالار ادامزاتقا ىلعي ۇرەي تۋدىرادى. ⅩⅩ عاسىردىڭ باسىندا، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن وسىنداي ۇرەي بولدى. جاساندى ينتەللەكت، روبوتيزاتسيا باستالعاننان كەيىن ادامدار تاعى دا «جۇمىسسىزدىق بولادى» دەپ الاڭداپ ءجۇر. ماسەلەگە پەسسيميستىك كوزقاراسپەن قاراساق، كەمشىلىك بار. ءبىراق جۇمىسسىزدىق پەن تەحنولوگياعا كەلگەندە ەش بولجام ءدال ورىندالماعان. ال رەاليستىك تۇرعىدان قارار بولساق، اۆتوماتيزاتسيا، روبوتيزاتسيا جۇمىسسىزدىق تۋدىرمايدى. ەڭبەك نارىعى جانە ەكونوميكا وتە كۇردەلى. ەڭبەك نارىعىندا جۇمىس شەكتەۋلى ەمەس. مىسالى، 100 جۇمىس ورنى بار، ونىڭ 50 ىن روبوت الىپ قويسا، قالعان 50 ادام جۇمىسسىز قالمايدى. كەرىسىنشە، 50 نەمەسە 100 جۇمىس ورنى پايدا بولادى. نەگە؟ ءبىر زاۋىت روبوتتى ءوندىرىس پروتسەسىنە ەنگىزسە، سول زاۋىتتان شىققان ءونىم نارىقتا ارزان باعامەن ساتىلادى. بۇل قارجى جاعىنان حالىققا ءتيىمدى. ارتىلعان اقشاسىن ەل باسقا قىزمەتكە جۇمسايدى. ماسەلەن، بىرەۋدىڭ قالتاسىندا 15 مىڭ تەڭگە ارتىلسا، ول ونى بالاسىن وقىتۋعا جۇمساۋى مۇمكىن. دەمەك، كەلەسى جاعىنان پەداگوگتەرگە سۇرانىس ارتادى، - دەيدى مامان.
ماحانوۆتىڭ ايتۋىنشا، جاڭا تەحنولوگيالاردان ەڭبەك نارىعىنا بايلانىستى قورقىنىش بولماۋعا ءتيىس. ا ق ش-تا جاساندى ينتەللەكت پەن روبوتيتسازيا وزگە ەلدەرمەن سالىستىرعاندا از دا بولسا كوش ىلگەرى. ءبىراق سونىڭ وزىندە پروتسەسس ءالسىز. ءبىراق جاپونيا مەن وڭتۇستىك كورەيادا روبوتيزاتسيا كەرەمەت دامىدى. روبوتتار بارلىق سالانى جايلاعان. دەگەنمەن جۇمىس ورىندارى كەرىسىنشە كوبەيىپ، ماماندارعا سۇرانىس ارتقان. مىسال رەتىندە ونداعان مىڭ قازاقستاندىق جوعارىدا اتى اتالعان وڭتۇستىك كورەيادا جۇمىس ىستەپ جۇرگەنىن ايتساق بولادى. روبوتيزاتسيا دامىعان ەلدە جۇمىس كۇشىنە سۇرانىس كوپ. دەمەك، روبوتيزاتسيادان قورقۋ - پايداسىز نارسە.
- ال قازاقستاندا روبوتيزاتسيا وتە قىمبات. ونى جاساۋ، ەنگىزۋ، كۇردەلى بيزنەس پروتسەستەرىندە قولدانۋ قيىن ءارى شىعىنى مول. ءىرى ونەركاسىپتەر بولماسا، جاڭا تەحنولوگياعا ورتا جانە كىشى كاسىپتىڭ ءتىسى باتپايدى. سوندىقتان ەلىمىزدە بۇگىن-ەرتەڭ سالالار مەن ماماندىقتارعا بايلانىستى وزگەرىستەر بولاتىنىنا سەنبەيمىن. ونىڭ ۇستىنە، پاندەميا كەزىندە الەم ەلدەرىندەگى بيزنەس جاڭا ينۆەستيتسيالاردى كىدىرتىپ قويدى. جاڭا جوبالارعا اقشا قۇيۋ ازايدى.
ال روبوتيزاتسيا - سونداي جوبانىڭ ءبىرى. بيزنەستەر تەك بارىن ساقتاپ قالىپ، شىعىن شىعارماۋعا تىرىسىپ ءجۇر. ءبىراق ءار ادام، ءار مامان وزگەرىستەرگە دايىن بولۋى قاجەت. ەگەر روبوتيزاتسيا ۇدەرىسى بەلەڭ السا، ادامداردى جاڭا ءبىر سالاعا بەيىمدەۋ مەملەكەت پەن كومپانيالارعا ارتىلادى. جالپى، بۇل - جەكە باستىڭ ماسەلەسى ەمەس، - دەيدى عيزات ماحانوۆ.
قورىتىندىلار بولساق، ەلىمىزدىڭ ەڭبەك نارىعىندا سۇرانىس ازايمايدى. تەك حالىق نارىق تالابىنا قاراي ۋاقىتىندا بەيىمدەلە العانى ءجون. ال روبوتيزاتسيا بالكىم 30 نەمەسە 40 جىلدان كەيىن كۇن تارتىبىنە شىعاتىن ماسەلە بولۋى مۇمكىن.
اۆتور
ماديار تولەۋوۆ