جەڭىستىڭ 80 جىلدىعىنا ارنالعان اسكەري پاراد قالاي ءوتتى - فوتورەپورتاج
استانا. KAZINFORM - بۇگىن ەلورداداعى «قازاق ەلى» الاڭىندا مەملەكەت باسشىسى - قازاقستان قارۋلى كۇشتەرىنىڭ جوعارعى باس قولباسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ قاتىسۋىمەن ۇلى جەڭىستىڭ 80 جىلدىعىنا ارنالعان اسكەري پاراد ءوتىپ، تاۋەلسىز قازاقستان ارمياسىنىڭ بۇگىنگى كۇش ايبىنى كورسەتىلدى.
پارادقا ەل وڭىرلەرىنەن كەلگەن سوعىس ارداگەرلەرى كەلدى، تىل ەڭبەككەرلەرى، سونداي- اق ەلىمىزگە مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلگەن ۆەتنام كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس حاتشىسى تو لام، سونداي- اق ديپلوماتيالىق كورپۋستىڭ وكىلدەرى دە كەلدى. ودان بولەك، مۇحتار التىنبايەۆ، ءسات توقپاقبايەۆ، باقىتجان ەرتايەۆ، قازاقستاندىق عارىشكەرلەر توقتار اۋباكىروۆ، تالعات مۇسابايەۆ جانە ايدىن ايىمبەتوۆ قۇرمەتتى قوناق بولدى.
قازىر ەل اۋماعىندا 105 سوعىس ارداگەرى بار. ولار 80 جىلدان بەرى بەيبىتشىلىكتىڭ قادىر- قاسيەتىن قازىرگى ۇرپاققا ايتىپ، ءتۇسىندىرىپ كەلەدى. وسى ورايدا بۇگىنگى اسكەري پارادقا 6 سوعىس ارداگەرى ارنايى كەلىپ، قاتىستى. اتاپ ايتقاندا، استانا قالاسىنان رزاعۇل بايكەشيەۆ، الماتى قالاسىنان ۆلاديمير بەلوزەروۆ، قوسشى قالاسىنان نۇرقاسىم اجىتايەۆ، قوستاناي قالاسىنان قاسىمحان الدابەرگەنوۆ، وسكەمەن قالاسىنان قۇرمات راحيموۆ، قاراعاندى قالاسىنان گريگوري ستەپەنكو كەلدى.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ پاراد كەزىندە قازاقستان ءۇشىن ەڭ باستى ماقسات ۇلت مۇددەسىن قورعاۋ ەكەنىن قاداپ ايتتى.
- سوعىستىڭ تاريحي اقيقاتىن، ۇلى جەڭىستىڭ ءمان-ماعىناسىن قاساقانا بۇرمالاۋعا جول بەرۋگە بولمايدى. قازىرگى قۇبىلمالى زاماندا قازاقستان ءۇشىن ەڭ باستى ماقسات - ۇلت مۇددەسىن قورعاۋ. سىرتقى ساياساتىمىز وسى ماقساتتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن جۇرگىزىلىپ جاتىر. قازاق حالقى - بەيبىت حالىق. «جانىم - ارىمنىڭ ساداعاسى» دەگەن ءور نامىستى، ايبارلى ەل، - دەدى پرەزيدەنت.
بۇگىنگى اسكەري شەرۋ مازمۇندىق تۇرعىدان ەكى بولىكتەن تۇردى، ياعني تاريحي جانە زاماناۋي باعىتتاردى قامتىدى. تاريحي بولىگىندە جەڭىستىڭ 80 جىلدىعىندا اعا بۋىن باتىرلارىمىزدىڭ ەرلىگىنە قۇرمەت كورسەتىلدى. ال زاماناۋي بولىگىندە تاۋەلسىز قازاقستان ارمياسىنىڭ بۇگىنگى كۇش ايبىنى تانىستىرىلدى.
اسكەري پارادتى ق ر قارۋلى كۇشتەرى قۇرلىق اسكەرلەرىنىڭ باس قولباسشىسى گەنەرال- مويور مەرەكە كوشەكبايەۆ باسقاردى. ونىڭ پايىمىنشا، اسكەري پاراد بويىنشا العا قويعان ماقسات ورىندالدى.
- وسى كۇنگە دەيىن تياناقتى وقۋ- جاتتىعۋ بولعانىن بىلەسىزدەر. جەكە ءوزىم وتە جاقسى دەپ باعالايمىن… بارلىعى جوسپارداعىداي جۇزەگە استى. العا قويعان ماقسات ورىندالدى دەپ ەسەپتەيمىن. سونىمەن قاتار، حالىق ءتا وزىنىڭ باعاسىن بەرە جاتار. اتاپ ايتقاندا، اسكەري ءتارتىپ پەن جوسپار بويىنشا ءبارى ويداعىداي ءوتتى، - دەدى م. كوشەكبايەۆ.
ايتا كەتەيىك، ۇلى جەڭىستىڭ 80 جىلدىعىنا ارنالعان اسكەري شەرۋ كەزىندە بەدەلدى وفيتسەرلەر پاراد توپتارىن باستاپ شىقتى. شەرۋدەگى كەزەكتى قاتاردا قۇرلىق اسكەرلەرى باس قولباسشىسى باسقارما وفيتسەرلەرى سالتاناتتى شەرۋمەن ءوتتى. پارادتىق توپتى قۇرلىق اسكەرلەرى باس قولباسشىسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى، II - دارەجەلى «داڭق» وردەنىنىڭ جانە «جاۋىنگەرلىك ەرلىگى ءۇشىن» مەدالىنىڭ يەگەرى گەنەرال- مايور قۋانىشبەك ۇشتايەۆ باستادى.
سونىمەن قاتار، كورەرمەندەر الدىندا وتانىمىزدىڭ اۋە شەبىن قورعاۋشىلار ساپ تۇزەدى. قازىرگى كەزدە اۋە قورعانىسى كۇشتەرى كەز كەلگەن قيىندىق دەڭگەيىندەگى مىندەتتەردى شەشۋگە قابىلەتتى جانە پراكتيكالىق ساباقتار مەن تاكتيكالىق جاتتىعۋلاردا ءوزىنىڭ جوعارى شەبەرلىگىن راستايتىن قارۋلى كۇشتەردىڭ ەڭ ءموبيلدى جانە تەحنيكالىق جابدىقتالعان ءتۇرى سانالادى. پارادتىق توپتى اۋە شابۋىلىنا قارسى قورعانىس اسكەرلەرىنىڭ قولباسشىسى، «جاۋىنگەرلىك ەرلىگى ءۇشىن» مەدالىنىڭ يەگەرى گەنەرال- مايور قايرات داۋتوۆ باستاپ كەلدى.
مۇنىمەن قوسا، شەرۋ بارىسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرى اسكەري- تەڭىز كۇشتەرىنىڭ پارادتىق ەسەپتوبى ساپ تۇزەپ ءوتتى. پادا لەگىن اسكەري- تەڭىز كۇشتەرىنىڭ باس قولباسشىسى، II دارەجەلى «ايبىن» جانە «داڭق» وردەندەرىنىڭ يەگەرى گەنەرال- مايور سەرىك بورامبايەۆ باستادى.
شەرۋدى ارنايى وپەراتسيالار كۇشتەرىنىڭ پارادتىق قاتارى جالعاستىردى. بۇل قۇرىلىم توتەنشە جاعدايلارداعى كۇردەلى تاپسىرمالاردى ورىنداۋ ءۇشىن قۇرىلعان. ءاربىر جاۋىنگەر كەز كەلگەن تاپسىرمانى تەز، ءىرى ۋاقتىلى ورىنداۋعا دايىن. سالتاناتتى ەسەپتوپتى ارنايى وپەراتسيالار كۇشتەرىنىڭ قولباسشىسى II دارەجەلى «ايبىن» وردەنىنىڭ يەگەرى پولكوۆنيك ايدوس مىرزاحمەتوۆ باستاپ كەلدى.
سالتاناتتى شەرۋ كەزىندە الاڭعا دەسانتتىق- شابۋىلداۋ اسكەرلەرىنىڭ پارادتىق توبى شىقتى. ولاردىڭ ءارقايسىسى ەڭ قاتال دايىندىقتان وتكەن جانە كەز كەلگەن توتەنشە جاعدايدا ارەكەت ەتۋگە دايىن. توپتى دەسانتتىق- شابۋىلداۋ اسكەرلەرىنىڭ قولباسشىسى، II دارەجەلى «ايبىن» جانە «داڭق» وردەندەرىنىڭ يەگەرى، گەنەرال- مايور الماز جۇماكەيەۆ باستادى.
ەلوردادا جەڭىستىڭ 80 جىلدىعىنا وراي وتكەن اسكەري پارادقا بىتىمگەرلەر توبى دا قاتىستى.
پارادتىق توپتى بىتىمگەرلىك وپەراتسيالار ورتالىعىنىڭ باستىعى ءى جانە Iى دارەجەلى «ايبىن» وردەندەرىنىڭ يەگەرى پودپولكوۆنيك جىگەر ايپوۆ باستادى.
اتاپ ايتقاندا، اسكەري شەرۋدە جاۋىنگەر ارۋلار ءدا جۇرىپ ءوتتى.
بۇگىندە اسكەردەگى ارۋلار پسيحولوگ، مەديتسينا قىزمەتكەرى، مەرگەن، بايلانىسشى، تەڭىزشى جانە باسقا دا ماماندىقتاردى جەتىك مەڭگەرگەن. قارۋلى كۇشتەر اسكەرلەرىنىڭ بارلىق ءتۇرى مەن قۇرامىندا اسكەري قىزمەت وتكەرەدى.
استاناداعى اسكەري پاراد اسا ماڭىزدى اسكەري وقۋ ورىندارىنىڭ الەۋەتىن كورسەتەتىن توپتاردىڭ شەرۋىمەن جالعاستى.
شەرۋ الاڭىندا ۇلتتىق ۇلاننىڭ جەدەل ماقساتتاعى ءى جەكە بريگاداسىنىڭ سالتاناتتى ەسەپتوبى ساپ تۇزەپ بارادى. بۇل بريگادا پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىمەن بىرگە استانا مەن ونىڭ ىرگەسىندەگى اۋىل كوشەلەرىندە تىنىشتىقتى كۇزەتەدى. ءىرى حالىقارالىق، قوعامدىق- ساياسي جانە سپورتتىق ءىس- شارالار كەزىندە قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتەتىن وسىلار.
ەلورداداعى اسكەري پارادتا توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ حالىقتى ءورت پەن تاسقىننان، ءزىلزالا مەن تەحنوگەندىك اپاتتان قۇتقارۋعا ماماندانعان وفيتسەرلەرى مەن سەرجانتتارى بوي كورسەتتى.
سالتاناتتى ءىس- شاراعا قازاقستان قارۋلى كۇشتەرىنىڭ بارلىق تۇرلەرىنەن 4000 نان استام اسكەري قىزمەتشى، 200 دەن استام اسكەري تەحنيكا مەن قارۋ- جاراق، سونداي- اق مايداندىق، ارميالىق جانە اسكەري- كولىكتىك اۆياتسيانىڭ 66 ۇشاعى مەن تىكۇشاعى جۇمىلدىرىلدى. ونىڭ ىشىندە بۇعان دەيىنگى پارادتاردا بولماعان زەنيتتى زىمىران كەشەندەرى، روبوتتىڭ كومەگىمەن جۇرەتىن سۋ جاڭا اسكەري تەحنيكانى تاماشالاۋ مۇمكىندىگى بولدى.
اتاپ ايتقاندا، بۇگىنگى پاراد كەزىندە اسكەري تەحنيكا ۇلگىلەرى، سونداي-اق ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستاعى ۇلى جەڭىس جولىندا ارميانىڭ نەگىزگى قارۋى بولعان تەحنيكا ۇلگىلەرى كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنىلدى. ەلورداداعى اسكەري پاراد كەزىندە الاڭنان سوعىس كەزىندە ەڭ كوپ شىعارىلعان ءارى اسا تانىمال بولعان ت-34 تانكى مەن تانىمال ب م-13 («كاتيۋشا») رەاكتيۆتى ارتيلەرريا ماشيناسى ءجۇرىپ ءوتتى.
ودان سوڭ سول كەزەڭدەگى زيس-2 زەڭبىرەكتەرى مەن م-30 گاۋبيتسالارى كورسەتىلدى. ءبىر كەزدەرى زيس-2 زەڭبىرەگى تانككە قارسى ەڭ قۋاتتى قارۋ رەتىندە تانىلدى. سوعىس كەزىندە ول «تيگر» اۋىر تانكتەرىنە قارسى قولدانىلدى.
ەلورداداعى اسكەري پاراد كەزىندە ەلىمىزدىڭ قارۋلى كۇشتەرى قاتارىنداعى زاماناۋي تەحنيكا تانىستىرىلدى.
«ارلان» كوپفۋنكتسيونالدى ساۋىتتى دوڭگەلەكتى ماشينالارى «قازاقستان پاراماۋنت ينجينيرينگ» وتاندىق كاسىپورنىندا جاسالعان. قورعانىس مينيسترلىگى باسپا ءسوز قىزمەتىنىڭ مالىمەتىنشە، جاۋىنگەرلىك ماشينا اسكەري قىزمەتكە 2016 -جىلى قابىلداندى. كوپ قاباتتى ساۋىتى ەكيپاج بەن دەسانتتىڭ اتىس قارۋى مەن مينادان قورعايدى.
سونىمەن قاتار، شەرۋگە ت-72 تانكتەرى تارتىلدى. ول — قۇرلىق اسكەرلەرى قۇرامالارىنداعى نەگىزگى جاۋىنگەرلىك تەحنيكا. ماشينالار «قازاقستان ينجينيرينگ» كاسىپورنىندا تولىق جاڭعىرتۋدان وتكەن.
ال جاياۋ اسكەر جاۋىنگەرلىك ماشيناسى (ب م پ-2) كەز كەلگەن جاعدايدا، سونىڭ ىشىندە ءشولدى جانە تاۋلى جەرلەردە، سونداي-اق جاۋدىڭ ۇزدىكسىز اتىس اسەرىندە قولدانىلۋى مۇمكىن. ول سۋ كەدەرگىسىن ءجۇزىپ وتە الادى. جاۋىنگەرلىك ماشينادا 30 ميلليمەترلىك اۆتوماتتى زەڭبىرەك، تانككە قارسى باسقارىلاتىن زىمىراندار مەن پۋلەمەت ورناتىلعان. ول قۇرلىقتاعى جانە اۋە نىساندارىنا دا اتىس جۇرگىزە الادى.
مۇنىمەن قوسا، پاراد كەزىندە ب ت ر-82A جاڭا نۇسقاسى كورسەتىلدى. بۇل تەحنيكا جاقسارتىلعان بارلاۋ مۇمكىندىكتەرىنە يە. بتر- دە 30 ميلليمەتر كاليبرلى جىلدام اتىلاتىن اۆتوماتتى زەڭبىرەك جانە 7,62 م م كاليبرلى جۇپتاستىرىلعان پۋلەمەت ورناتىلعان.
اسكەري شەرۋدە «Terrex 2 — بارىس- ا 8×8» مۋلتيفۋنكتسيونالدى جاۋىنگەرلىك ماشيناسى دا كورسەتىلدى. ول سۋدا ءجۇرۋ سيپاتتامالارى بويىنشا الەمدەگى ەڭ ۇزدىكتەردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. تاكتيكالىق- تەحنيكالىق سيپاتتامالارىن ەسكەرە وتىرىپ، «Terrex» اسكەري- تەڭىز كۇشتەرىنىڭ دەسانتتىق- شابۋىلداۋ باتالونىن جاراقتاندىرۋدىڭ نەگىزگى ۇلگىسى رەتىندە ۇسىنىلادى.
«بارىس» بروندالعان دوڭگەلەكتى ماشينالارى قاشىقتان باسقارىلاتىن «سۇڭقار» جانە «اڭسار» جاۋىنگەرلىك مودۋلدەرىمەن قارۋلانعان. بۇل قازاقستاندىق «WSe» كومپانياسىنىڭ ماماندارى ازىرلەگەن جاڭا قارۋ- جاراق كەشەندەرى. «بارىس» اۋىر كاليبرلى سوققىلارعا جانە ارتيللەريالىق سناريادتاردىڭ سىنىقتارىنا توتەپ بەرە الاتىن كۇشەيتىلگەن برونعا يە. سونداي- اق، ماشينا مينالاردان قوسىمشا قورعانىسپەن جابدىقتالعان.
شەرۋ سوڭىندا اۋەدەن 66 ۇشۋ اپپاراتى قاتىستى. Kazinform وسى اۋە تەحنيكالارىنا سيپاتتامانى ارنايىكوپشىلىك نازارىنا ۇسىندى.
رۋسلان عابباسوۆ