جۇگىرۋدىڭ، ءجيى جاياۋ ءجۇرۋدىڭ پايداسى قانداي
تىرشىلىكتىڭ كۇيبەڭىمەن ءجۇرىپ كەيدە دەنساۋلىققا مۇلدە ءمان بەرمەي كەتەتىنىمىز بار. ال دەنساۋلىقتىڭ كەپىلى - سپورت ەكەندىگى بارشاعا ءمالىم. سپورتتىڭ ءبىر تۇرىمەن بەلسەندى اينالىسۋعا، كۇن سايىن جاتتىعۋ زالىنا بارۋعا ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ ۋاقىتى جەتە بەرمەيدى. ءبىراق تازا اۋادا سەرۋەندەۋگە، اراسىندا جاياۋ جۇرۋگە دەن قويۋعا استە بولادى. بۇگىنگى ماقالامىز وسى تاقىرىپ توڭىرەگىندە.
سپورتتى سەرىك ەتىڭىز
ماحاتما گاندي «مەنىڭ ءومىرىم» اتتى كىتابىندا دەنساۋلىقتى كۇتۋ ءۇشىن ۇنەمى تاڭەرتەڭ جۇمىسقا جاياۋ بارىپ، كەشكىسىن جاياۋ قايتاتىنىن جازعان. ءۇندى قايراتكەرى قاستاندىقتان كوز جۇمعاندا 78 جاستا ەدى. ونىڭ وسىنشاما جاسقا دەيىن دەنساۋلىعى جاقسى، ساناسى سەرگەك بولۋىنا ۇنەمى قيمىل-قوزعالىستا جۇرگەندىگىنىڭ اسەرى مول ەكەندىگىنە ەشكىم ءشۇبا كەلتىرمەس.
وكىنىشكە قاراي، تەحنولوگيا دامىعان مىنا زاماندا ادامدار قوزعالىستان قالىپ بارادى. جۇمىسقا كولىكپەن جەتىپ، كابينەتتە كەشكە دەيىن وتىرادى. جۇمىستان سوڭ ۇيگە كەلىپ، ىشكە ەل قوندىرىپ الادى دا «شارشادىم» دەپ ديۆاندا جاتادى. ءسويتىپ، ءتۇرلى اۋرۋلاردىڭ وزىنە كەنەدەي قادالعانىن اسقىنعاندا ءبىراق بىلەدى. قازىر اۋرۋلاردىڭ «جاسارىپ» كەلە جاتقاندىعىنا دا وسى سەبەپ. ال سپورتتى سەرىك ەتكەندەر دەنساۋلىعىن ساقتاپ، اۋرۋدان ادا بولادى. كۇن سايىن جاتتىعۋ زالىنا بارۋعا ۋاقىتىڭىز جەتپەسە، وندا تازا اۋادا سەرۋەندەگەننىڭ، جاياۋ جۇرگەننىڭ پايداسى مول. بۇل تۋرالى بىزگە وسكەمەندەگى №1-ەمحانانىڭ ءبولىم مەڭگەرۋشىسى ايگەرىم قابدىعالييەۆا تەرەڭىرەك ايتىپ بەردى.
«سەرۋەندەۋ مەن جۇگىرۋ قان اينالىمىن جاقسارتىپ، ادام ورگانيزمىن وتتەگىمەن قاندىرادى. تامىر جۇيەسىن جاتتىقتىرىپ، كوپتەگەن جۇرەك اۋرۋىنىڭ الدىن الادى. باياۋ جۇگىرۋ كەزىندە اعزانىڭ زات الماسۋ پروتسەسى قالىپقا كەلىپ، قانداعى حولەستەرين مولشەرى ازايادى. جۇگىرگەندە، سەرۋەندەگەندە قان تامىرلار ارقىلى بەلسەندى ءوتىپ، ولاردى نىعايتادى جانە جۇرەك- قان تامىرلارى اۋرۋلارىنا قارسى تۇرۋعا كومەكتەسەدى»، - دەيدى ول.
تۇراقتى جۇگىرۋمەن اينالىسساڭىز، وندا جۇرەك كامەرالارىنىڭ كولەمى ۇلعايىپ، سونىڭ ناتيجەسىندە جۇرەگىڭىز مىقتى بولا تۇسەدى. بۇدان بولەك، جۇگىرۋ جۇرەك سوعۋ جيىلىگىن قالىپقا كەلتىرىپ، تاحيكارديانى جەڭۋگە كومەكتەسەدى.
«جۇيەلى تۇردە جۇگىرۋ قان قىسىمىن قالىپقا كەلتىرىپ، قان تامىرلارىنىڭ تونۋسىن ارتتىرادى. سونداي- اق قان قىسىمى جوعارى ادامداردا قىسىمدى تومەندەتۋگە، ال تومەندەردە كوتەرۋگە سەپ بولادى. ۇزاق ۋاقىت بويى فيزيكالىق بەلسەندىلىك بولماسا ونىڭ قاۋپى زور. اتاپ ايتقاندا، جۇرەك- قان تامىرلارى اۋرۋلارى پايدا بولادى. جاتتىعۋ جاساماي، قيمىل-قوزعالىسسىز ءومىر سۇرسەڭىز، وندا ول جوعارى حولەستەرين جانە سەمىزدىك سياقتى ينفاركت پەن ينسۋلت قاۋپىن ارتتىراتىن جاعدايلاردىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەدى»، - دەيدى ايگەرىم قابدىعاليەۆا.
ونىڭ ايتۋىنشا، كۇنىنە شامامەن ەكى ساعات جاياۋ ءجۇرۋ، سەرۋەندەۋ قاجەت. نەمەسە اپتاسىنا 2-3 رەت ەكى جارىم ساعاتتىق ورتاشا بەلسەندىلىكپەن اينالىسۋعا بولادى. مىسالى، ۆەلوسيپەد تەبۋ، جىلدام ءجۇرۋ، جۇگىرۋ. باسقا دا سپورت تۇرلەرىمەن 75 مينۋت قارقىندى اينالىسقان وتە پايدالى.
«ءوزىڭىزدى جەڭىل سەزىنەسىز»
وسى رەتتە، جۋرناليست، ۆەلومارافونشى ەرنات مەلس ۇلىن اڭگىمەگە تارتىپ كوردىك. ول سپورتتىڭ ومىرىنە قانشالىقتى پايداسىن تيگىزىن جاتقانىن تىلگە تيەك ەتتى.
«كۇن سايىن 20 مينۋت جالپى دەنە قىزدىرۋ جاتتىعۋىن جاسايمىن. دۇيسەنبى- جۇما كۇندەرى تاڭەرتەڭ ساعات 5 پەن 6 ارالىعىندا ۇيدەن جۇمىسقا جاياۋ التى جارىم شاقىرىم جۇرەمىن. بۇعان 1 ساعاتتاي ۋاقىت كەتەدى. ال كەشكە جۇمىستان ۇيگە تاعى 6 جارىم شاقىرىمدى ەڭسەرىپ جاياۋ قايتامىن. سەنبى- جەكسەنبىدە ۆەلوسيپەدپەن 10 شاقىرىم ءجۇرىپ، سۋدا جۇزۋگە 1 ساعات ارنايمىن»، - دەيدى.
كەشكى 10 عا دەيىن ۇيىقتاۋدى ادەتكە اينالدىرىپتى. تاڭەرتەڭ جۇمىس كۇندەرى 4 جارىمدا تۇرسا، دەمالىستاردا ساعات 6 دا ويانادى.
«جاياۋ جۇرگەننىڭ پايداسى كوپ. قيمىل-قوزعالىس بولادى. تازا اۋا جۇتاسىڭ. قانىڭ جۇرەدى. قان جۇرگەن سوڭ، وي تۋدىرۋ ۇدەرىسى جاقسارادى. بەلسەندى سپورت پەن ءونىمدى شىعارماشىلىق ءوزارا تىعىز بايلانىستى. باياۋ اققان قان قويۋلانىپ، وتتەگى ءتيىستى دەڭگەيدە جەتپەگەن سوڭ ادامنىڭ ميى اشي باستايدى. نەگىزى عالىمدار كۇنىنە كەمىندە 10 شاقىرىم ءجۇرۋ كەرەك دەيدى. دەنەنىڭ ءوز حاقىسى بار. ول - تىم قۇرىعاندا كەمى 20 مينۋت فيزيكالىق جاتتىعۋ جاساۋ»، - دەيدى ەرنات مەلس ۇلى.
ۆەلومارافونشىدان جاياۋ جۇرۋگە، جۇگىرۋگە، جالپى سپورتقا ۋاقىت تاپپاي جۇرگەندەرگە قانداي لايفحاكتار ۇسىناتىندىعىن سۇراپ كوردىك.
«جۇمىسىڭىزعا جاياۋ بارىڭىز. تىم الىس بولسا، شاماڭىز جەتەتىن جەردەن جاياۋ جەتىڭىز. مىسالى، جۇمىسىڭىز 6 شاقىرىم بولسا، كولىكپەن 4 شاقىرىم ءجۇرىڭىز دە، ونى سول جەردەن تاستاپ قالعان 2 شاقىرىمدى جاياۋ ءجۇرىپ ءوتىڭىز. سوندا سىزدە فيزيكالىق دامۋ، قيمىل- قوزعالىس بولادى. نەمەسە ءليفتىنىڭ ورنىنا باسپالداق پايدالانىڭىز. مىسالى، 8 قاباتتا تۇراسىز دەلىك، سوعان جاياۋ كوتەرىلىڭىز جانە ءتۇسىڭىز. ءبىراق ءوزىڭىزدى زورىقتىرۋدان اۋلاق بولعان ءجون. اياقتى نىق باسىپ، تاباندى نىق قويىپ، اسىقپاي ادىمداڭىز. بۇل قيمىل-قوزعالىستى قاتتى شەكتەپ العاندارعا ارنالعان قاراپايىم لايفحاكتار. جاز كەزىنە قاراعاندا قىستا جۇرگەننىڭ پايداسى مولىراق. بۇل يوندارعا بايلانىستى. ءبىز جۇتاتىن اۋا وڭ جانە تەرىس يونداردان تۇرادى. وڭ يون جابىق عيماراتتا بولادى. ال تەرىس يون اشىق جەردە، كوشەدە كوپ. اياز، مۇز، بوران بولاتىن قىس مەزگىلىندە تەرىس يوندار اۋادا شۇپىلدەپ تولىپ تۇرادى. بۇل كەزدەگى تەرىس يوندار تەك قانا اۋا ەمەس، ەم دە بولادى. بۇل - ناقتى عىلىم»، - دەپ جاۋاپ بەردى.
ەرنات مەلس ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، ۇنەمى قيمىل-قوزعالىستا بولۋدىڭ پايداسى شاش- ەتەكتەن.
«ەڭ اۋەلى، ءوزىڭىزدى جەڭىل سەزىنەسىز. ارتىق سالماق مۇلدە بولمايدى. سپورتتى تۇراقتى سەرىك ەتكەندەر ءوزىن جاقسى تانيدى. ءوزىڭ جاقسى تانىعان ادام جەتىستىك جولىنا تۇسەدى. بارلىق نارسەنىڭ قادىرىن بىلەدى. اراق، تەمەكى، ناسىباي، ۆەيپ، قۇمار ويىن، تەلەفونعا كوپ تەلمىرۋ سياقتى كەسەلدەردەن بويىن اۋلاق ۇستايدى. ماڭداي تەرىمەن تاپقان اقشاسىن باسقا زياندى نارسەگە جۇمسامايدى. وتباسىندا ۇيلەسىم بولادى. سىرقات كەلسە، تەز ەڭسەرەدى. ەڭسەسى تىك، كوڭىلى سەرگەك، بويى جەڭىل جۇرەدى. اباي «ءار جيناقىلىقتىڭ ءتۇبى كەنىش» دەگەن. سپورت، سالاماتتى ءومىر سالتى جيناقى بولۋعا ادەتتەندىرەدى»، - دەيدى ول.
اۆتور
تالعاتجان مۇحامەتبەك ۇلى