جىل قورىتىندىسى: باتىس ەنەرگەتيكالىق ايماعى، جاڭا كەن ورىندارى جانە «بەينەۋ- جاڭاوزەن» گاز قۇبىرى

Primeminister.kz رەداكتسياسى قازاقستان ەكونوميكاسى سالالارىنىڭ 2023 -جىلعى دامۋ قورىتىندىلارىنا ارنالعان شولۋىن جالعاستىرادى. بۇگىنگى تاقىرىپ ەنەرگەتيكا جانە مۇناي-گاز سالاسى جونىندە بولماق. 

ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكا سالاسىن ودان ءارى دامىتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن بىرنەشە رەت اتاپ كورسەتتى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندا ترانسۇلتتىق مۇناي- گاز كورپوراتسيالارىنىڭ بولۋى ەلىمىزدىڭ ينۆەستيسيالىق تارتىمدىلىعىن، اتاپ ايتقاندا، ينۆەستورلاردىڭ قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرىن قورعاۋ سالاسىنداعى زاڭنامانىڭ تۇراقتىلىعىن كورسەتەدى.

سونىمەن قاتار الداعى 5 جىلدا كەمىندە 14 گيگاۆات جاڭا ەلەكتر قۋاتى ىسكە قوسىلىپ، جاڭارتىلاتىن ەنەرگەتيكا جوبالارىن جۇزەگە اسىرۋ، سونداي- اق سۋ ەلەكتر ستانسيالارىن دامىتۋ جۇمىستارى جالعاسىن تابادى.

2023 -جىلى قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكا سالاسىندا قانداي ناتيجەلەرگە قول جەتكىزىلگەنى تۋرالى وسى ماتەريالدان وقىڭىزدار.

قاڭتار- قاراشا ارالىعىندا مۇناي جانە گاز كوندەنساتىن ءوندىرۋ كولەمى 82,2 ميلليون توننانى قۇرادى، بۇل وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 8 پايىزعا ارتىق. 53,8 ميلليارد m3 گاز ءوندىرىلدى (ءوسىم 12 پايىز). 26,9 ميلليارد m3 تاۋارلىق گاز ءوندىرىلدى (ءوسىم 6 پايىز).

64,3 ميلليون توننا مۇناي (ءوسىم 10 پايىز) جانە 5,3 ميلليارد m3 تابيعي گاز (ءوسىم 8 پايىز) ەكسپورتتالدى.

وتاندىق مۇناي وڭدەۋ زاۋىتتارى قاڭتار- قازان ارالىعىندا ەلىمىزدە 11,2 ميلليون توننا مۇناي ونىمدەرىن ءوندىرىپ، جوسپاردى (101,5 پايىز) اسىرا ورىندادى. جىل قورىتىندىسى بويىنشا 13,4 ميلليون توننا مۇناي ونىمدەرىن ءوندىرۋ جوسپارلانۋدا.

باتىس قازاقستان وبلىسىندا تابيعي گازدىڭ قوسىمشا كوزىنە اينالاتىن «روجكوۆسكوە» ءىرى كەن ورنى ىسكە قوسىلدى. 2040 -جىلعا دەيىن مۇندا 14,2 ميلليارد تەكشە مەتر شيكى گاز جانە 7,1 ميلليون توننا كوندەنسات ءوندىرۋ جوسپارلانىپ وتىر. كەن ورنىن يگەرۋ ق ر ۇلتتىق قورىن 500 ميللياردتان استام تەڭگەگە، جەرگىلىكتى بيۋدجەتتى 110 ميلليارد تەڭگەگە تولىقتىرادى.

بيىلعى مامىردا «وڭتۇستىك اقساي» كەن ورنى، ال جەلتوقساننىڭ باسىندا «شىعىس ورىكتاۋ» كەن ورنى پايدالانۋعا بەرىلدى. ورتا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا تاعى بىرنەشە گاز جوبالارىن ىسكە قوسۋ كۇتىلۋدە، ولاردىڭ قاتارىندا «ورتالىق ورىكتاۋ» (اقتوبە وبلىسى)، «باتىس پرورۆا» (اتىراۋ وبلىسى) جانە «قالامقاس» (ماڭعىستاۋ وبلىسى) جوبالارى بار.

ەلدى مەكەندەر مەن ءىرى ونەركاسىپ وبەكتىلەرىن تۇراقتى گازبەن قامتاماسىز ەتەتىن «بەينەۋ- جاڭاوزەن» ماگيسترالدى گاز قۇبىرىنىڭ ەكىنشى جەلىسى ىسكە قوسىلدى. جوباعا QazaqGaz جانە «سامۇرىق- قازىنا» ا ق-نىڭ جەكە قاراجاتى ەسەبىنەن شامامەن 180 ميلليارد تەڭگە ينۆەستيسيا تارتىلدى.

ماڭعىستاۋ وبلىسىندا سارشا ەلدى مەكەنى مەن «جىلى جاعاجاي» كۋرورتتىق ايماعىنا گاز تاراتۋ قۇبىرى سالىندى. جوبا قۇنى - 8,3 ميلليارد تەڭگە.

اتىراۋ وبلىسىندا جالپى قۇنى شامامەن 100 ميلليارد تەڭگە بولاتىن «ماقات- سولتۇستىك كاۆكاز» ماگيسترالدى گاز قۇبىرى لۋپينگىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى. بۇل ءوڭىردىڭ گازعا ءوسىپ كەلە جاتقان سۇرانىسىن قامتۋعا مۇمكىندىك بەردى.

ءىرى مۇناي- گاز جانە مۇناي- گاز- حيميا جوبالارىن دامىتۋدىڭ 2023-2027 -جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جوسپارى بەكىتىلدى.

جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردان ۇزاق ۋاقىت بويى كەلىسىمشارتتىق مىندەتتەمەلەرىن ورىنداماي يەمدەنىپ كەلگەن 19 جەر قويناۋى ۋچاسكەسى مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارىلدى. قايتارىلعان ۋچاسكەلەر گەولوگيالىق بارلاۋعا جاڭا ينۆەستيسيا تارتۋ جانە كەن ورىندارىن ونەركاسىپتىك اينالىمعا جەدەل ەنگىزۋ ماقساتىندا اۋكتسيونعا قويىلادى.

جەتىلدىرىلگەن ۇلگىلىك كەلىسىمشارت مەحانيزمى بويىنشا (كۇردەلى جوبالاردى بارلاۋ مەن وندىرۋگە ىنتالاندىرۋ) ينۆەستيسيا كولەمى $9 ميلليارد قۇرايتىن جەر قويناۋىن پايدالانۋ جونىندە 5 كەلىسىمشارت جاسالدى.

ب ا ءا-نىڭ ەنەرگەتيكالىق كومپانياسىمەن تابيعي ۋراندى جەتكىزۋ بويىنشا تاريحتاعى العاشقى كەلىسىمشارت، سونداي-اق ق ح ر-نىڭ ەنەرگەتيكالىق كومپانياسىمەن تابيعي ۋراندى جەتكىزۋ بويىنشا ۇزاق مەرزىمدى كەلىسىمشارت جاسالدى.

بيىل رەسپۋبليكا بويىنشا ەنەرگيا نىساندارىنىڭ قۇرىلىسى مەن ولاردى جاڭعىرتۋعا 146,5 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى، ونىڭ ىشىندە 19 ميلليارد تەڭگە - جەكە ينۆەستيسيا. 8 ەنەرگوبلوك، 43 قازاندىق جانە 40 تۋربينا جوندەلدى.

استانادا ج ە و-3 ءبىرىنشى كەزەگى، سونداي-اق «وڭتۇستىك- شىعىس» جانە «تۇران» گاز جىلۋ ستانسيالارى ىسكە قوسىلدى. بۇل وبەكتىلەردىڭ جيىنتىق قۋاتى ەلوردانى قاجەتتى جىلۋمەن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

ۇكىمەت رەزەرۆىنەن كوكشەتاۋداعى قازاندىقتاردى، ەكىباستۇز جانە ريددەر قالالارىنداعى ج ە و-ىن كۇردەلى جوندەۋگە، سونداي-اق ماڭعىستاۋ وبلىسىنداعى ج ە و-1، ج ە و-2 جانە م ا ە ك ج ە س-عا جابدىقتار ساتىپ الۋعا 21 ميلليارد تەڭگەدەن استام قارجى ءبولىندى.

ەكىباستۇز 1-م ا ە س-تى قۋاتى 500 مۆت بولاتىن №1-بلوكتى قالپىنا كەلتىرە وتىرىپ، جاڭعىرتۋ جانە رەكونسترۋكتسيالاۋ بويىنشا اۋقىمدى جوبا جۇزەگە اسىرىلۋدا. 2024 -جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا تولىق پايدالانۋعا بەرىلەدى.

بيىل ەكىباستۇز 2-م ا ە س-تى كەڭەيتۋ جانە رەكونسترۋكتسيالاۋ بويىنشا ءىرى جوبا ىسكە اسىرىلا باستادى. وندا قۋاتى 636 م ۆت- قا دەيىن جەتەتىن №3 ەنەرگوبلوك سالىنادى.

ورالداعى ج ە و-نىڭ تاراتۋ جۇيەلەرىن رەكونسترۋكسيالاۋ جانە جاڭعىرتۋ، تۇركىستان، لەڭگىر، ت. ب. قالالارداعى قوسالقى ستانسيالاردىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى.

كوكشەتاۋ (240 م ۆت)، سەمەي (360 م ۆت) جانە وسكەمەن قالالارىندا ج ە س سالۋ ماسەلەسى پىسىقتالۋدا.

ەلەكتر ەنەرگياسىن ءوندىرۋ 112,9 ميلليارد كۆت/ساع دەڭگەيىندە بولادى دەپ كۇتىلۋدە. سونىمەن قاتار جىل سايىن ەلەكتر ەنەرگياسىن تۇتىنۋ كولەمىنىڭ ارتىپ كەلە جاتقانىن ەسكەرە وتىرىپ، جاڭا جوبالار پىسىقتالىپ جاتىر، قولدانىستاعى ەلەكتر ستانتسيالارىن جاڭعىرتۋ جالعاسۋدا.

1-شىلدەدەن باستاپ قازاقستاندا ناقتى ۋاقىت رەجيمىندە ەلەكتر ەنەرگياسىن ورتالىقتاندىرىلعان ساتىپ الۋ جانە ساتۋ مەحانيزمى (ءبىرىڭعاي ساتىپ الۋشى) ەنگىزىلدى. بۇل ىشكى نارىقتا ەلەكتر ەنەرگياسىن ساتىپ الۋ-ساتۋ كەزىندە الىپساتارلىق وپەراتسيالاردى جويۋعا، ءتيىمسىز دەلدالداردىڭ سانىن ازايتۋعا جانە كورشىلەس ەنەرگيا جۇيەلەرىمەن شەكارادا ەلەكتر ەنەرگياسى اعىندارىنىڭ اۋىتقۋىن بارىنشا ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

قايتارىمدى ينۆەستيسيالاردىڭ جىلدىق ليميتى 32 ميلليارد تەڭگەدەن 428 ميلليارد تەڭگەگە دەيىن كوتەرىلدى، بۇل ەنەرگيا ءوندىرۋشى ۇيىمداردىڭ نەگىزگى جابدىقتارىن جاڭعىرتۋ، رەكونسترۋكتسيالاۋ، كەڭەيتۋ جانە جاڭارتۋ بويىنشا جوبالار پۋلىن ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەردى.

قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىنىڭ ەلەكتر جەلىسىن نىعايتۋ بويىنشا ستراتەگيالىق ماڭىزدى جوبا جۇزەگە اسىرىلدى، ونىڭ اياسىندا جالپى ۇزىندىعى 780 شاقىرىمعا جۋىق بەس 220 ك ۆ ەلەكتر تاراتۋ جەلىسى سالىندى. ناتيجە سىندە باتىس ايماق جەلىسىنىڭ سەنىمدىلىگى جالپى العاندا ەكى ەسەگە ارتتى. بۇل جوبا ءوڭىر ەكونوميكاسىنىڭ ودان ءارى دامۋىنا ايتارلىقتاي سەرپىن بەرەدى.

جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا سالاسىندا جالپى ەل ەكونوميكاسىنىڭ جانە سالانىڭ دامۋىنا اسەر ەتەتىن ءبىرقاتار ماڭىزدى وقيعالار بولدى:

- 2027 -جىلعا دەيىن جالپى قۋاتى 6,7 گ ۆت بولاتىن ج ە ك وبەكتىلەرىنىڭ قۇرىلىسىنساتتىق كەستەسى بەكىتىلدى. بۇل سالاعا ينۆەستيسيا تارتىپ، الداعى جىلدارى ەلىمىزدە ەكولوگيالىق تازا ەنەرگيا ءوندىرىسىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

- جالپى قۋاتى 495,6 م ۆت بولاتىن 16 ج ە ك وبەكتىسى ىسكە قوسىلدى. جالپى ينۆەستيسيا كولەمى شامامەن $450 ميلليون قۇرادى.

- جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى سالاسىندا جاڭا اۋقىمدى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا شەتەلدىك ينۆەستورلارمەن ءبىرقاتار كەلىسىمگە قول قويىلدى. ب ا ءا، Total Energies جانە China Power International Holding-پەن بىرلەسە جالپى قۋاتى 3 گ ۆت بولاتىن ءۇش جەل ەلەكتر ستانسياسىن سالۋ جوسپارلانۋدا.

 

اۆتور

ايدار وسپاناليەۆ