جىل قورىتىندىسى: ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى، اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەردى قولداۋ
اۋىل شارۋاشىلىعى - ەكونوميكانىڭ نەگىزگى جانە ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەتىن سالالارىنىڭ ءبىرى. مەملەكەت جىل سايىن ا و ك-تى قولداۋعا قوماقتى قاراجات بولەدى، شارۋالار ونى سۋبسيديالار، جەڭىلدەتىلگەن نەسيەلەر جانە قولجەتىمدى اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسى تۇرىندە الادى، دەپ حابارلايدى ق ر ۇكىمەتىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى.
سالانى ودان ءارى دامىتۋ اياسىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوندىرىس كولەمىن ۇلعايتۋ جانە وتاندىق اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ قوسىلعان قۇنىن ارتتىرۋ بويىنشا ستراتەگيالىق مىندەتتەر قويدى.
ق ر پرەزيدەنتى حالىققا جولداۋىندا: «اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنىڭ الەۋەتى وراسان زور. ءبىراق ءبىز قولدا بار مۇمكىندىكتەردى ءالى دە تولىق پايدالانباي وتىرمىز. قازاقستاننىڭ اينالاسىندا ءونىم وتكىزەتىن وتە ۇلكەن نارىقتار بار. وندا ساپالى ازىق-تۇلىك ونىمدەرى تاپشى. قازاقستاننىڭ ستراتەگيالىق ماقساتى - ەۋرازيا قۇرلىعىنداعى باستى اگرارلىق ورتالىقتىڭ بىرىنە اينالۋ. وسى ماقساتقا قول جەتكىزەمىز دەسەك، ەڭ الدىمەن، ءونىمدى جوعارى دەڭگەيدە وڭدەۋگە كوشۋىمىز قاجەت. ونسىز بولمايدى. ءبىز الداعى ءۇش جىل ىشىندە اگروونەركاسىپتەگى وڭدەلگەن ءونىم ۇلەسىن 70 پايىزعا جەتكىزۋىمىز كەرەك»، - دەگەن بولاتىن.
العا قويىلعان مىندەتتەرگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن ۇكىمەت ا و ك-تى دامىتۋدىڭ ءبىرقاتار جاڭا باعدارلاماسىن ىسكە اسىرا باستادى، ولار اتالعان باعىتتا جاقسى سەرپىلىس جاساۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.
Primeminister.kz رەداكتسياسى اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنىڭ دامۋىنىڭ 2023 -جىلعى ناتيجەلەرىنە ارنالعان شولۋدى ۇسىنادى.
اۋىل شارۋاشىلىعى
- وسى جىلدىڭ 11 ايىندا اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جالپى ءونىمىنىڭ كولەمى 8,2 تريلليون تەڭگە بولدى. 16,6 ميلليون توننا ءداندى داقىلدار، 2,1 ميلليون توننا مايلى داقىلدار جانە 5 ميلليون جەم-ءشوپ داقىلدارى جينالدى. وتكەن جىلدان اۋىسقان قوردى ەسەپتەگەندە، جينالعان ءونىم ىشكى نارىقتى تولىق قامتاماسىز ەتۋگە جەتكىلىكتى.
- قازاقستاننىڭ مال شارۋاشىلىعى سالاسى تۇراقتى ءوسىمدى كورسەتىپ وتىر. وسى جىلدىڭ 11 ايىندا ءونىم ءوندىرۋ كولەمى 3,3 پايىزعا ارتىپ، 3,8 تريلليون تەڭگەنى قۇرادى.
- ءىرى قارا مال باسى 2,9 پايىزعا (9 ميلليون باس)، ۇساق مال باسى 4 پايىزعا (23,6 ميلليون باس)، جىلقى 8,3 پايىزعا (4 ميلليون باس)، تۇيە 5,3 پايىزعا (277,6 مىڭ باس)، سونداي-اق قۇس 9,5 پايىزعا (54 ميلليون باس) ءوستى.
- ازىق-تۇلىك ءوندىرىسىنىڭ كولەمى 1,9 پايىزعا ءوسىپ، 2,9 تريلليون تەڭگەنى قۇرادى. اتاپ ايتقاندا، سارى ماي ءوندىرىسى 18,4 پايىزعا (28,7 مىڭ توننا)، ىرىمشىك پەن سۇزبە ءوندىرىسى 9,3 پايىزعا (39,8 مىڭ توننا)، وڭدەلگەن ءسۇت ءوندىرىسى 3 پايىزعا (548,1 مىڭ توننا)، شۇجىق ونىمدەرىنىڭ ءوندىرىسى 1,9 پايىزعا (61,4 مىڭ توننا)، وسىمدىك مايى ءوندىرىسى 1 پايىزعا (609,4 مىڭ توننا) ۇلعايدى.
- الەۋمەتتىك- كاسىپكەرلىك كورپوراتسيالار ارقىلى ا و ك سالاسىنداعى ءىرى ونەركاسىپ جوبالارىن ىسكە اسىرۋ بويىنشا سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ تاجىريبەسىن باسقا وڭىرلەرگە تاراتۋ ماقساتىندا اۋقىمدى جۇمىس باستالدى.
اتالعان ماقساتتارعا 100 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى، بۇل 65 تاۋارلى ءسۇت فەرماسىنىڭ قۇرىلىسىن قارجىلاندىرۋعا جانە ءسۇت ءوندىرۋ كولەمىن كەمىندە 373 مىڭ تونناعا ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. 2024 -جىلى باعدارلامانى ىسكە اسىرۋعا قوسىمشا 100 ميلليارد تەڭگە باعىتتاۋ جوسپارلانىپ وتىر.
سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا اققايىڭ اۋدانىندا 400 مال باسىنا ارنالعان جاڭا ءسۇت فەرماسى ىسكە قوسىلدى. جوباعا 1,2 ميلليارد تەڭگە سالىندى. فەرمانى ىسكە قوسۋ «سولتۇستىك» ا ك ك ارقىلى جەڭىلدەتىلگەن قارجىلاندىرۋ بويىنشا پيلوتتىق جوبانىڭ ارقاسىندا مۇمكىن بولدى.
- مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتسياسىن دامىتۋ ارقىلى «اۋىل اماناتى» اتتى اۋىل حالقىنىڭ تابىسىن ارتتىرۋ باعدارلاماسىن اۋقىمدى تۇردە ىسكە اسىرۋ باستالدى. 2023 -جىلى بۇل ماقساتتارعا 100 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. ناتيجەسىندە 17 مىڭ شاعىن نەسيە بەرۋ جوسپارلانىپ وتىر، بۇل 18 مىڭعا جۋىق جاڭا جۇمىس ورنىن قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جالپى بۇگىندە شامامەن 69,4 ميلليارد تەڭگە سوماعا 11,3 مىڭ شاعىن نەسيە بەرىلدى.
بۇگىنگى تاڭدا جوبا اياسىندا ەلىمىزدىڭ بارلىق وبلىسىندا جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقتاردى، شارۋا جانە فەرمەر قوجالىقتارىن، سونداي-اق قايتا وڭدەۋ كاسىپورىندارىن بىرىكتىرەتىن 400 دەن استام اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتيۆى قۇرىلدى.
- پايدالانىلماي جاتقان جانە زاڭناما تالاپتارىن بۇزا وتىرىپ بەرىلگەن اۋىل شارۋاشىلىعى جەرلەرىن قايتارۋ بويىنشا جۇمىس جالعاسۋدا. 2023 -جىلى مەملەكەتكە 4,6 ميلليون گەكتار، ال 2022 -جىلدىڭ باسىنان بەرى 10 ميلليون گەكتار قايتارىلدى. جايىلىمدىق جەرلەردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى ماسەلەسىنىڭ وزەكتىلىگىن ەسكەرە وتىرىپ، قايتارىلعان جەرلەر ءتيىستى ەلدى مەكەندەرگە بەكىتۋ ارقىلى باسىم تارتىپپەن شارۋالاردىڭ پايداسىنا بەرىلەدى.
اباي وبلىسىنىڭ كوكپەكتى اۋدانىندا 1543 گەكتار القاپتا سۋارۋ جۇيەلەرىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى، 960 گەكتار ءداندى داقىلداردى سۋارۋعا ارنالعان 17 ماشينا ورناتىلدى. جوبانىڭ جالپى قۇنى 1,5 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى.
- مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ ارقاسىندا سالاعا سالىنىپ جاتقان ينۆەستيتسيالار كولەمى ارتىپ كەلەدى. 2023 -جىلدىڭ باسىنان باستاپ وتاندىق ا و ك- تە 164,5 ميلليارد تەڭگەگە 207 ينۆەستيتسيالىق جوبا ىسكە قوسىلدى.
- قوستاناي وبلىسىندا جىلىنا قۋاتتىلىعى 40 توننا قۇرعاق ساۋمال ءوندىرىسى ىسكە قوسىلدى. جوبانىڭ جالپى قۇنى 10 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى؛
- سونىمەن قاتار قوستاناي وبلىسىندا Arbel Bakliyat تۇرىك كومپانياسى تاۋلىگىنە 1000 تونناعا دەيىن بۇرشاق داقىلدارى ءوندىرىسىنىڭ تولىق سيكلى جوباسىن ىسكە اسىردى. ءبىرىنشى كەزەڭدەگى ينۆەستيتسيالار كولەمى 4 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايدى، كەيىننەن 9,4 ميلليارد تەڭگەگە دەيىن ۇلعايتىلماق؛
- سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا 4-شى بۋىنعا جاتاتىن جاڭا يننوۆاتسيالىق جىلىجاي ىسكە قوسىلدى، وندا جىلىنا 3 مىڭ تونناعا جۋىق قىزاناق، قيار جانە سالات جيناۋ جوسپارلانىپ وتىر. جوبانىڭ قۇنى - 7,2 ميلليارد تەڭگە؛
- اقمولا وبلىسىندا شۆەيتساريالىق Buhler كونسەرنىمەن بىرلەستىكتە قۇنى 2,5 ميلليارد تەڭگەدەن اساتىن گليۋتەنسىز سۇلى ۇلپەگى ءوندىرىسى بويىنشا جوبا ىسكە اسىرىلدى. زاۋىتتىڭ قۋاتى - ساعاتىنا 2 توننا. كاسىپورىندا شيكىزاتتى قابىلداۋ، كەپتىرۋ، تازارتۋ جانە ساقتاۋ ايماقتارى بار؛
- پاۆلودار وبلىسىندا 10 مىڭ توننا ونىمگە ارنالعان كوكونىس قويماسى ىسكە قوسىلدى، جوبا 1,8 ميلليارد تەڭگەگە باعالانىپ وتىر؛
پاۆلودار وبلىسىندا بيىل سىيىمدىلىعى 65 مىڭ توننا بولاتىن 6 كوكونىس قويماسى ىسكە قوسىلدى.
- شىعىس قازاقستان وبلىسىندا قۋاتى 12 مىڭ توننا استىق قويماسىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى، جوبانىڭ قۇنى - 1,2 ميلليارد تەڭگە.
- سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى ەڭ ءىرى «Emc agro» ج ش س ەت كومبيناتى جىلىنا 15 مىڭ توننا دايىن ءونىم وندىرە باستادى. جوبانىڭ جالپى سوماسى - 11,5 ميلليارد تەڭگە.
جالپى 11 ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا رەسپۋبليكانىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنا 855 ميلليارد تەڭگە (وتكەن جىلعى دەڭگەيدەن 11 پايىزعا ارتىق)، ال ازىق-تۇلىك وندىرىسىنە 130 ميلليارد تەڭگە (ءوسىم - %9,5) تارتىلدى.
- اگروونەركاسىپ كەشەنىن سۋبسيديالاۋعا بارلىق كوزدەردەن شامامەن 500 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى.
- سۋبسيديالاۋ جۇيەسى رەفورمالاندى. قاعيدالاردىڭ بارلىعىنا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىزمەتتىڭ جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىن تومەندەتۋگە باعىتتالعان ۇسىنىستارى نەگىزىندە ناقتى وزگەرىستەر ەنگىزىلدى.
- سۋبسيديالاۋدىڭ ءبىرىڭعاي مەملەكەتتىك اقپاراتتىق جۇيەسى ەنگىزىلدى - ول فەرمەرلەر ءۇشىن تەگىن جانە بارلىق مەملەكەتتىك دەرەكتەر بازاسىمەن ينتەگراتسيالانعان. ونىڭ اياسىندا شاعىن جانە ورتا شارۋاشىلىقتاردىڭ سۋبسيديالارعا قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن «كۇتۋ پاراقتارى» ەنگىزىلدى.
- العاش رەت سۋبسيديالاۋدىڭ جالپى قاعيدالارىنا فەرمەرلەر جىلىجايلارىنا ماۋسىمارالىق كەزەڭدە جابىق توپىراقتا كوكونىس وسىرۋگە جۇمسالاتىن ەلەكتر ەنەرگياسى، گاز جانە كومىر شىعىندارىن سۋبسيديالاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن نورما ەنگىزىلدى. جەلتوقسان ايىنىڭ سوڭىندا تۇركىستان وبلىسىندا فەرمەرلەر جىلىجايلارىنا سۋبسيديا بەرىلە باستادى.
2023 -جىلى تۇركىستان وبلىسىندا قارقىندى باۋ-باقشا القاپتارى 5405 گەگتارعا دەيىن ۇلعايدى. جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋدىڭ ارقاسىندا ونىمدىلىك بەس ەسەگە - 60-70 سەنتنەردەن 300-350 گە دەيىن ءوستى.
- تۇراقتاندىرۋ قورلارىندا كوكونىس قورلارىن قالىپتاستىرۋ، وندىرۋشىلەرمەن مەموراندۋمدارعا قول قويۋ جانە مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىنىڭ ارقاسىندا الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق-تۇلىك ونىمدەرى باعاسىنىڭ ءوسۋى تۇراقتاندىرىلدى. 11ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ازىق-تۇلىك ينفلياتسياسىنىڭ دەڭگەيى 7,5 پايىزدى قۇرادى.
- «بايتەرەك» ۇ ب ح» ا ق جەلىسى بويىنشا ا و ك نىساندارىنا نەسيە بەرۋگە 461,6 ميلليارد تەڭگە، ونىڭ ىشىندە «اگرارلىق نەسيە كورپوراتسيا» ا ق ارقىلى 318,6 ميلليارد تەڭگە جانە «قازاگروقارجى» ا ق ارقىلى 143 ميلليارد تەڭگە باعىتتالدى.
شەمونايحا اۋدانىنداعى «رۋليحا» شارۋا قوجالىعى «اگرارلىق نەسيە كورپوراتسياسى» ا ق نەسيەسىنىڭ ارقاسىندا جاقسى ءسۇت بەرەتىن گولشتين تۇقىمىنان 600 سيىر ساتىپ الدى. ءار سيىر تاۋلىگىنە مايلىلىعى %4,5 30 ليتردەن استام ءسۇت بەرەدى.
«اگرارلىق نەسيە كورپوراتسياسى» ا ق قاراجاتى ەسەبىنەن قوستاناي وبلىسىندا سىيىمدىلىعى 6 مىڭ توننا كوكونىس قويماسى ىسكە قوسىلدى. قويمالار زاماناۋي سالقىنداتۋ جانە جەلدەتۋ قوندىرعىلارىمەن جابدىقتالعان.
- بيىلعى اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعىن ەسكەرە وتىرىپ، مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا ۇكىمەت وتاندىق فەرمەرلەرگە قوسىمشا قولداۋ كورسەتۋ جونىندە ءبىرقاتار شارالاردى قابىلدادى:
- ۇكىمەت جامبىل وبلىسىنداعى قۇرعاقشىلىقتان زارداپ شەككەن فەرمەرلەرگە كەلتىرىلگەن زالالدى وتەۋگە 3,7 ميلليارد تەڭگەدەن استام قاراجات ءبولدى.
- بيدايدى كەپتىرۋ ءۇشىن 62,5 مىڭ توننا كولەمىندە جەڭىلدىكپەن ديزەل وتىنى ءبولىنىپ، ونىڭ ليترى 250 تەڭگەگە بەرىلدى، بۇل نارىقتان 15 پايىزعا تومەن؛
- «بايتەرەك» حولدينگىنىڭ قارجى ينستيتۋتتارى تاۋار وندىرۋشىلەرگە قاتىستى ايىپپۇل سانكتسيالارىن قولدانباي، نەسيەلەر مەن قارىزداردى ۇزارتۋدى جۇزەگە اسىرۋدا؛
- فەرمەرلەر ءۇشىن نارىقتىق دەڭگەيدە 3-ساناتتاعى بيداي ءۇشىن 120 مىڭ تەڭگە جانە 4-ساناتتاعى بيداي ءۇشىن 105 مىڭ تەڭگە مولشەرىندە باعا بەلگىلەندى؛
- ۇكىمەت رەزەرۆىنەن 31,3 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى، ولار 350 مىڭ توننا بيدايدى تىكەلەي ساتىپ الۋعا جۇمسالماق؛
- 400 مىڭ تونناعا جۋىق كولەمدە جۇمساق بيدايدىڭ تۇقىم قورى قالىپتاسادى.
وسىلايشا، 2023 -جىلى اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىن دامىتۋعا جانە قولداۋعا مەملەكەت شامامەن 1,2 تريلليون تەڭگە قاراجات ءبولدى. جالپى قابىلدانعان شارالار فەرمەرلەردىڭ قارجىلىق جاعدايىن جاقسارتادى جانە ولارعا 2024 -جىلعى ەگىس ناۋقانىنا ۋاقىتىلى دايىندالۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
اۆتور
ەربول جانات