جەتى شەلپەك تاراتۋدىڭ قانداي ءمان-ماعىناسى بار؟
استانا. قازاقپارات - جۇما سايىن جەتى شەلپەك ءپىسىرىپ، كورشى-قولاڭعا تاراتىپ جاتاتىنىمىز بار.
ءبىراق ونىڭ تۇپكى ءمان-ماعىناسىن، ماڭىزىن جەتە تۇسىنە بەرمەيتىنىمز دە راس. جەتى شەلپەكتىڭ ادام بالاسى ءۇشىن قانداي پايداسى بار؟ قالاي كومەكتەسەدى؟ نە ءۇشىن تاراتادى؟ وسى سۇراقتاردىڭ جاۋابىن تومەندەگى اڭگىمەلەردەن تاباسىزدار.
باياعىدا ءبىر جولاۋشى كەلە جاتىپ، ساندىق تاۋىپ الادى. اشىپ قاراسا، ىشىندە التىن تاس جاتىر. «كۇدايىم جوق جەردەن بەردى عوي» دەپ شاتتانعان بەيباق التىنعا قولىن سوزا بەرگەندە التىن تاس ۇلكەن جىلانعا اينالىپ، وزىنە تاپ بەرەدى.
- ەي، بەيشارا، نە تاپساڭ دا، ءوز سورىڭنان كور. ساندىقتا جاتىپ مىڭ جىل بويىنا: «بىرەۋ مەنى بوساتسا، التىنمەن اپتاپ، كۇمىسپەن قاپتايمىن»، دەپ تىلەدىم. ەشكىم قۇتقارمادى. بۇگىن: «كىم دە كىم قۇتقاراتىن بولسا، سونى جۇتامىن»، - دەپ سەرت بەردىم. سەن كەزىكتىڭ. ەندى سەرتىمدى ورىندايمىن دەيدى. جولاۋشى شىر- پىر بولىپ جالىنسا دا، جىلان كونبەيدى. كەنەت وتىز جولاۋشىنى ونىڭ كوزى شالادى. كۋانعان جولاۋشى ولاردان اراشا سۇرايدى. ولار جىلاننان قورقىپ:
- بۇل جىلان الىپ ەكەن. بۇعان شامامىز جەتپەس، دەپ كەتىپ قالادى.
جىلان جاقىنداي تۇسەدى. بەيباق:
- ولگەن جەرىم وسى بولدى عوي، - دەي بەرگەندە، تاعى دا بەس كىسىنىڭ سۇلباسى كورىنەدى.
جولاۋشى: «قۇتقار!» - دەپ جالىنادى.
- وتىزدىڭ شاماسى جەتپەگەندە، بىزدەن نە كۇتەسىڭ؟ - دەپ ولار دا كەتىپ قالادى.
جىلان تونە تۇسەدى. بەيباق يمانىن ۇيىرەدى. سول كەزدە ءبىر الاسا بويلى ادام كەلە قالادى.
- ەي، جىلان، مىنا بەيباقتىڭ نە جازىعى بار؟ - دەپ سۇرايدى.
جىلان ءمان- جايدى بايانداپ:
- وتىزدان قايىر، بەس جاننان پايدا بولماعاندا، سەن نە ىستەي الاسىڭ؟ جولىڭنان قالما، - دەيدى.
الاسا ادام:
- ەي، جىلان، جازىقسىز جانعا جالا جاپپا. وتىرىگىڭە سەنبەيمىن. ايتقانىڭ راس بولسا، مىنا دەنەڭمەن، كىشكەنە ساندىققا قالاي سىيدىڭ؟ كوز كورمەي، كوڭىل سەنبەيدى، - دەيدى.
جىلان بۇلقان- تالقان اشۋلانىپ، ساندىقتان قالاي شىقسام، سولاي سىيىپ تا كەتەمىن، دەيدى دە، تۇتىنگە اينالىپ، جوعارى كوتەرىلىپ، ساندىققا كىرىپ كەتەدى.
الاسا ادام ساندىقتى تارس جاۋىپ:
- جىلاننان كۇتىلدىڭ. ەندى جولىڭنان قالما، - دەيدى. جولاۋشى قۋانىپ:
- ايلاڭدى اسىردىڭ، باتىر. قارىزدارمىن. ءجونىڭدى ايت، كىمسىڭ؟ - دەيدى.
- بۇل جىلان - ورىنسىز ايتقان ءوز ءسوزىڭ. ون پالەنىڭ توعىزى تىلدەن. ورىنسىز ءسوز يەسىن تابادى. اقىلدى ادام ءتىلىن بۋادى. وتىز كىسى - ۇستاماعان ورازاڭ، بەس كىسى - قازا قىلعان بەس ۋاقىت نامازىڭ. كۇلشىلىققا سالعىرت قارادىڭ. ولاردان قايران بولمادى. ءبىراق سەن جۇما سايىن جەتى شەلپەك ءپىسىرىپ، كەدەي-كەپشىكتەرگە ساداقا بەردىڭ. مەن - ءوزىڭ ءپىسىرىپ تاراتقان شەلپەكپىن. سەنى قۇتقارۋعا قۇداي جىبەردى، - دەپتى. جولاۋشىنىڭ جەتى شەلپەگى ءوزىن ءبىر اپاتتان قۇتقارعان ەكەن.
ەندى ءبىر اڭىزدا جەتى شەلپەكتىڭ قاۋىپ-قاتەردەن ساقتايتىن شاراپاتى بىلاي باياندالادى.
ەرتەدە ءبىر اڭشى بولىپتى. ول قىران قۇستى باۋلىپ، ساياتشىلىق قۇرادى ەكەن. اڭعا شىققاندا بىرنەشە كۇن ءجۇرىپ، قانجىعاسى مايلانىپ ورالىپ جۇرەدى. ءبىر كۇنى ول تاعى دا تاۋعا كەتۋگە ازىرلەنەدى. قۇزار شىڭعا ۇيا سالاتىن اقيىق قىراننىڭ بالاپانىن ۇيىنە اكەلىپ باپتاۋدى ويلايدى. ساپارعا شىعاتىن كۇنى ۇيقىسىنان شوشىپ ويانادى. ءبىر بالەنى جۇرەگى سەزەدى. ايەلىنە:
- مەن اڭعا شىققان مەزەتتە جەتى شەلپەك تاراتىپ جىبەر، - دەپ تاپسىرادى.
- جارايدى. ايتقانىڭ بولسىن، - دەپ ايەلى ەرى اتتانعان كەزدە جەتى شەلپەك ءپىسىرىپ، كورشىلەرىنە تاراتىپ جىبەرەدى. جۇرت: «قابىل بولسىن!» - دەپ، كۇلشە ناننان ءدام تاتىسادى.
اڭشى بۇدان بۇرىن دا بۇركىتتىڭ بالاپانىن الىپ كەتەدى ەكەن. قىران اڭشىنىڭ تاعى كەلەرىن سەزەدى. ولجا ىزدەپ كەتەر كەزدە ول بالاپانىن تاۋعا اماناتتايدى:
- بوگدە بىرەۋ ۇياما ءتيىسىپ، بالاپانىمدى الىپ جاتسا، جارتاستى جاڭعىرىقتىرىپ حابار بەرەرسىڭ. ونى قۇزدان لاقتىرىپ، كوزدەرىن ويايىن، دەيدى. تاۋ بۇركىتتىڭ ءوتىنىشىن قابىل الادى. ءبىرشاما ۋاقىتتان سوڭ، قىران ۇياعا كەلسە، بالاپانى جوق. ول اڭشىنىڭ الىپ كەتكەنىن ءبىلىپ، قاتتى ناليدى. تاۋعا:
- ساعان حابار جەتكىز دەپ ەدىم عوي. بالاپانىمدى نەگە بەرىپ جىبەردىڭ؟ - دەپ رەنجيدى. تاۋ:
- مەن ساعان حابار بەرگىم كەلگەن. ءبىراق، اڭشى بالاپانىڭدى الىپ جاتقاندا جەتى كۇش جەتى جاعىمنان باسىپ، تىرپ ەتكىزبەدى. قوزعالۋعا مۇرشام بولمادى، دەپ اقتالىپتى. جەتى كۇلشەنىڭ شاراپاتى الىپ تاۋدى باسىپ، اڭشىنى ءبىر اپاتتان ساقتاپتى. «جەتى شەلپەك جەتى ءتۇرلى بالەدەن ساقتايدى» دەگەن ءسوز وسىدان قالعان دەسەدى.
شەلپەكتىڭ جەتەۋ بولۋى جايلى اڭىز وڭتۇستىك قازاقستان وڭىرىندە جاقسى ساقتالعان.
قازىعۇرتتا ءومىر كەشكەن ىسقاق قوجا ەسىمدى اۋليە كىسى بولىپتى. ول ەل- جۇرتىن ادامگەرشىلىككە، ارلىلىققا، ىزگىلىككە شاقىرىپ، زۇلىمدىقتان تىيىپ وتىرادى ەكەن. ىسقاق قوجا دۇنيەدەن وتكەندە، بالاسى ىسمايىل قوجا اكەسىن جەرلەپ، قىرقىنا دەيىن بەيسەنبى كۇنى جەتى شەلپەك ءپىسىرىپ، حالىققا تاراتىپتى دەسەدى. ءبىر كۇنى ودان بىرەۋ:
- تاقسىر، نەلىكتەن جەتى كۇلشە تاراتاسىز؟ ءبىر كۇلشە بەرسە بولماي ما؟ - دەپ سۇراپتى.
- جەتى كۇلشەنىڭ ساۋابى جەتى اتاڭا، ودان اسسا، جەتپىس اتاڭا كەتەدى. ال، ءبىر كۇلشە ءوز قارا باسىڭا عانا جەتەدى، - دەپتى.
ساداقاعا تاراتىلاتىن كۇلشەنىڭ جەتەۋ بولۋىندا دا وسىنداي ءمان بار ەكەن.
اڭگىمەلەر «وتباسى حرەستوماتياسى. سالت-ءداستۇر سويلەيدى» كىتابىنان الىندى