جۇماباي شاشتاي ۇلى. جەرگە ورنالاستىرۋشى - اڭگىمە

اڭگىمە اۋاتکومنىڭ جەرگە ورنالاستىرۋشى ءبولىمىنىڭ باستىعى شورماقوۆ دەمبەلشە، ءجۇرىس-تۇرىسى ىلدىم-جىلدىم، قيمىلى شيراق، مىنەزى شالت کىسى. جارىقشاقتانعان داۋسى ۇنەمى قاتقىل نىعىز شىعادى. ۇشقىن اتىپ تۇراتىن وتکىر قوي کوزىن تىک قادايدى. شولاقتاۋ مۇرنى دەلديىڭکى، قاراتورى دوڭگەلەک ءجۇزى توتەنشە ويدىڭ اسەرىنەن کۇرەڭىتىپ تۇراتىن سەکىلدى.

ازان شاقىرىپ قويعان اتى - مۇحامەدجان، ال ونى جۇرت بىلە مە، بىلمەي مە، شارۋاسى جوق. شورەکە دەسە دە، مۇقا دەسە دە ءبارىبىر. ءتىپتى قاتىن-قالاشقا دەيىن مۇنى قولىمەن جاراتىپ العانداي شورماقوۆ، شورماقوۆ دەپ تاق-تاق ەتکەنىنە مورت کەتىپ، شارت سىنىپ جاتقان جانە بۇل جوق. اعايىن-تۋعاننىڭ، جورا-جولداس، دوس-جاراننىڭ کەي-کەيدە شورماقوۆ دەيتىندەرىنە نە جورىق.

سوۆەت وکىمەتى ورناعالى قاي زامان. ءبىراق مىنا کولحوز، سوۆحوزدىڭ اراسىنداعى جەر داۋى کەيدە باياعىنىڭ قىز داۋىنان دا جامان. مۇنىڭ بارىنە کوندىگىپ، ەتى ءولىپ کەتتى دەگەن کۇندە دە، بۇل جولعىنىڭ بەتالاسىنان کوڭىلى اجەپتاۋىر قوبالجۋلى. بىرنەشە کۇننەن بەرى «وکتيابر » سوۆحوزىنىڭ ديرەکتورى مۇنى وراعىتىپ، تىکەلەي اۋاتکومنىڭ پرەدسەداتەلىنە بارىپ جۇرگەنىن بىلەدى. ال ءوزى تۋىپ وسکەن کولحوزدىڭ پرەدسەداتەلى کەڭەس قانى جوعارى جاققا بارماستان تۋرا مۇنىڭ الدىنا کەلدى. مال اشۋى - جان اشۋى دەگەنگە سايدى ما، کەڭەس ءسوزدى قۇيقىلجىتپاي بىردەن باستادى.

- مۇحامەدجان، وسى قىزمەتتە ەس ءبىلىپ، ەتەگىڭدى جاپقالى بەرى وتىرسىڭ. سودان بەرگى ۋاقىتتا اۋىلعا ءبىر جاقاتتىعىڭ ءتيىپ کوردى مە، ايتشى! توستە «وکتيابر دەن» کورەسىنى کورسەک، تومەندە «قىرىق جىلدىعىڭ» مەن «کوکوزەگىڭ» قىستاۋىمىزدىڭ ءورىسىن تۇک قويماي جەپ بىتەدى. ءبارى سەنىڭ قالامىڭنىڭ ۇشىندا تۇرعان جوق پا، ال ەندى ول ءبىر مەزگىل نەگە بىزگە قاراي قيسايمايدى، وسى!

کەڭەس سويلەگەندە ءبىر ءتاتتى تاعامدى لەبىمەن ۇيىرەتىندەي اۋىزىن شۇيىرە قوياتىن ادەتى ەدى، بۇل جولى ەرنى دۇرديىڭکى. قۋناق جىلتىرايتىن قوڭىر کوزىنەن ۋىتتى ۇشقىن ويناقشىپ، قازاننىڭ ءتۇپ کۇيەسىندەي قارا قوشقىل ءوڭى تۇتىگىپ کەتتى.

- مەملەکەتتىڭ جەرىنە قالام ۇشى جۇرمەيدى، کەڭەس، ونى ءوزىڭ مەنەن دە جاقسى بىلەسىڭ. جەر ونىڭ ۇستىنە اتامزاماندا کەسىلىپ، شەکارا بەلگىلەنىپ قويعان.

- ءوزىڭ تۋىپ وسکەن کولحوزىڭا بۇيرەگىڭ بۇرماي-اق قويسىڭ، مەيلىڭ. ءبىراق «وکتيابر دەگى» قويىڭ، «قىرىق جىلدىقتاعى» سيىرىڭ بىزدە دە بار. کىشکەنە جان اشۋ دەگەن بولا ما، بولماي ما ءوزى؟ جوق، «ءوزى بولعان قىز تورکىنىن تانىماي کەتەتىننىڭ» کەرى مە مىناۋىڭ؟

کەڭەس دەس بەرمەي ۇستەمەلەتىپ بارادى. الدەنەگە تامسانعانداي اۋزىن ايتەک شۇيىرە باستاعانىن دا اڭعاردى. شورماقوۆ ساسىپ-سالبىراپ، قۇتى قاشقانداي سەزىندى.

- مۇنداي ماسەلەگە اعايىنشىلىق جۇرمەيدى. جاقىن کۇندەردە ارنايى کوميسسيا شىقپاق، سوندا انىق-قانىعىن ايتادى، - باسقا قوسىپ-الاتىن ەشتەڭەم جوق دەگەندەي الدىنداعى قاعازدارىنا شۇقشيا قالدى. ءبىراق ويى سان-ساقتى شارلاپ ۇلگەردى. ون کوميسسيا شىقسا دا «کوکوزەک» کولحوزىندا ەش ۇلەس تيمەيتىنىن ءبىلىپ-اق وتىر. سوعىستان ءبىراز بۇرىن ءار شارۋاشىلىققا جەر کەسىلىپ بەرىلىپ ەدى. کەيىننەن «کوکوزەکتەن» باسقا کولحوزدىڭ ءبارى ىرىلەنىپ، سوۆحوزعا اينالدى، ءسويتىپ اۋماعىن اجەپتاۋىر کەڭەيتىپ العان-دى. سوندىقتان ءبارىبىر زاڭ «وکتيابر » جاعىندا.

الدىندا وتىرعان کەڭەستىڭ امالى تاۋسىلدى-اۋ شاماسى، مۇنىڭ ۇستەلىنىڭ جاقتاۋىنا قولىمەن سۇيەنىپ، تۇرالاپ کوتەرىلگەندە، تۇکتى بوربيعان ساۋساقتارىنان تىکسىنىپ قالعان شورماقوۆ ادىرايا قارادى. الدەنە ايتپاققا وقتالعان رايىنان تەز قايتىپ، شورماقوۆتان ءبىرجولا ءتۇڭىلىپ کەتکەندەي قاباعىن شىتا سىرتقا شىعىپ کەتتى.

شورماقوۆتىڭ بۇيرەگى «کوکوزەککە» بۇرمايدى ەمەس، بۇرادى. کوڭىلىندە ءبارى سايراپ تۇرسا دا، «ءبىر نارسەنى ەسکەرمەي قالعان شىعارمىن» دەگەن ۇمىتپەن ارحيۆ قۇجاتتارىن الدىرىپ، قاراستىرىپ کوردى. ۇجىمداستىرۋعا دەيىن سەرەکتاستى وسىنداعى ءبىر ازىن-اۋلاق ەل قونىستاپتى. کەيىننەن ونىڭ ءبىر جاعى وکتيابرگە، ءبىر جاعى ەرنازارعا بەرىلىپتى. سونداعى ەرنازارى قازىرگى «کوکوزەک». «وسىنى کەڭەس بىلمەيدى ەمەس، بىلەدى. اشەيىن قارانيەتتىلىککە سالىنىپ وتىر» دەدى.

ءبىر جاققا جولاۋشى جۇرەتىندەي بۇگىن قىزمەتىنە الىپ-ۇشىپ کەلدى. ورنىنا وتىرار-وتىرماستان سۋىرمالاردى ءبىر-ءبىر اقتارىپ شىقتى. ءبىر شەتکە قاتتاپ جيىپ قويعان کەشەگى ارحيۆ قۇجاتتارىنا ابايسىزدا کوزى تۇسکەندە بەيتانىس بىرەۋ تۋ سىرتىنان قادالىپ تۇرعانداي تۇلا بويى تىکسىنە شىمىرلاپ ءوتتى. سەستى ازاماتتىڭ پورىمى ەمەس، سىنى کەلىسىمسىز کەڭەس سەکىلدى بىرەۋدىڭ قىر کورسەتکەنىنە قاتتى ۇقسايدى. «ادامنىڭ ويىنا نە بولسا سول کەلە بەرەدى ەکەن عوي» دەپ ەرىکسىز مىرس ەتىپ کۇلىپ جىبەردى. «بۇگىنگە ءوزى نە بەلگىلەپ قويدى ەکەم?» دەپ ءىس قاعازدارىن اۋدارىستىرىپ کوردى. ىنتىماق پەن بىرلىک دەيتىن اۋىلدىڭ قىرىقجىلدىقتىڭ قۇرامىنا کىرگەلى قاشان، ءبىراق سونىڭ ار جاق، بەر جاقتارىنا کورشى شارۋاشىلىقتار کوز الارتاتىن کورىنەدى. شورماقوۆقا ادام، جەر، شارۋاشىلىق ءبىر-بىرىنەن اجىرامايتىن ءبىرتۇتاس ۇعىمعا اينالىپ کەتکەندەي. تەک ءبىر قوڭىلتاقسىعان سەزىم کوڭىلىنە وڭدىرماي سىزات ءتۇسىرىپ، تۇسىنىکسىز قامىعاتىن کۇيگە ۇرىندىرىپ ءجۇر. وسى کەزدە سول جاق بۇرىشتاعى ەکى قۇلاعى قالقايىڭقى، بوربيعان قارا تەلەفون شوشىپ ويانعان نارەستەدەي شار ەتە قالدى. جالما-جان قۇلاعىنا اپارىپ، «اللو» دەگەندى اسىعىپ-اپتىعىپ ايتتى. «شورماق ۇلى» دەگەن سالماقتى دا سىزدانعان داۋىستى بىردەن تانىدى.

- ءيا، ۆالەنتين گريگوري ۇلى، تىڭداپ تۇرمىن.

- «کوکوزەک» پەن «وکتيابردىڭ» اراسىنداعى جەر داۋىن قاشان شەشەيىن دەپ وتىرسىز? ارنايى کوميسسيا جاساقتاۋدى ۇيعارعان سياقتى ەدىک.

- ۆالەنتين گريگوري ۇلى، - دەگەندى شورماقوۆ کۇشەنىپ ايتتى ما، جوق، ىشکى ويىن سىرتقا شىعارار کەزدە تولقىدى ما، ءوڭى تۇتاس کۇرەڭىتىپ کەتتى. - ءبىر داۋعا بولا سونشا ادامدى جۇمىسىنان قول ۇزدىرگەندە نە شىعادى. ول جەردىڭ کىمدىکى ەکەنىن، قاي کەزدە قالاي بولعانىن مەن جاقسى بىلەمىن. ەگەر ۇلىقسات ەتسەڭىز، ەرتەڭ بارىپ رەتتەپ کەلەيىن.

- مەيلىڭىز، - دەپ، اۋاتکوم پرەدسەداتەلى تۇتقانى قويا سالدى.

شورماقوۆ ىسىنە قىزۋ کىرىسىپ کەتتى. «سونىمەن بىرلىک پەن ىنتىماق. ءيا...» دەپ ويلاعانشا بولعان جوق، جىلميعان بىرەۋ مونتانسىپ يمەنە کىردى. سوپاقتاۋ پىشىنىندە کوز تياناقتايتىن ءبىر بۇدىر جوق، جىپ-جىلتىر. تەک سالبىراڭقى قاپ-قارا مۇرتى قياپاتىنا سالماقتىلىق بەرىپ تۇرعانداي. کىسىگە دىتتەپ قاراعاندا کوز اياسىنان قىزعىلت نۇر جىلت-جىلت بىلىنەدى ەکەن.

- شورەکە، مەن مىنا وکتيابردىڭ قوي فەرماسىنىڭ مەڭگەرۋشىسىمىن. جاڭا الەکەڭ ءسىزدى ءبىر توپ کىسىمەن ەرتەڭ شىعادى دەپ ايتتى. جەر شالعاي، جول بويىنداعى قوپاعا ءبىر ءۇيدى دايىندايمىز. اسىقپاي تۇستەنەسىزدەر عوي، - دەپ انتەک ەزۋ تارتتى.

مىنانىڭ شورەکە دەگەنى شورماقوۆتىڭ قاپەرىنە کىرىپ تە شىقپادى. تەک جىمىسقا جىميىسىنان سەکەم الا اڭىرعان سىڭايدا ءسال بوگەلدى دە قاباعىن شىتتى.

- ەشقانداي کوميسسيا بارمايدى، مەنىڭ ءوزىم رەتتەيتىن بولدىم. ەشتەڭەگە اۋرە بولۋدىڭ قاجەتى جوق.

فەرما مەڭگەرۋشىسى تۇککە تۇسىنسەم بۇيىرماسىن دەگەندەي قاس-قاباعىن تاڭىرقاي کەردى. ەسىکتىڭ تۇتقاسىنان ۇستاپ بارىپ، قولىن قايتا تارتىپ الدى. الدەنە ايتپاققا وقتالعانمەن ساندا بار، ساناتتا جوق جەر ءبولۋشىنىڭ ءدال قازىر داۋرەنى ءجۇرىپ تۇرعانى، ايتپەسە ءبۇيتىپ شولجاڭداتار ما ەدىم دەگەن کەيىپتە سىرتقا شىعىپ کەتتى.

«گاز-69» ماشيناسىنىڭ ۇرمالى-سوقپالى ءجۇرىسىن ەلەڭ قىلماي شايقاتىلعان شورماقوۆتىڭ کوزى تارس جۇمۋلى، ءبىراق ويى شارتاراپتى شارلاپ شارق ۇرۋدا. تۋعان اۋلىنىڭ ءىسى ورگە ءبىر باسپاي قويدى. باستىق تا قۇتايمادى. وسى کەڭەس بارعاندا ءبىر قۋانعان کىسى شورماقوۆ ەدى. ءبارىن بىردەي دوڭگەلەنتىپ اکەتپەسە دە ەلدى اۋىز بىرلىککە شاقىرار دەگەن. بۇل ادام و باستا اقپەيىل بولماعان سوڭ قيىن ەکەن. دۇنيەنىڭ ءبارى سەرەکتاستا تۇرعانداي ال کەپ داۋلاستى. ودان دا ءشوبىن شاۋىپ، مول جيناپ الماي ما، قىستاۋ-قىستاۋداعى قوراسىن جوندەمەي مە. مۇنى ايتساڭ شالقاسىنان تۇسەر. سەنى دە ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ ازاماتى دەپ اۋزىمىزدى التى قارىس کەرەمىز عوي، قايتەيىک دەر. شورماقوۆ جوندەلە جينالىپ وتىردى. ەندى قازىر کەڭەستىڭ ءوزى باستاپ، ەل قوستاپ مۇنى ورتاعا الىپ شىجعىرادى عوي. شورماقوۆ شىن ساسايىن دەدى. کەنەت سوعىستىڭ الدىندا سەرەکتاستى قىزىلسايىنا دەيىن جاياۋ شارلاعانىن ەسىنە الدى. توبە-توبەگە ءوز قولىمەن ورناتقان وبالارىن ويشا ساناپ شىقتى. جامان انتون اتانىپ کەتکەن کومەکشىسى ەکەۋى وسى توڭىرەکتە شارلاماعان جەرى جوق. اپىراي، سول انتون، ۇمىتپاسام، سەرەکتاستاعى ورناتقان وباعا بوس شولمەکتى بىرگە کومىپ ەدى. سوندا بىردەڭە ايتقان، ونىسى ەستە قالماپتى. قىرىق جىلدان کەيىن تۇککە تۇرمايتىن بوس شولمەکتى شورماقوۆ دالبا تۇتقانىنا ەش قورىنبادى، قايتا انتون بەيشارانىڭ ارۋاعىنا قاتتى رازى بولىپ کەلەدى.

جول-جونەکەي قوپا ستانساسىنىڭ اسحاناسىنان شوفەر ەکەۋى تاماق ءىشتى. تاعى دا ەت پىسىرىم ۋاقىتتاي ءجۇرىپ وتىرىپ، قىزىلسايعا تاقادى. قاپتاعان ءشيلى وزەکتى تاسپاداي تىلگەن قاسقا جولدا کەزىککەن ءار دوڭ، بەلەسکە قايتا-قايتا الدىنان، کوز مورىمەن مولشەرلەگەن نىساناسىنان جاڭىلىپ قالا بەرەدى. قامشىلار جاعىنداعى تىزىلگەن شوقىلاردى ومىراۋلاي بەکىنگەن قىزعىلت سۇر جاقپار تاستاردىڭ ساۋدىراي قاڭسىعان قۇرعاق تۇستەرىنەن شورماقوۆتىڭ کەنەزەسى کەۋىپ، کوڭىلى ەلەگزىگەندەي بولدى.، کۇنگەي قاپتالدىڭ جىرا-جىرالارىنداعى اراگىدىک کوزگە شالىناتىن جىپىرلاعان قورىم تاستاردىڭ مۇنشالىقتى کوپتىگىنە تاڭىرقاي قارايدى. کەنەت جۇرەک تۇسى الدەنەدەن شىم ەتە ءتۇستى. مىناۋ کۇز مەزگىلىندەگى سۇرقاي وڭىردە ءسال شىداپ باقسا ءبىر قيماس نارسەسىمەن قايتا ۇشىراساتىنداي الىپ-ۇشتى. سوعىسقا دەيىن دە، ودان ورالىپ، قايتا قىزمەتکە کىرىسکەندە دە، جارىقتىق قىزىلساي ويلاسا ءبىر وزگەرىپ قويماپتى. ەندى ونى بىرەۋ کەلىپ «وکتيابردىکى»، بىرەۋ «کوکوزەکتىکى» دەيدى. وسى کەزدە ءشيلى وزەکتىڭ ارتىندا ءۇيىرىلىپ قالىپ بارا جاتقانىن بايقادى. بويىن دەرەۋ جيىپ الا قويىپ، تاس ءتۇيىن وتىردى. قارسى الدىنداعى دوڭنەن اسسا، ار جاعى - سەرەکتاس. ايتقانىنداي، کوز ۇشىنداعى شوقىنىڭ باسىنا باياعىدا انتون ەکەۋى ورناتقان وبا، باۋرايىنداعى کوکباستاۋ کوزىنە وتتاي باسىلدى. سول ماڭايعا جيىلعان ادامداردىڭ مول قاراسىن کورگەندە شورماقوۆتىڭ جۇرەگى ءجيى-ءجيى سوقتى.

ەلدى کورسە ەلىرمە جىنى بار ما، جوق، قويشىلاردىڭ قىر-سىرىن جاقسى بىلە مە، شوفەر ماشيناسىن زۋىلداتقاننان زۋىلداتىپ وتىرىپ، توپىرلاعان جۇرتتىڭ قاستارىنا کەلىپ ءبىر-اق توقتادى. مالشى قاۋىمنىڭ قازاقى موماقان نىشاندارىندا کەلگەن دوکەيىڭ وسى ما دەيتىن سىنشىل بايىپتىلىق بارداي. اڭداپ قاراسا، ءوز اۋىلداستارى تۇگەل ءبىر جاعىنا ىرىکتەلىپ شىعىپتى. ال وکتيابردىڭ ءبىرقاتار ادامدارى بۇعان ءجۇزتانىس ەکەن. بۇلاردىڭ تەک اتا قازداي قوقيىپ شەتکەرىرەک تۇرعان ديرەکتورىنىڭ سىڭايىن سۋقانى سۇيمەي قالدى. امانداسۋدىڭ رەتى وسى دەگەندەي ەرنىن بولىمسىز جىبىرلاتتى دا قويدى. کوپ نارسەنى ەرەن ساناي بەرمەيتىن شورماقوۆ بۇعان اجەپتاۋىر قيتىقتى. تەک کەشەگى فەرما مەڭگەرۋشىسىمىن دەگەن مۇرتتىنىڭ الدەنەدەن دەسى قايتقان با، ديرەکتورىنىڭ جانىندا تومەنشىکتەگەن کۇيى قۇر سولبىرايىپ قانا تۇر. قازاننىڭ ءتۇپ کۇيەسىندەي کەڭەس ءوڭىنىڭ کۇرەڭىتە سۇرلانىپ العانىن شورماقوۆ ءتىپتى ەلەمەدى. ەلمەن جاعالاتا قول بەرىپ امانداسىپ شىقتى. مىنا قابا ساقالدى شۇبار بەت قاريا جامااعايىن، ۇسقىنىنان جاس کەزىنەن بەرى ءبىر جىلىلىق سەزبەيتىن. قازىر دە مۇنى ءبىر تۇرلى سىرتىمەن باعىپ تۇرعانداي سۋىق. قاينىلارى اق جەڭەشە دەپ اتاپ کەتکەن سوم ءبىتىمدى قارتاڭ ايەل باياعى ءبىر ەرکىندىگىنە سالىنىپ، بازىناسىن جەتکىزىپ ۇلگەردى.

- بالشەبەک قاينىم-اۋ، سەنىڭ توبەڭ کورىگەننەن-اق قۋانىپ جاتىرمىز. مىنا جوعارعى اۋىل جەرىمىزدەن قۋماقشى. ايتەۋىر، ازامات بىزدىکى، ءبىر جاعىنا شىعارار دەگەن دامەمىز دە جوق ەمەس، ونى نەسىنە جاسىرايىق.

شورماقوۆ اق جەڭەشەسىن ءبىر تۇرلى جاتىرقاپ قالعانداي قادالدى. وکتيابرلىکتەرگە کوز قيىعىن امالسىز تاستادى. ولاردىڭ دا اقساقال، کوکساقالىنا دەيىن ءوزىن باعاتىنىن بايقادى. قىرعىز قالپاقتى، شوقشا ساقالدى قاعىلەز قاريا وسىلاردىڭ سۇرقىلتايى-اۋ، شاماسى، قامشىسىن ەکى بۇکتەي شارتا جۇگىنە جوتکىرىندى.

- ءاي، قاتىن! - دەدى. شاڭقىلداعان جىڭىشکە داۋسى سونداي اششى ەکەن. - «قانىنا تارتپاعاننىڭ قارى سىنسىن» دەگەنىڭ بە، بۇل. شورماقوۆتان دا جوعارى وکىمەت بار شىعار. جوق، کوکوزەککە ەرکەگى تۇرىپ، قاتىنى سويلەيتىن زامان تۋعان با؟

- ءاي، تەکە ساقال نەمە، ءولىپ کەتسەڭ دە شورماقوۆ ءبىزدىڭ ادام، - اق جەڭگەسى ءبۇيىرىن تايانا سالا شاپتىعىپ بارىپ، ساپ باسىلدى. بۇعان کوز قيىعىن قاداپ، قولىمەن بەتىن جىرتتى. - ويبۋۋ، انا بىرەۋگە سويلەيمىن دەپ ءجۇرىپ، جاکەمنىڭ اتىن اتاپ قويىپپىن عوي، - دەپ، جورتا قىمسىنىپ، قالىڭ توپتىڭ اراسىنا قاراي قويىپ کەتتى. ءبىراق بۇعان سەلت ەتىپ، ەشکىم ەزۋ تارتپادى. ءبارى شورماقوۆتى انتالاي قاراعان کۇيى تۇر. قانداي داۋ-داماي بولسىن، ەل-ەلدىگىن ىستەمەي قويماۋشى مە ەدى، ءبىرىن-ءبىرى قاعىتىپ، قاجايتىن قۇرداستىق تا، کونە کوزدەردىڭ الىس-جاقىندى بولجايتىن اڭگىمەسى دە - ءبارى پىشاق کەستى تىيىلىپتى. ءسوزدىڭ تورکىنى قايدا اۋىپ بارا جاتقانىن قالت جىبەرمەي سەزىپ، الدەنەدەي کۇن تۋسا ورە تۇرۋعا ساقاداي-ساي وڭکەي تاس-ءتۇيىن کەيىپ. شورماقوۆ شىن ساستى، ءبىراق سىر بەرمەۋگە تىرىسىپ:

- اۋ، اعايىن، - دەدى. - بۇل جەردى سولعىستىڭ الدىندا بولگەندە ءبىر مۇشەسى مىنا مەن بولعام. وعان قۇر ارام تەر بولىپ قايتەسىڭدەر، ودان دا جونگە کوشەلىک تە. - شورماقوۆتىڭ تاناۋى دەلديىپ، شەکە تامىرلارى ادىرايا دوڭگەلەک ءجۇزى کۇپ-کۇرەڭ تارتتى. - جەر وکتيابردىکى، ودان باسقا مەن ەشتەڭە بىلمەيمىن، - دەپ ءسوزىن شورت قايىردى.

- وي، ازاماتتىڭ قوشقارى! - دەپ، وکتيابرلىکتەر قوپاڭداسا قاۋقىلداسىپ قالدى.

کوکوزەکتىکتەر کۇجىلدەسىپ بارىپ، سىلتىدەي تىندى. مىناۋىڭ نە الەمەت دەگەندەي جۇزدەرىندە تاڭىرقاۋ دا، ابىرجۋ دا بار. ءبىر ورنىندا تاپجىلماي قالشيىپ تۇرعان کەڭەس کەنەت شورماقوۆتىڭ الدىنا جەتىپ کەلدى. قازاننىڭ ءتۇپ کۇيەسىندەي قاپ-قارا کەسکىنى وتقا قاقتالعانداي:

- ءاي، بەزبيلەت، انا راحىمجانوۆ اۋزىڭدى مايلاپ قويعان عوي، سەنىڭ. ايتپەسە، - دەي بەرىپ تۇتىعىپ قالدى.

- مۇنى بوتاعارانىڭ ارۋاعى ۇرايىن دەپ ءجۇر ەکەن، - دەپ، شۇبار بەت قاريا سوزگە ارالاستى.

- شورماقوۆ، شورماقوۆ دەپ اسپان-سايباق قىلعانداعىلارىڭ وسى ما! - دەپ، تاعى بىرەۋ داۋىستاپ قالدى.

باسى شىڭىلداپ کەتکەن شورماقوۆتىڭ اناۋ شەتتە ميىعىنان کۇلىپ تۇرعان وکتيابر سوۆحوزىنىڭ ديرەکتورىنا کوزى ەرىکسىز ءتۇستى. «جۇرتىم-اۋ، تۇبىرتەکتە سولاي» دەپ ءتۇسىندىرىپ جاتۋعا ۋاقىتى جوقتاي اسىعىپ اپتىعىپ کەتتى دە، کەڭەسکە:

- مەن ەمەس، سەن - بەزبيلەت. مەن ءولىپ کەتسەم دە نانىمدى ادال تاۋىپ جەيمىن، - دەپ، جۇدىرىعىمەن ءتوسىن قويعىلاپ جىبەردى.

مىناۋ قايتەدى دەگەندەي کەڭەس اڭىرا توسىلىپ قالدى. قالعان کوکوزەکتىکتەر دە شىرىلداعان شورماقوۆتىڭ قالپىنان ءبىر نارسەنىڭ جاي-جاپسارىن بايىپتاپ، نە دە بولسا اقىرىن کۇتۋگە بەکىنگەن ۇستامدىلىققا کوشتى.

شورماقوۆ تا ساباسىنا تۇسکەندەي کورىنگەنىمەن، اينالاسىنا الاق-جۇلاق قاراپ، تياناق تاپپاي کەڭەسکە نازارىن قايتا تىکتى.

- ماعان سەنبەسەڭدەر، اناۋ وبانىڭ استىندا وسىدان قىرىق جىل بۇرىن کومىلگەن بوتەلکە بار، ەگەر ول تابىلماسا ماعان سىن بولسىن، - دەپ، شۇعىل بۇرىلدى دا ماشيناعا کەلىپ وتىردى. وزىنە تاڭىرقاي قاراعان شوفەرعا ءجۇر دەپ ىم قاقتى. جۋىرماڭدا ىمىراعا کەلە قويمايتىن ادامداردىڭ تۇکسيگەن-تۇکسيگەن سۋىق کەيىپتەرى اناۋ، بۇلاردان ات-تونىن الا قاشقانداي بولعان شورماقوۆ مىناۋ، بىرىنە دە تۇسىنبەگەن شوفەر تاڭ-تاماشا. ال ونىڭ نە ويلاعانىندا ەش شارۋاسى جوق شورماقوۆ کوزىن تارس جۇمىپ الىپ، ورىندىقتا شالقايا ىرعاتىلىپ وتىر. ءبىر جاققا جولاۋشىلاپ شىعىپ، يەسى اقىرى تىزگىندى ەرکىنە قويا بەرگەن اتتاي ماشينا اۋدان ورتالىعىنا توقتاۋسىز زاۋلادى. تەک ءبىر رەت قانا شورماقوۆ ارتىنا جايمەن بۇرىلىپ قارادى. سويتسە، جاڭاعى توپ ءالى تارقاماپتى. «ءداۋ دە بولسا جاڭاعى ءوزى ايتقان بوتەلکەگە جۇگىنگەن ەکەن عوي» دەپ ءتۇيدى.

شورماقوۆ ۇزاق جولدان شارشاپ-شالدىعىپ ۇيىنە تۇندە ءبىر-اق جەتتى. جۋىنىپ-شايىنىپ تاماعىن ءىشتى. کىشکەنە سەرۋەندەپ قايتقان سوڭ توسەگىنە قۇلاعانى سول ەدى، ەشتەڭەنىڭ رەتىمەن ساناسپايتىن کەنجە ۇلى مۇنىڭ ۇستىنە باسا-کوکتەپ کىردى.

- کوکە، ءسىزدى سىرتتا ءبىر کىسى شاقىرىپ تۇر، - دەدى دە، تاپىراقتاپ جۇگىرىپ شىعىپ کەتتى. ول نە قىلعان کىسى دەپ سۇراپ تا ۇلگەرمەدى. «تاعى نە پالە بولىپ قالدى» دەپ ويلادى کيىنىپ جاتىپ. «سول کەڭەس-اق، باسقا کىم دەيسىڭ، ەلدى، جەردى ايتىپ ءبىر تۇقىرتىپ العىسى کەلگەن شىعار».

ەسىکتىڭ الدىنا کەلىپ تۇرعان جۇک ماشيناسىنىڭ کابيناسىنان ەکى ادام قارعىپ-قارعىپ ءتۇستى.

- وۋ، مۇقا، سەرەکتاستان ءاي-شايعا قاراماي تىکە تارتىپ وتىردىڭىز. جۇرت ءسىزدىڭ ايتقان بوتەلکەڭىزدى تاۋىپ الىپ، جاعالارىن ۇستاپ جاتىر. ءسىزدىڭ سوڭىڭىزدى الا ءبىز دە شىعىپ ەک، ونى-مۇنى شارۋالاردى تىندىرعانشا کەشىگىپ قالدىق. الەکەڭ بالالارىڭىزعا کوجە-قاتىق بولسىن دەپ ءبىر-ەکى قوي، ساتىپ ىشکەنشە دەپ ءبىر موشەک ۇن بەرىپ جىبەردى. لىپىل قاعىپ تۇرعاندا کەشەگى قوي فەرماسىنىڭ مەڭگەرۋشىسىنە جورىدى.

شورماقوۆ سوستيىپ تۇرىپ قالدى. کەنەت مىنانىڭ ءوزىن انىقتاپ قاراپ الايىنشى دەگەندەي فەرما مەڭگەرۋشىسىنە ەڭکەيىپ:

- نەمەنە، قوي مەن ۇن راحىمجانوۆتىڭ اکەسىنىڭ قازىناسىنان با ەکەن؟ کوزىمە کورىنبەي قاراڭدى ءوشىر قازىر! - دەپ، شورماقوۆ قاتتى ايعايلاپ جىبەردى. ساسىپ-سالبىراپ قيپاقتاعان انانىڭ اۋزىنا «ەندى-ەندى» دەگەننەن باسقا ءسوز تۇسپەدى. شورماقوۆتىڭ اشۋدى کەيپىنەن شوشىنعانداي فەرما مەڭگەرۋشىسى ماشينا ەسىگىنىڭ تۇتقاسىن قارمانا بەرگەنى سول ەدى: - ءاي، سەن بەرى کەلشى، - دەگەن جەرگە ورنالاستىرۋشىنىڭ وکتەم داۋسىنان قالت توقتادى. - سەن انا راقىمجانوۆقا، «شورماقوۆ وءمىرىن ادال وتکىزۋدى ۇيعارعان ەکەن، سولاي بولادى» دەپ ايتىپ بار! ءوزىڭنىڭ دە ول ەسىڭدە بولسىن، ءبىلدىڭ بە!

- ماقۇل، مۇقا، ماقۇل! - دەگەندى اناۋ دا الدەنەدەن جازىپ قالاتىنداي اسىعىس ايتتى.

- ولاي بولسا، بار! - دەپ شورماقوۆ قولىن شوشاڭ ەتکىزە سىلتەپ قالدى.

ءۇيدىڭ اۋلاسىنان ماشينا بۇرىڭدى-سوڭدى وسىلاي شۇعىل بۇرىلمايتىن. ال شورماقوۆ ماشينا کوزدەن تايعانشا تاپجىلماي تۇردى، تەک کورىنبەي کەتکەن سوڭ عانا ۇيىنە بەتتەدى.

جۇماباي شاشتاي ۇلى