جاستار نەگە نەسيەدەن كوز اشپاي كەتتى
وسكەمەن. KAZINFORM - جاستار بۇگىندە نەسيەنىڭ تۇزاعىنا ءتۇسىپ، قارىزعا بەلشەدەن باتىپ بارادى. ولار نە سەبەپتى نەسيەنى ءۇستى-ۇستىنە راسىمدەپ، وسىنداي جاعدايعا جەتكەن؟ جاستاردى بۇل توردان قالاي بوساتامىز؟ Kazinform ءتىلشىسى ماسەلەنىڭ مانىسىنە ءۇڭىلىپ كوردى.
نەسيەنى نەۇشىن الادى؟
اسلان ەسىمدى كۇرشىم اۋدانىنىڭ تۇرعىنى قازىر تۇراقتى جۇمىس ىستەپ، ءۇيىلىپ قالعان قارىزدان تام-تۇمداپ قۇتىلىپ ءجۇر. ول بىزگە مۇنداي حالگە قالاي جەتكەنىن ايتىپ بەردى.
- ۋنيۆەرسيتەتتى «ەكونوميست» ماماندىعى بويىنشا ءتامامدادىم. ءبىراق ماماندىق بويىنشا جۇمىس ىستەگىم كەلمەدى. سەبەبى وقۋعا اتا-انامنىڭ تاڭداۋىمەن تۇسكەنمىن. باسىندا قارا جۇمىستا ءجۇردىم. قۇرىلىستا، كۇزەتتە جۇمىس ىستەپ، اكە-شەشەم الىپ بەرگەن كولىكپەن تاكسيشى بولدىم. سول كەزدە ءبىر تانىسىم بۋكمەكەرلىك كەڭسەدە ءباس تىگىپ، جاقسى اقشا تابۋعا بولاتىنىن ايتىپ قالدى. ءوزىمنىڭ بالا كۇننەن فۋتبول كورەتىنىم بار. ءسويتىپ، فۋتبول ويىندارىنا اقشا سالا باستادىم. اۋەلدە ۇتىپ، قالتام ءبىرشاما قالىڭداپ قالدى. ءبىراق سوسىن ۇتىلىپ، تاپقانىمنىڭ بارىنەن ايىرىلدىم. دوستارىمنان قارىز، ميكروكرەديتتىك ۇيىمداردان نەسيە الىپ، ۇتىسقا تىگە بەردىم. قۇمارتىپ كەتكەنىم سونشا ەرىك-جىگەردەن ايىرىلدىم. كولىگىمدى ساتىپ، ۇيدە ابدەن قارابەت بولدىم. قازىر قاتەلىگىمدى تولىقتاي ءتۇسىندىم. ەندى وندايعا جولاماسپىن! - دەيدى ول.
اتى ءجونىن اتاماۋدى سۇراعان زايسان اۋدانىنىڭ تۇرعىنى دوسىنىڭ ءوز اتىنا نەسيەگە iPhone ۇيالى تەلەفونىن الىپ بەرۋدى وتىنگەنىن جەتكىزدى.
- ءوزىم كوللەدج ستۋدەنتى بولعاندىقتان تابىسىم جوق. بۇرىننان ەتەنە جاقىن ارالاسىپ جۇرگەن دوسىمنىڭ وتىنىشىنە جوق دەپ ايتا المادىم. ول بولسا اي سايىن نەسيەنى كەشىكتىرمەي تولەپ وتىراتىنىن ايتىپ، انت-سۋ ءىشتى. سەنگەنىم سونشا مىسقالداي كۇمانىم بولمادى. اۋەلى بىرنەشە اي تولەپ تە جۇردى. ءبىراق كەيىن نەسيەنىڭ ايلىق سوماسىن ءوزىم جابا تۇرۋىمدى سۇراي باستادى. سوسىن مۇلدە تولەمەي قويدى. مەندە اقشا قايدان بولسىن؟! باسقالاردان قارىزعا سۇرادىم. اقىر اياعىندا جاعدايدى اكە-شەشەمە ايتۋىما تۋرا كەلدى، - دەيدى ستۋدەنت.
جاستاردىڭ اراسىندا «اقشانى كۇرەپ تابامىن» دەپ جەكە كاسىبىن اشىپ جاتاتىندار از ەمەس.
وكىنىشتىسى، ولار قاجەتتى ءبىلىم الىپ، تاجىريبە جيناقتاۋعا ۋاقىت شىعىنداعىسى كەلمەيدى. ماقالداتىپ ايتساق، «كوتەرە الماس شوقپاردى بەلگە بايلايدى».
- ەلدىڭ كوبى فاستفۋدقا ءۇيىر ەكەندىگىن بىلگەندىكتەن جەكە كاسىپ اشۋعا بەل بايلادىم. ەڭ ءبىرىنشى، شىعىندى ەسەپتەپ، بانكتەن قاجەتتى سوماعا نەسيە راسىمدەدىم. وسكەمەننىڭ ورتالىق كوشەلەرىنىڭ بىرىنەن جەردى جالعا الىپ، دۇڭگىرشەك قويدىم. اسپاز بەن داياشىنى جۇمىسقا الىپ، تاماققا تاپسىرىس بەرگەندەرگە ءوز كولىگىممەن مەكەنجايلارىنا جەتكىزىپ ءجۇردىم. ءبىراق تابىس مەن ويلاعانداي بولمادى. كەرىسىنشە، قىپ-قىزىل شىعىنعا باتتىم. اقىر اياعىندا كاسىبىم جابىلىپ، نەسيەنى تولەي الماي سەرگەلدەڭگە ءتۇستىم. ايتەۋىر، بانكروتتىق راسىمدەگەن سوڭ جاعدايىم وڭالىپ قالدى، - دەيدى ميراس ەسىمدى وسكەمەندىك.
قارجىلاي ساۋاتتىلار قارىزعا باتپايدى
جاستاردىڭ نە ۇشىن نەسيە الاتىنىن تۇسىندىك. ەندى نە ىستەمەك كەرەك؟
بۇل سۇراقتى پرەزيدەنت جانىنداعى جاستار ساياساتى جونىندەگى كەڭەستىڭ مۇشەسى، وسكەمەن قالالىق ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى باقىتجان ەربول قىزىنا قويىپ كوردىك.
- قازىرگى قوعامداعى نەسيەگە بەلشەدەن باتۋ ماسەلەسى وتە وزەكتى جانە كۇردەلى. جاستاردىڭ جاپپاي نەسيەگە كىرۋىنىڭ بىرنەشە سەبەبى بار. سونىڭ ءبىرى - قارجىلاي ساۋاتتىلىقتىڭ تومەندىگى. جاستار تۇرماق، اقىل-ويى تولىسقان ەرەسەك جانداردىڭ كوبى قارجىنى باسقارۋ، جەكە بيۋجەت قۇرۋ، نەسيەنىڭ شارتتارىن ءتۇسىنۋ بويىنشا بىلىمگە ءزارۋ. جاستاردىڭ تۇراقتى جانە جەتكىلىكتى تابىسىنىڭ جوقتىعى دا ولاردى نەسيە الۋعا يتەرمەلەيدى. ولار اسىرەسە، كۇندەلىكتى قاجەتتىلىكتەردى وتەۋ نەمەسە ءوزى ءۇشىن ماڭىزدى دەپ تاپقان زاتتى ساتىپ الۋ ءۇشىن نەسيە راسىمدەيدى، - دەيدى ول.
باقىتجان ەربول قىزىنىڭ ايتۋىنشا، نەسيەنى وڭاي الۋ مۇمكىندىگى دە جاعدايدى ۋشىقتىرىپ تۇر.
- بانكتەر مەن ميكروقارجىلىق ۇيىمدار نەسيە الۋدى بارىنشا جەڭىلدەتىپ جىبەردى. تەك جەكە كۋالىكپەن-اق اقشا الۋعا بولادى. بۇل ادامداردىڭ ۇزاق مەرزىمدى سالدارىن ويلانباي، تەز شەشىم قابىلداۋىنا اسەر ەتەدى. الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى زامانداستارىنىڭ تەرىس اسەرىنەن تالاي جاس «نەسيەسىز ءومىر سۇرە المايمىز» دەگەن ويعا بوي الدىرادى. بۇل ولاردى ارتىق شىعىن جاساۋعا جانە قارىزدىڭ شەڭگەلىنە باتۋعا ماجبۇرلەيدى، - دەيدى پرەزيدەنت جانىنداعى جاستار ساياساتى جونىندەگى كەڭەستىڭ مۇشەسى.
ءوز سوزىندە ول ماسەلەنى شەشۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىندى.
- ەڭ اۋەلى قارجى ساۋاتىن ارتتىرۋ كەرەك. حالىققا، اسىرەسە جاستارعا قارجىلاي ساۋاتتىلىقتى ۇيرەتەتىن ترەنينگتەر، سەمينارلار ۇيىمداستىرۋ قاجەت. بيۋجەتتى قالاي جوسپارلاۋ، تابىستى قالاي كوبەيتۋ جانە نەسيەگە بايلانۋعا قاتىستى تاۋەكەلدەردى قالاي ازايتۋ كەرەكتىگىن ءتۇسىندىرۋ ماڭىزدى. ودان سوڭ مەملەكەتتىك باقىلاۋدى كۇشەيتكەن ءجون. ميكروقارجىلىق ۇيىمدار مەن بانكتەردىڭ شارتتارىن قاتاڭ باقىلاۋعا الىپ، حالىقتى جوعارى پايىزدىق مولشەرلەمەدەن قورعاۋ كەرەك. سونىمەن قاتار جۇرتتىڭ تابىس دەڭگەيىنە سايكەس نەسيەلىك ليميت ەنگىزۋ ءتيىمدى بولار ەدى. تاعى ءبىر قادام - نەسيە الۋدىڭ مادەنيەتىن وزگەرتۋ. نەسيەنى تەك اسا قاجەتتى جاعدايلاردا جانە ناقتى جوسپارمەن الۋ كەرەكتىگىن تۇسىندىرگەنىمىز ابزال. الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن مەديا ارقىلى «اقىلدى قارجىلىق شەشىمدەر» يدەياسىن ناسيحاتتاۋ قاجەت. قارىزعا ابدەن كىرگەن ادامدار ءۇشىن قايتا قارجىلاندىرۋ نەمەسە ۋاقىتشا جەڭىلدىكتەر قاراستىراتىن مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى ىسكە قوسۋ كەرەك. ەڭ باستىسى، نەسيەگە تاۋەلدىلىك - تەك ەكونوميكالىق ەمەس، پسيحولوگيالىق جانە الەۋمەتتىك ماسەلە ەكەندىگىن تۇسىنەتىن كەز جەتتى. سوندىقتان بۇل تۇيتكىلدىڭ ءتۇيىنىن تارقاتۋ ءۇشىن كەشەندى تاسىلگە كوشەيىك، - دەيدى باقىتجان ەربول قىزى.
الاياقتاردان اباي بولىڭىز!
«قارىزسىز قوعام» جوباسىنىڭ شىعىس قازاقستان وبلىسى بويىنشا تالىمگەرى ەرمەك جۇماعۇلوۆ جاستاردىڭ اراسىندا الاياقتارعا تاپ بولىپ جاتاتىنداردىڭ كوپتىگىن تىلگە تيەك ەتتى.
- تەك قارتتار ەمەس، جاستار دا الاياقتاردىڭ تورىنا ءتۇسىپ جاتادى. WhatsApp-تاعى كۇدىكتى سىلتەمەلەرگە ءوتىپ، ءتۇرلى ايلامەن قوڭىراۋ شالعان اككىلەرگە تەلەفونىنا كەلگەن س م س- كودتى ايتا سالادى. ءسويتىپ اتىنا نەسيە راسىمدەلىپ، وپىق جەيدى. دەسە دە قازىر حالىق الاياقتاردىڭ قاۋپىن ءبىرشاما ءتۇسىنىپ قالدى. وعان پوليتسيا، اكىمدىك تاراپىنان جۇرگىزىلىپ جاتقان جان-جاقتى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى اسەر ەتتى. ءبىزدىڭ جوبانىڭ دا ءبىر ماقساتى سول. سەمينارىمىزعا قاتىستى جاستاردىڭ ءبىرى ءتىپتى اكەسىن قۇتقارىپ قالدى. ۇيدە وتىرعانىندا اكەسىنە قوڭىراۋ شالعان بىرەۋلەردىڭ وزدەرىن بانك قىزمەتكەرى رەتىندە تانىستىرىپ، كود سۇراپ جاتقانىن ەستىگەن. لەزدە ارالاسىپ، اكەسىنە ءمان-جايدى ءتۇسىندىردى. ابىروي بولعاندا، ۇلگەرىپ قالىپ، اكەسىن قوماقتى شىعىنعا باتىرعىزبادى. سەبەبى ءبىز سەميناردا الاياقتاردىڭ قالاي ارەكەت ەتەتىنىن بۇگە-شىگەسىنە دەيىن ءتۇسىندىرىپ، ناقتى مىسالدارمەن كەلتىرەمىز، - دەيدى ول.
ەرمەك جۇماعۇلوۆ جاستاردى وزدەرىن جان-جاقتى جەتىلدىرۋگە، ەش ۋاقىتتا ءوز اتىنا باسقاعا نەسيە الىپ بەرمەۋگە شاقىردى.
نەسيەدەن كوز اشپاي كەتكەن جاستار قارجىلاي ساۋاتىن ارتتىرىپ، ءار قادامدى جەتى رەت ولشەپ، ءبىر رەت كەسىپ بارىپ جاساعانى ابزال. سوندا عانا كرەديتتەن قۇتىلىپ، تەرەڭ تىنىستايدى.
ال ەل بولاشاعىن تۋ ەتكەن وسكەلەڭ ۇرپاق قارىزدىڭ شىرماۋىنان شىعا الماي قالسا قوعامعا، ەلگە پايداسىن تيگىزۋ تۇرماق، قارا باسىنىڭ قامىن كۇيتتەۋگە دارمەنسىز بولماق.
ەسكە سالساق، بۇعان دەيىن اۋىل حالقىنىڭ نەگە ءجيى نەسيە الاتىنىن جازعانبىز.