جالعا بەرۋشى پاتەردى ەش سەبەپسىز بوساتۋدى تالاپ ەتسە نە ىستەۋ كەرەك
پەتروپاۆل. KAZINFORM - ەلىمىزدە بىرەۋدىڭ پاتەرىن جالعا الىپ تۇرۋشىلار سانى جەتەرلىك. كەي جاعدايدا مۇلىك يەسى ەش سەبەپسىز، كەيدە كەلىسىمشارت تالاپتارىن بۇزا وتىرىپ، جالعا الۋشىدان باسپانانى بوساتۋدى تالاپ ەتەدى.
مۇنداي جاعدايدا جالعا الۋشى نە ىستەۋى كەرەك؟ قانداي قۇقىعى بار جانە زاڭسىز ارەكەتتەرگە قالاي قارسى تۇرۋعا بولادى؟
زاڭنامالىق نەگىزدەر
قازاقستاندا تۇرعىن ءۇيدى جالعا بەرۋ قاتىناستارى ازاماتتىق كودەكسپەن، «تۇرعىن ءۇي قاتىناستارى تۋرالى» زاڭىمەن جانە سالىق كودەكسىمەن رەتتەلەدى. ادۆوكات نۇرلان جاڭابايەۆتىڭ ايتۋىنشا، ءوز قۇقىعىڭدى عانا ەمەس، ەكىنشى تاراپتىڭ قۇقىعى مەن مىندەتتەرىن ءبىلۋ - كەلىسپەۋشىلىكتەر مەن جانجالدىڭ الدىن الۋعا كومەكتەسەدى.
زاڭناماعا سايكەس، تۇرعىن ءۇيدى جالعا بەرۋدىڭ ەكى ءتۇرى بار:
پاتەردى جالعا الۋ - پاتەر يەسىنەن بولەك جەكە تۇرۋ؛
بولمەنى نەمەسە ونىڭ ءبىر بولىگىن جالعا الۋ - پاتەر يەسىمەن بىرگە تۇرۋ.
جالعا الۋ شارتى: نەگىزگى ەرەجەلەر
جالعا الۋ شارتى مەرزىمدى (بەلگىلى ءبىر ۋاقىتقا) نەمەسە مەرزىمسىز بولۋى مۇمكىن. ەگەر جالعا الۋ مەرزىمى ءبىر جىلدان اسسا، شارت ح ق ك و- دا تىركەلۋى ءتيىس. شارتتا:
جالداۋ اقىسىنىڭ مولشەرى؛
تولەمدى كەشىكتىرگەن جاعدايدا الىناتىن ايىپپۇل سوماسى؛
شارتتى بۇزۋ ءتارتىبى؛
تاراپتاردىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەر ناقتى كورسەتىلۋى قاجەت.
جالعا بەرۋشى تۇرعىن ءۇيدى قاناعاتتانارلىق جاعدايدا تاپسىرۋعا مىندەتتى، ال جالعا الۋشى تولەمدى كەشىكتىرمەي، شارت تالاپتارىن ساقتاۋى ءتيىس.
جالعا الۋشىنى پاتەردەن سەبەپسىز شىعارۋعا بولا ما؟
ەلىمىزدە، زاڭ بويىنشا، جالعا بەرۋشى جالعا الۋشىنى ەش سەبەپسىز پاتەردەن شىعارا المايدى. ەگەر دە:
جۇيەلى تۇردە تولەم جاسالماسا (ادەتتە ەكى ايدان ارتىق) – ق ر ازاماتتىق كودەكسىنىڭ 556-بابى؛
شارت تالاپتارى بۇزىلسا - مۇلىكتى ءبۇلدىرۋ، پاتەردى زاڭسىز پايدالانۋ؛
شارت مەرزىمى اياقتالسا - جالعا الۋ شارتى ۇزارتىلماعان جاعدايدا؛
سوت شەشىمى بويىنشا، جالعا الۋشى زاڭ بۇزعان كەزدە پاتەردى بوساتۋعا مىندەتتى.
ءوز بەتىنشە شىعارىپ جىبەرۋ - زاڭسىز. ءتىپتى جالعا الۋشى جالعا بەرۋشىگە قارىز بولسا دا، ونى پاتەردەن تەك سوت ارقىلى عانا شىعارۋعا بولادى. مۇنداي ارەكەت ق ر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 389-بابى بويىنشا «وزىنشە بيلىك ەتۋ» رەتىندە قاراستىرىلىپ، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە اكەپ سوعادى.
جالعا الۋشىنىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرى
جالعا الۋشى قۇقىلى:
زاڭسىز پاتەردەن شىعارۋدان قورعانۋعا - سوت شەشىمىنسىز پاتەردەن شىعارۋ مۇمكىن ەمەس؛
پاتەردىڭ جوندەلۋىنە - پاتەردى قاناعاتتانارلىق جاعدايدا ۇستاۋ جالعا بەرۋشىنىڭ مىندەتى؛
شارتتى ۇزارتۋعا - ەگەر تولەمدەر ۋاقىتىلى تولەنىپ، شارت تالاپتارى ساقتالسا.
جالعا الۋشى مىندەتتى:
جالداۋ اقىسىن ۋاقتىلى تولەۋگە؛
مۇلىكتى ۇقىپتى پايدالانۋعا؛
پاتەردى شارتتا كورسەتىلگەن ماقساتتا پايدالانۋعا - مىسالى، جالعا بەرۋشىنىڭ جازباشا كەلىسىمىنسىز باسقا بىرەۋگە قايتا جالعا بەرۋگە بولمايدى.
قۇقىق بۇزىلعان جاعدايدا قايدا جۇگىنۋ كەرەك
ەگەر جالعا بەرۋشى شارتتى بۇزىپ، زاڭسىز شىعارامىز دەپ قورقىتىپ، قىسىم كورسەتسە، جالعا الۋشى قۇقىعىن قورعاۋ ءۇشىن سوتقا، ەگەر قىسىم كورسەتىلسە نەمەسە قوقان- لوققى جاسالسا پروكۋراتۋراعا، تەگىن زاڭ كومەگىن الۋ ءۇشىن ادىلەت مينيسترلىگىنە (قازاقستان بويىنشا 119 نومىرىنە، الماتى مەن استانا قالالارىندا - 58-00-58 نومىرىنە حابارلاسۋعا بولادى)، ال ەگەر ول الەۋمەتتىك تۇرعىن ۇيگە قاتىستى ماسەلە بولسا اكىمدىككە شاعىمدانا الادى.
جالعا الۋ شارتى بولماعان جاعدايداعى تاۋەكەلدەر
ەگەر جالعا الۋ شارتى جازباشا تۇردە جاسالماسا، ءبىراق جالعا الۋشى تۇراقتى تۇردە تولەم جۇرگىزىپ كەلسە - بانك تولەمدەرى، تۇبىرتەكتەر، حات- حابارلار جالعا الۋ فاكتىسىن دالەلدەيتىن قۇجاتتار رەتىندە قاراستىرىلادى. دەگەنمەن، رەسمي شارتتىڭ بولماۋى جالعا الۋشى ءۇشىن كوپ جاعدايدا ءتيىمسىز بولۋى مۇمكىن، ماسەلەن، تولەم مولشەرىنە قاتىستى داۋ تۋعان جاعدايدا، كەنەتتەن پاتەردەن شىعارىپ جىبەرگەندە قۇقىعىن دالەلدەۋدە قيىندىقتار تۋدىرادى.
سالىق اسپەكتىسى
زاڭ بويىنشا، پاتەرىن جالعا بەرەتىن ازامات تابىس سالىعىن تولەۋى ءتيىس. ەگەر پاتەر شارتسىز جالعا بەرىلسە، پاتەر يەسى سالىق تولەۋدەن جالتارعانى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلۋى مۇمكىن.
ەستەرىڭىزگە سالايىق، بىلتىر Asia-Plus باسىلىمى دۋشانبە، تاشكەنت، بىشكەك، استانا جانە اشحابادتا ءبىر، ەكى جانە ءۇش بولمەلى پاتەرلەردى جالعا الۋ باعاسىن سالىستىرىپ، ەڭ قىمباتى استانادا ەكەنىن انىقتاعان ەدى.