دەۆيد كەمەرون قازاقستانعا نە ءۇشىن كەلە جاتىر

استانا. KAZINFORM - بريتان ساياساتكەرى دەۆيد كەمەرون 11 جىلعا سوزىلعان ۇزىلىستەن كەيىن العاش رەت استاناعا ۇلى بريتانيانىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى رەتىندە كەلە جاتىر. ساپار اياسىندا ول ستراتەگيالىق ارىپتەستىك جانە ىنتىماقتاستىق كەلىسىمىن جاساسىپ، ەكى ەلدىڭ قارىم-قاتىناسىنىڭ جاڭا تاراۋىن اشپاق.

ساپار كۇن ءتارتىبى

بريتان ءمينيسترى قازاقستان استاناسىندا 2 كۇنگە سوزىلاتىن ساپارى بارىسىندا ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆپەن، پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى - سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مۇرات نۇرتىلەۋمەن، عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم ءمينيسترى ساياسات نۇربەكپەن كەزدەسپەك. ساپار اياسىندا ساياسي، ساۋدا-ەكونوميكالىق جانە مادەني-گۋمانيتارلىق سالالارداعى ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىق ماسەلەلەرىن، سونداي-اق وزەكتى وڭىرلىك جانە حالىقارالىق تاقىرىپتاردى تالقىلاۋ جوسپارلانىپ وتىر.

كەزدەسۋلەردىڭ ماڭىزدى قورىتىندىسى قازاقستان مەن ۇلىبريتانيا اراسىنداعى ستراتەگيالىق ارىپتەستىك جانە ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمگە قول قويۋ بولماق. ايتا كەتەرلىگى، بۇل قۇجاتتىڭ قورىتىندىسىن جاساۋ جۇمىسىنا شامامەن 6 جىلداي ۋاقىت كەتكەن بولاتىن. جاڭا بۋىننىڭ بۇل قۇجاتى ساۋدا مەن ينۆەستيتسيا، قاۋىپسىزدىك، ينتەلەكتۋالدىق مەنشىكتى قورعاۋ، ەنەرگەتيكا جانە پايدالى قازبالاردى ءوندىرۋ، كولىك، قورشاعان ورتانى قورعاۋ جانە كليماتتىڭ وزگەرۋى، بانك ءىسى جانە قارجىلىق قىزمەتتەر، جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك ساياسات، عىلىم جانە ءبىلىم سىندى نەگىزگى سالالارداعى قارىم-قاتىناستى نىعايتۋعا باعىتتالعان.

سونىمەن قاتار ءبىلىم سىندى سالالاردى قامتيتىن ءبىرقاتار ەكىجاقتى قۇجاتقا قول قويۋ دا كوزدەلىپ وتىر. ونىڭ ىشىندە كوۆەنتري ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيليالىن اشۋ دا بار.

استانا مەن لوندون قانداي باعىتتاردا ىنتىماقتاستىقتى جوسپارلاپ وتىر

اسا ماڭىزدى پايدالى قازبالاردى بىرلەسىپ ءوندىرۋ، وڭدەۋ جانە يننوۆاتسيالىق ءوندىرىس وشاقتارىن قۇرۋ سەرىكتەستىكتىڭ كەلەشەگى زور باعىتتارىنا اينالا الادى. وعان قازىرگى زاماناۋي تەحنولوگيالارعا قولدانىلاتىن جانە ەكونوميكالىق ورلەۋدە شەشۋشى ماڭىزعا يە مەتالدار مەن سيرەك كەزدەسەتىن ەلەمەنتتەردى جاتقىزۋعا بولادى.

قازىرگى ۋاقىتتا ۇلى بريتانيا ونەركاسىبى ءدال وسىنداي مينەرالدار قاجەتتىلىگىن انىق سەزىنىپ وتىر. 2022-2023-جىلدارى بريتان تاراپى اۆستراليامەن، زامبيامەن، كانادامەن، موڭعوليامەن، ساۋد ارابياسىمەن، وڭتۇستىك افريكامەن، جاپونيامەن جانە قازاقستانمەن ءبىرقاتار ءتيىستى كەلىسىمدەر مەن مەموراندۋمدارعا قول قويعان بولاتىن.

ۇلى بريتانيا ءدال وسىنداي قۇجاتتارعا يندونەزيامەن جانە امەريكا قۇراما شتاتتارىمەن دە راسىمدەۋ ءۇشىن كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ جاتقانى بەلگىلى. بۇل رەتتە بىرىككەن كورولدىك قازاقستانمەن عانا اتالعان كەلىسىم اياسىندا ءبىرشاما العا قاراي ىلگەرىلەي الدى.

اسا ماڭىزدى مينەرالدار سالاسىنداعى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك تۋرالى ءوزارا تۇسىنىستىك مەموراندۋمىنا قول قويىلعان سوڭ 2 جىلدان كەيىن ناۋرىزدا اتالعان سالاداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ جول كارتاسى ماقۇلداندى. ول مىناداي ءۇش باعىتتان تۇرادى: گەولوگياداعى جالپى ىنتىماقتاستىق، كادرلار دايىنداۋ جانە تەحنولوگيالار ترانسفەرتى.

ءبىر قىزىعى، ينۆەستورلار ءۇشىن شيكىزاتتى قايتا وڭدەۋدىڭ ەڭ تومەنگى دەڭگەيى ورتاشا وڭدەۋگە ساي كەلەدى، ياعني ءونىم دەڭگەيى اسا جوعارى ەمەس تەحنولوگيالىق كۇردەلىگە نەمەسە جارتىلاي دايىن تاۋارعا جاتادى. ينۆەستورلار ءدال وسى ءونىمدى قازاقستان اۋماعىنان تىسقارى ەكسپورتقا شىعارۋعا مۇمكىندىگى بار.

لورد چيپپينگ-نورتون كىم؟

دەۆيد ۋيليام دونالد كەمەرون اقسۇيەكتەر اۋلەتىندە دۇنيەگە كەلگەن جانە بريتان كورولى ІV ۆيلگەلمنىڭ ۇرپاعى سانالادى. ول ۇل بالالارعا ارنالعان مارتەبەلى جەكەمەنشىك مەكتەپ-ينتەرنات - يتون كوللەدجىندە ءبىلىم العان. ءدال وسى مەكتەپتە ۇلى بريتانيانىڭ 20 پرەمەر-ءمينيسترى ورتا ءبىلىم الىپ شىققان بولاتىن.

دەۆيد كەمەرون 2010-2016-جىلدارى ۇلىبريتانيانىڭ پرەمەر-ءمينيسترى لاۋازىمىن اتقاردى، ياعني 70 جىلعا جۋىق ۋاقىتتىڭ ىشىندەگى بريتانيانىڭ ءبىرىنشى كواليتسيالىق مينيسترلەر كابينەتىنە باسشىلىق جاساعان ەدى. ول 2015-جىلى وتكەن پارلامەنتتىك سايلاۋدا سوڭعى 20 جىلدىڭ ىشىندەگى بىرىككەن كورولدىكتىڭ ءبىرىنشى كونسەرۆاتيۆتى ۇكىمەتىن جاساقتادى. دەۆيد كەمەرون بيلىك باسىنا كەلگەن 2010-جىلدان باستاپ ۇلىبريتانيانىڭ ەۋروپالىق وداققا مۇشەلىگى ەڭ كوپ تالقىلاناتىن ماسەلەلەردىڭ بىرىنە اينالدى. كەمەرون بىرىككەن كورولدىكتىڭ ەۋروپالىق وداقتاعى ورنىن ساقتاپ قالۋدى قولداعانىمەن بلوك قۇرامىنداعى ۇلكەن بريتانيا اۆتونومياسىنىڭ بولۋىن جاقتادى.

ەۋروپالىق وداق ۇلىبريتانيانىڭ ىعىنا جىعىلىپ، وعان ەرەكشە مارتەبە بەرۋگە كەلىسكەنىمەن 2016-جىلى بريتانيادا وتكەن بلوكتان ەلدىڭ شىعۋىنا قاتىستى رەفەرەندۋم Brexit-كە الىپ كەلدى. سونىڭ ناتيجەسىندە دەۆيد كەمەرون ۇكىمەت باسشىسى جانە كونسەرۆاتيۆتىك پارتيا كوشباسشىسى لاۋازىمىنان كەتۋگە ءماجبۇر بولدى.

دەگەنمەن، ول 2013-جىلدىڭ جاز ايىندا قازاقستانعا مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلگەن ءبىرىنشى بريتاندىق پرەمەر-مينيستر بولىپ قالدى. سول ۋاقىتتا ونىڭ ەلىمىزگە ساپارى اياسىندا قول قويىلعان كەلىسىمشارتتاردىڭ جالپى سوماسى 700 ميلليون فۋنت ستەرلينگتەن اسىپ تۇسكەن ەدى.

جەتى جىلعا سوزىلعان ۇزىلىستەن كەيىن، وتكەن جىلدىڭ قاراشاسىندا دەۆيد كەمەرونعا لورد چيپپينگ-نورتان اتاعى، سونىمەن قاتار بريتان پارلامەنتىنىڭ جوعارى پالاتاسىنان ورىن بەرىلدى. ءدال وسى جايت ونىڭ ەلدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى تاعىنا وتىرۋىنا جول اشقان بولاتىن.

دەمەك، دەۆيد كەمەرون سىندى قازاقستاننىڭ ەسكى كوزتانىسىنىڭ الداعى ساپارى استانا مەن لوندوننىڭ تامىرىن تەرەڭگە تارتقان كوپ جوسپارلى ىنتىماقتاستىعىنا تىڭ سەرپىن بەرەرى، ال وسىناۋ بريتاندىق سالماقتى ساياساتكەردىڭ مارتەبەسى وڭىردەگى دە، الەمدەگى دە بىرلەسكەن جوبالارعا ءوز سەپتىگىن تيگىزەرى ءسوزسىز.

ايتا كەتەرلىگى، 2021-جىلدىڭ 6-جەلتوقسانىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ قازاقستان مەن ۇلىبريتانيا اراسىنداعى ستراتەگيالىق ارىپتەستىك جانە ىنتىماقتاستىق كەلىسىمى جوباسىن ماقۇلداۋ تۋرالى جارلىققا قول قويعان بولاتىن.

«قوسا بەرىلىپ وتىرعان ءبىر جاعىنان قازاقستان رەسپۋبليكاسى، ەكىنشى جاعىنان ۇلىبريتانيا جانە سولتۇستىك يرلانديا بىرىككەن كورولدىگى اراسىنداعى ستراتەگيالىق ارىپتەستىك پەن ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمنىڭ جوباسى ماقۇلدانسىن»، - دەلىنگەن پرەزيدەنت قول قويعان قۇجاتتا.

كەلىسىم جوباسى 300 بەتتەن تۇرادى جانە ساياسات پەن ەكونوميكادان باستاپ قاۋىپسىزدىك پەن ەكولوگياعا دەيىنگى ءتۇرلى سالالارداعى ىنتىماقتاستىقتى تالقىلاي وتىرىپ، ونداعان تاراۋدان تۇرادى.

«وسى كەلىسىم تاراپتار اراسىندا ونى قولدانۋدىڭ بارلىق سالالارىندا ورتاق مۇددە مەن قاتىناستاردى تەرەڭدەتۋگە نەگىزدەلگەن ستراتەگيالىق ارىپتەستىك پەن ىنتىماقتاستىقتى بەلگىلەيدى. بۇل ىنتىماقتاستىق حالىقارالىق جانە وڭىرلىك بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىققا، ەكونوميكالىق دامۋعا جاردەمدەسەتىن جانە تاراپتار وزدەرىنىڭ حالىقارالىق مىندەتتەمەلەرىمەن، اتاپ ايتقاندا بۇۇ مەن ەقىۇ شەڭبەرىندە قايتا راستايتىن قاعيداتتارعا نەگىزدەلگەن تاراپتار اراسىنداعى پروتسەسس بولىپ تابىلادى»، - دەلىنگەن كەلىسىم جوباسىندا.