دومبىرانىڭ ءتۇرلى نۇسقاسىنا 30 دان استام پاتەنت بەرىلگەن
استانا. KAZINFORM - زاڭ جوبالاۋ مەن وسى قۇجاتتاردىڭ ساپالى ازىرلەنۋى، زياتكەرلىك مەنشىك، اۆتورلىق قۇقىق سالالارى ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ قۇزىرەتىندە. «مينيسترمەن اڭگىمە» ايدارىندا ۆەدومستۆو باسشىسى ازامات ەسقارايەۆ وسى سالالاردا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار جايىندا ەگجەي-تەگجەيلى تۇسىنىك بەردى.
- قايىرلى كۇن، ازامات نەسىپباي ۇلى، سۇحباتقا ۋاقىت بولگەنىڭىز ءۇشىن راحمەت. العاشقى سۇراق - مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ زاڭ جوبالاۋ جۇمىستارى جوسپارىنىڭ ورىندالۋ ساپاسىن قالاي باعالار ەدىڭىز؟
- ارمىسىز! سىزگە دە راحمەت. مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ زاڭ جوبالاۋ جۇمىستارىنىڭ ورىندالۋ تارتىپتەرىن ساقتاۋ، اتاپ ايتقاندا ونىڭ جۇيەلىلىگىنە، ساپاسىنا، مەرزىمدەرىنە قويىلاتىن تالاپتار ءتيىستى زاڭعا سايكەس باقىلانادى.
وسىعان وراي، مەملەكەتتىك ورگاندارۇكىمەتتىڭ زاڭ جوبالاۋ جۇمىستارىنىڭ جىل سايىنعىجوسپارىن ىسكە اسىرادى. مىسالى، بىلتىرعى جوسپار 32 زاڭ جوبانى ازىرلەۋدى كوزدەگەن ەدى. سايكەسىنشە ونىڭ بارلىعى دا پارلامەنتكە ەنگىزىلدى. دەمەك، مەملەكەتتىك ورگاندار زاڭ جوبالاۋ جوسپارىندا ەسكەرىلگەن جۇمىستاردى تولىق اتقاردى دەۋگە بولادى. كەيبىر زاڭدار قابىلداندى، ال قالعاندارى مەرزىمدەرىنە سايكەس ءالى دە پىسىقتالىپ جاتىر.
زاڭدار زامان تالابىنا سايكەس ءبىر ورىندا تۇرمايتىنى بەلگىلى. كۇندەلىكتى ءومىرىمىز وزگەرىپ، ءار ىسكە جاڭادان كوزقاراس قالىپتاستىرۋدى قاجەت ەتەدى. سوندىقتان مەملەكەتتىك ورگاندار مەملەكەت پەن ازاماتتاردىڭ مۇددەلەرىنە قاجەت زاڭداردى قابىلداۋ ءۇشىن جوسپارلى تۇردە جۇمىس ىستەيدى.
ءبىراق مۇنىمەن عانا شەكتەلمەيمەمورگانداردىڭ زاڭ جوبالاۋ جۇمىسىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ادىلەت مينيسترلىگى زاڭ جوبالاۋ قىزمەتى جونىندەگى ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيا جۇمىسىن ترانسفورماتسيالادى. بۇل ءوز كەزەگىندە زاڭ جوبالارىن دايىنداۋ بارىسىندا ازىرلەۋشى مەمورگاننىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن الدەقايدا قاتاڭداتتى. بۇدان بىلاي ازىرلەۋشىلەرگە زاڭ جوبالارىنىڭ تۇجىرىمدامالارىن تەرەڭىرەك پىسىقتاۋ تالاپ ەتىلەدى.
جالپىلاما ايتقاندا، قۇقىقتىق اكتىلەر مەن زاڭ جوبالارىن دايىنداۋ ساپاسىن ارتتىرۋ، زاڭ شىعارۋ قىزمەتىن جوسپارلاۋدى جەتىلدىرۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋ، سونداي-اق زاڭعا تاۋەلدى اكتىلەردىڭ ۋاقىتىلى قابىلدانۋىنا باسا كوڭىل ءبولۋ قاجەت.
بۇل رەتتە، زاڭ جوبالاۋ قىزمەتى جونىندەگى ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيانىڭ ءرولى زور، ياعني كوميسسيا زاڭ جوباسىن ساپالى تۇردە تالقىلاۋعا جانە اياقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جاقسى سۇزگى بولىپ وتىر.
- ۇكىمەتتىڭ بيىلعا ارنالعان زاڭ جوبالاۋ جۇمىستارىنىڭ جوسپارى اياسىندا قانداي ماڭىزدى قۇجاتتار قامتىلعان؟
- ەلىمىزدىڭ ازاماتتارى جانە وزگە دە تۇلعالار ءۇشىن قابىلدانىپ جاتقان زاڭداردىڭ كەز كەلگەنى ماڭىزدى. ۇكىمەتتىڭ بيىلعا ارنالعان زاڭ جوبالاۋ جۇمىستارىنىڭ جوسپارى الەۋمەت، زياتكەرلىك مەنشىك، عارىش، جاڭا سيفرلىق تەحنولوگيالار جانە يننوۆاتسيالىق قىزمەتتى دامىتۋ سياقتى وزەكتى باعىتتار بويىنشا 18 زاڭ جوباسىن ازىرلەۋدى قامتىعان. ونىڭ ىشىندە 3 زاڭ جوباسى بۇرىن رەتتەلمەگەن قوعامدىق قاتىناستاردى رەگلامەنتتەۋگە باعىتتالعان. اتاپ ايتقاندا، وزدەرىڭىز دە ەستىپ جۇرگەن سيفرلىق كودەكس جوباسى، «نىسانالى كاپيتال قورلارى (ەنداۋمەنت-قورلار) تۋرالى» زاڭ جوبالارى.
ماسەلەن، سيفرلىق كودەكستى ازىرلەۋ مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2023 -جىلعى 1-قىركۇيەكتەگى «ادىلەتتى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق باعدارى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىنان باستاۋ الادى. وندا پرەزيدەنت سيفرلاندىرۋدىڭ باستى قاعيداتتارى بەكىتىلەتىن تۇتاس سالالىق قۇجاتتى دايىنداۋمەن اينالىسۋدى تاپسىردى.
سيفرلىق كودەكستى قابىلداۋدىڭ ارقاسىندا باسەكەگە قابىلەتتى سيفرلىق ەكونوميكانى جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسى ازاماتتارىنىڭ مۇددەلەرىنە ساي كەلەتىن ءتيىمدى سيفرلىق ۇكىمەتتى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن قاجەتتى رەتتەۋشىلىك جاعدايلار جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
سونىمەن قاتار، نىسانالى كاپيتال قورلارى (ەنداۋمەنت-قورلار) تۋرالى زاڭ جوباسى ۋاقىت تالابىنا سايكەس ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىن دامىتۋ جانە ۋنيۆەرسيتەتتەردى تۇراقتى قارجىلاندىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتتارىندا ۇسىنىلدى.
سونداي-اق، كاسىپتىك پاراساتتىلىق بويىنشا تەستىلەۋ ينستيتۋتىن ەنگىزۋ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىندا سىبايلاس جەمقورلىقتى تومەندەتۋگە ىقپال ەتەدى جانە حالىقتىڭ سەنىمىن ارتتىرادى. بۇل ءوز كەزەگىندە قوعامدىق ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋ پروتسەسىندە قوعامدىق قاۋىپسىزدىك پەن ازاماتتاردىڭ ىنتىماقتاستىق دەڭگەيىنە وڭ اسەر ەتەدى.
- ادىلەت مينيسترلىگى قازاق تىلىندە زاڭ جوبالارىن ازىرلەۋ بويىنشا قانداي شارالار قابىلداپ جاتىر؟ زاڭدى باسىنان-اق قازاقشا جازۋ قالاي ىسكە اسىرىلماق؟
- ءتىل مارتەبەسى - ەل مارتەبەسى ەكەنى تۇسىنىكتى. ەشكىمگە دە جاسىرىن ەمەس، مەملەكەتتىك ءتىل ەلىمىزدە وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. ال ادىلەت مينيسترلىگى قىزمەتكەرلەرىنىڭ باسىم بولىگى - مەملەكەتتىك ءتىلدى جەتىك مەڭگەرگەن ازاماتتار. ماسەلەن، مەملەكەتتىك قىزمەتكە قابىلداماس بۇرىن، ءبىز قازاق ءتىلىن جوعارى دەڭگەيدە مەڭگەرگەن ۇمىتكەرلەردى ەسكەرەمىز. سونداي-اق، مەملەكەتتىك قىزمەتكە كەلەتىن ازاماتتار قازاق تىلىنەن ارنايى ەمتيحان تاپسىراتىنىن اتاپ ايتقان ءجون.
قازىرگى كەزدە ءبىزدىڭ ماماندار زياتكەرلىك مەنشىك جانە نورماشىعارماشىلىقتى جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا زاڭ جوبالارىن مەملەكەتتىك تىلدە ازىرلەپ جاتىر. سونىمەن قاتار، ادىلەت مينيسترلىگىندە زاڭ جوبالاۋ قىزمەتى ماسەلەلەرى جونىندەگى ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيا وتىرىستارى، جۇمىس توبىنىڭ جانە زاڭ جوبالارىنىڭ تالقىلاۋ وتىرىستارى مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزىلەدى.
مۇنىمەن قوسا، كەز كەلگەن زاڭ جوباسى بويىنشا لينگۆيستيكالىق ساراپتامانىڭ باستى تالابى - ساراپتامانىڭ مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزىلۋى. بۇل دەگەنىمىز - قانداي دا بولسىن مەملەكەتتىك كۇشى بار قۇجاتتىڭ ەڭ الدىمەن مەملەكەتتىك تىلدە ازىرلەنۋىنە باسىمدىق بەرىلەدى. ۇلتتىق قۇقىقتىق قۇجاتتاردى ازىرلەۋدە حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي بولۋىنا نازار اۋدارىلعان.
- ەلىمىزدە زياتكەرلىك مەنشىك نىساندارىن تىركەۋدە قانداي جەتىستىكتەر بار؟ قازاقستاندىقتار زياتكەرلىك مەنشىككە پاتەنت الۋدا قانشالىقتى بەلسەندى؟ پايدالى جوبالارعا بەرىلگەن پاتەنتتەردىڭ ۇلەسى ارتتى ما؟
- جىل سايىن بارلىق زياتكەرلىك مەنشىك وبەكتىلەرىنە بەرىلگەن وتىنىمدەر سانى ءوسىپ كەلەدى. جىلدا شامامەن عىلىم مەن تەحنيكانىڭ ءارتۇرلى سالاسى بويىنشا ونەرتابىستارعا 500 پاتەنت، پايدالى مودەلگە 900 پاتەنت بەرىلەدى.
تىركەلگەن ونەرتابىستار مەن پايدالى مودەلدەر كوبىنەسەجەڭىل ونەركاسىپ، مەديتسينا، حيميا جانە تەحنولوگيالىق پروتسەستەر سالالارىنا تيەسىلى. سونداي-اق، وتىنىمدەردىڭ ەداۋىر بولىگى الماتىدان، استانادان، قاراعاندىدان، شىمكەنتتەن جانە الماتى، پاۆلودار، باتىس قازاقستان وبلىستارىنان ءتۇسىپ جاتىر.
ايتۋلى جاڭالىقتاردىڭ ءبىرى 2023 -جىلدىڭ اياعىندا سەلەكتسيالىق جەتىستىك رەتىندە اسىل تۇقىمدى «اداي» جىلقىسىنا پاتەنت بەرىلگەن بولاتىن. بۇل تىركەۋ اتالعان جىلقى تۇقىمىن اسىل تۇقىمدى مال رەتىندە عىلىمي تۇرعىدان تانۋ جانە كوبەيتۋ جۇمىستارىن جەدەل جۇرگىزۋگە ىقپالىن تيگىزەدى.
- اۆتورلىق قۇقىق سالاسىندا زاڭ بۇزۋ دەرەكتەرى كوپ پە؟ بىلتىر پلاگياتقا قاتىستى قانشا ءىس قارالدى؟
- وتكەن جىلى قىلمىستىق كودەكستىڭ 198-بابى بويىنشا (اۆتورلىق قۇقىق بۇزۋشىلىق جانە ساباقتاس قۇقىقتار) 5 قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. الدىڭعى جىلى 6 قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. سوتقا اۆتورلىق جانە ساباقتاس قۇقىقتار بويىنشا 259 ارىز ءتۇستى. بۇل رەتتە، 2021 جانە 2022 -جىلدارمەن سالىستىرعاندا ارىز ساندارىنىڭ تومەندەگەنى بايقالدى.
- دومبىرانى ۇلتتىق اسپاپ رەتىندە پاتەنتتەۋ قاجەت دەگەن پىكىر ءجيى ايتىلىپ جاتىر. وسىنى ىسكە اسىرۋ مۇمكىن بە؟
- دومبىرا - ەجەلدەن بارشاعا بەلگىلى قازاقتىڭ ۇلتتىق اسپاپتارىنىڭ ءبىرى جانە ول ۇلتتىق قۇندىلىققا جاتادى. سوندىقتان دومبىرا جانە دە باسقا دا كونە مۋزىكالىق كەز كەلگەن اسپاپ ونەرتابىس نەمەسە پايدالى مودەل رەتىندە تىركەلۋ ءۇشىن - بۇكىل دۇنيەجۇزى بويىنشا جاڭادان شىعارىلعان ونەرتابىس بولۋى ءتيىس. سوندىقتان قولدانىستاعى بۇرىننان ايگىلى بەلگىلەرگە يە دومبىراعا پاتەنت الۋ مۇمكىن ەمەس. دەگەنمەن، ەگەر دومبىراعا قانداي دا ءبىر جاڭا ناقىشتاعى وزگەرتۋلەر ەنگىزىلسە، ياعني ەلەكتروندى دومبىرا، دومبىرا- سينتەزاتور - ول ونەرتابىسقا نەمەسە پايدالى مودەلگە جاتۋى مۇمكىن جانە پاتەنت الۋعا بولادى.
قازىر دومبىرانىڭ تۇرلەندىرىلگەن نۇسقالارىنا 30 دان استام پاتەنت بەرىلگەن.
- الماتىنىڭ اپورتىن قازاقستان برەندى رەتىندە تىركەۋ ءراسىمى تولىق اياقتالدى ما؟ برەند رەتىندە تىركەۋ ەلىمىز ءۇشىن ەكونوميكالىق تۇرعىدا پايدالى بولا ما؟
- الماتىنىڭ اپورتى 2023 -جىلى گەوگرافيالىق نۇسقاما رەتىندە تىركەلدى. بۇل تىركەۋ الماتى اپورتىنىڭ تەك جەرگىلىكتى تۇتىنۋشىلار اراسىندا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار شەت ەلدەردە دە جوعارى سۇرانىسقا يە بولۋىنا مۇمكىندىك تۋعىزادى. جوعارى تانىمالدىلىق ارقىلى المانىڭ باسقا تۇرلەرىنە قاراعاندا قوسىمشا قۇن ورناتۋىنا ىقپال جاسايدى.
تىركەۋدىڭ ەڭ نەگىزگى ارتىقشىلىعى - ءۇشىنشى تۇلعالارعا يەگەردىڭ رۇقساتىنسىز زاڭسىز پايدالانۋعا تىيىم سالۋ قۇقىعىنا يە بولۋى. سونىمەن قاتار، تۇتىنۋشىلارعا ءونىمنىڭ شىنايى شىعۋ تەگى مەن ساپاسىنا كەپىلدىك بەرىلەدى.
اۆتور
رۋسلان عابباسوۆ