ءماجىلىس زاڭسىز ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىن تىياتىن زاڭ جوباسىن تالقىلايدى
استانا. KAZINFORM - بۇگىن ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتاتتار پرەزيدەنت تاپسىرماسىمەن ازىرلەنگەن ارحەولوگيالىق قىزمەتتى رەتتەۋگە باعىتتالعان جاڭا زاڭ جوباسىن تالقىعا سالىپ، سەنات تولىقتىرۋلار ەنگىزىپ كەرى قايتارعان جاساندى ينتەللەكتىگە قاتىستى قۇجاتتى تاعى ءبىر پىسىقتايدى.
ايتا كەتەيىك، 24 قازاندا ءماجىلىس سپيكەرى ەرلان قوشانوۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن بيۋرو وتىرىسىندا جالپى وتىرىستىڭ كۇن ءتارتىبى ناقتىلانعان ەدى.
سوعان سايكەس، جالپى وتىرىستا دەپۋتاتتاردىڭ قاراۋىنا ءبىرىنشى وقىلىمدا تاريحي-مادەني مۇرا وبەكتىلەرىن قورعاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا زاڭنامالىق تۇزەتۋلەردى تالقىلاۋ ۇسىنىلادى.
زاڭ جوباسى پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ باستاماسىمەن مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2024 -جىلعى 15-ناۋرىزدا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتايداعى ارحەولوگيالىق قىزمەتتى رەتتەۋ تۋرالى تاپسىرماسىن ورىنداۋ ماقساتىمەن ازىرلەنگەن. سول القالى جيىندا قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى جيىرما جىل ىشىندە ەلىمىزدەگى اسا ماڭىزدى ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەردىڭ كوبى ابدەن تونالعانىن، ءتىپتى، ەلىمىزدىڭ اۋماعىنان تابىلعان قۇندى جادىگەرلەردى قازاقستانداعى، شەتەلدەگى جەكە كوللەكتسيالاردان جانە الەمنىڭ ءارتۇرلى مۇراجايلارىنان كورەتىن بولعانىمىزدى اشىنا ايتقان ەدى.
- بۇل ماسەلەنى شۇعىل قولعا الۋ كەرەك. اتاپ ايتقاندا، ارحەولوگيا سالاسىنا قاتىستى زاڭداردى جەتىلدىرۋ، ليتسەنزيا بەرۋ ءىسىن رەتتەۋ جانە ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىن زاڭسىز جۇرگىزگەنى ءۇشىن جازانى كۇشەيتۋ قاجەت. تاريحي-مادەني مۇرا ساناتىنا كىرەتىن نىساندارعا رەستاۆراتسيا جاساۋ ءىسىن رەتكە كەلتىرەتىن شارالاردى كۇشەيتكەن ءجون. تاريحي جادىگەرلەرىمىزدى شەتەل مۇراجايلارىنان قازاقستانعا قايتارۋ جۇمىستارىن جانداندىرۋ دا ماڭىزدى. ونداي مۇمكىندىك بولماسا، ەلىمىزدەگى مۇراجايلارعا قويۋ ءۇشىن جادىگەرلەرىمىزدىڭ دالمە- ءدال كوشىرمەسىن جاساۋ كەرەك. ءارتۇرلى فراكتسيانىڭ وكىلى ءارى قۇرىلتاي مۇشەسى سانالاتىن ءماجىلىس دەپۋتاتتارى بۇل ماسەلەنى شەشۋگە كۇش-جىگەرىن سالادى دەپ سەنەمىن، - دەگەن بولاتىن مەملەكەت باسشىسى.
جاڭا زاڭ جوباسىندا ارحەولوگيالىق جۇمىستاردى ليتسەنزيالاۋ جۇيەسىن وزگەرتۋ، ەسكەرتكىشتەر مەن ارحەولوگيالىق نىساندار تۋرالى دەرەكتەردى جۇيەلەۋ، بىرىككەن اۆتوماتتاندىرىلعان اقپاراتتىق جۇيە قۇرۋ، سونداي-اق ا. ح. مارعۇلان اتىنداعى ارحەولوگيا ينستيتۋتى ۇيلەستىرەتىن ۇلتتىق ارحەولوگيالىق قىزمەتتىڭ قۇزىرەتتەرىن ايقىنداۋ كوزدەلەدى.
سونداي-اق دەپۋتاتتار سەنات جەكەلەگەن باپتارىن جاڭا رەداكتسيادا ۇسىنىپ، كەرى قايتارعان «جاساندى ينتەللەكت تۋرالى» زاڭ مەن ىلەسپە قۇجاتتى قارايدى.
زاڭدى جوعارى پالاتا قابىرعاسىندا تالقىلاۋ بارىسىندا سەناتور بيبىگۇل اققوجينا قۇجاتقا قولدانىستاعى زاڭناماعا سايكەس كەلتىرۋگە باعىتتالعان وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلاردى كوزدەيتىن ءبىرقاتار تۇزەتۋ قابىلدانعانىن ايتقان بولاتىن.
- ماسەلەن، جاۋاپكەرشىلىكتى ساقتاندىرۋدىڭ ەرىكتى ءتۇرىن قولدانۋدى الىپ تاستاۋ قاراستىرىلىپ وتىر. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىنا سايكەس ەرىكتى تۇردە ساقتاندىرۋمەن قاتار، جاساندى ينتەللەكت جۇيەلەرى كەلتىرگەن زيان ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى جانە ولاردى پايدالانۋعا بايلانىستى تاۋەكەلدەردى مىندەتتى تۇردە ساقتاندىرۋدى قولدانۋ ۇسىنىلادى. بۇدان باسقا، ءماجىلىس قابىلداعان زاڭدا تاۋەكەلدەر انىقتالعان جاعدايدا نۇقساندى بارىنشا ازايتۋ جونىندەگى ءىس-قيمىلدارمەن شەكتەلۋ كوزدەلگەن. تۇزەتۋگە سايكەس، جاساندى ينتەللەكت جۇيەلەرىنىڭ يەلەرى مەن يەگەرلەرى مۇنداي قاتەرلەردى بولعىزباۋ ءۇشىن نۇقساندى دا بولدىرماۋعا باعىتتالعان جەدەل شارالار قابىلداۋى كەرەك، - دەدى دەپۋتات.
وسىعان وراي سەناتورلار «جاساندى ينتەللەكت تۋرالى» جانە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە جاساندى ينتەللەكت جانە تسيفرلاندىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭدارىنىڭ جەكەلەگەن باپتارىن ماقۇلداماي، اتالعان باپتاردىڭ جاڭا رەداكسياسىن ۇسىنا وتىرىپ، زاڭداردى ماجىلىسكە قايتارۋ جونىندە شەشىم قابىلدان ەدى.
مۇنان بولەك، ءماجىلىس وتىرىسىندا سالالىق كوميتەتتەر ءبىرقاتار جاڭا زاڭ جوباسىن جۇمىسقا الادى. ولار - 1993 -جىلعى 22-قاڭتارداعى جانە 2002 -جىلعى 7-قازانداعى ازاماتتىق، وتباسىلىق جانە قىلمىستىق ىستەر بويىنشا قۇقىقتىق كومەك پەن قۇقىقتىق قاتىناستار تۋرالى كونۆەنتسيالارعا وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى حاتتامانى راتيفيكاتسيالاۋ تۋرالى، 2010 -جىلعى 9-جەلتوقسانداعى قازاقستان مەن رەسەي ۇكىمەتتەرى اراسىنداعى ەلىمىزگە مۇناي جانە مۇناي ونىمدەرىن جەتكىزۋ سالاسىنداعى ساۋدا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمنىڭ قولدانىلۋىن قايتا باستاۋ جانە وعان وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى حاتتامانى راتيفيكاتسيالاۋ تۋرالى زاڭ جوبالارى.
سونداي-اق دەپۋتاتتار اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسكە ەنەرگيا ۇنەمدەۋ جانە ەنەرگيا تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ەنگىزىلەتىن تۇزەتۋلەردى جۇمىسقا الۋدى جوسپارلار وتىر.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتسەك، وتكەن اپتاداعى ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتاتتار 2026-2028 -جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۋرالى جانە رەسپۋبليكالىق، وبلىستىق بيۋدجەتتەر، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالار، استانا بيۋدجەتتەرى اراسىنداعى 2026-2028 -جىلدارعا ارنالعان جالپى سيپاتتاعى ترانسفەرتتەردىڭ كولەمى تۋرالى زاڭداردى قابىلدادى.
سول كەزدە پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى - ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى سەرىك جۇمانعارين ەلدىڭ 2026-2028 -جىلدارعا ارنالعان الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق دامۋ بولجامىن تانىستىردى.
ونىڭ دەرەگىنشە، بازالىق نۇسقاعا سايكەس 2026 -جىلى جالپى ىشكى ءونىمنىڭ ناقتى ءوسۋى - 5,4 پايىزدى، 3 -جىلداعى ورتاشا جىلدىق ءوسۋى 5,3 پايىزدى قۇرايدى. نومينالدى جالپى ىشكى ءونىم 2026 -جىلعى 183,8 تريلليون تەڭگەدەن 2028 -جىلى 229,8 تريلليون تەڭگەگە دەيىن وسەدى. ەكونوميكانىڭ ءوسۋى ناقتى سەكتور مەن قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنداعى ءوسۋدىڭ ەسەبىنەن قامتاماسىز ەتىلەتىن بولادى. وڭدەۋ ونەركاسىبىندە ينۆەستيتسيالىق جوبالاردىڭ ىسكە اسىرىلۋى ەسەبىنەن ءوسۋ قارقىنى 2026 -جىلعى 6,2 پايىزدان 2028 -جىلى 6,6 پايىزعا دەيىن ۇلعايادى دەپ بولجانادى. ۇلتتىق قوردان كەپىلدەندىرىلگەن ترانسفەرت مۇنايدىڭ كەسىمدى باعاسى بويىنشا ەسەپتەلگەن ليميت شەگىندە جىل سايىن 2 تريلليون 770 ميلليارد تەڭگە مولشەرىندە ايقىندالدى.
اۆتور
مارلان جيەمباي