ءشامشىنىڭ قالجىڭ ايتىسى
استانا. قازاقپارات - حالقىمىزدىڭ ءبىرتۋار پەرزەنتى، جۇرتشىلىق جۇرەگىنەن ورىن العان تاماشا كومپوزيتور ءشامشى قالداياقوۆتىڭ اندەرىنسىز ەشبىر مەرەكە دە، ەشبىر توي-دۋمان دا وتپەيدى.
ونىڭ اندەرىن ەڭبەكتەگەن بالادان باستاپ، ەڭكەيگەن قارتقا دەيىن شىرقايدى. دەسەدە، سازگەردىڭ سۋرىپ سالما اقىندىعىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلەمەيدى. سونىمەن، ورازبەك بودىقوۆتىڭ «ءشامشى قالداياقوۆ تۋرالى جىر» كىتابىنان ءشامشىنىڭ اقىندىق قىرىن كورسەتەتىن كەلىنشەكتەرمەن بولعان قالجىڭ ايتىسىن ىقششامداپ بەرۋدى ءجون كورىپ وتىرمىز.
بۇل - الپىسىنشى جىلداردىڭ ورتا شەنى بولسا كەرەك. ءشامشى سول تۇستا «سوسياليستىك قازاقستان» گازەتىندە ىستەيتىن يسايەۆ بالتا دەگەن جۋرناليستپەن بىرگە قوعالىدان پانفيلوۆقا (قازىرگى جاركەنت) قاراي شىعادى.
ولار التىنەمەلدەن اسىپ، تاۋ بوكتەرىندە وتىرعان ەكى ءۇي شوپانعا تۇسەدى. بۇل كەلگەن ءشامشى ەكەنىن بىلگەن اۋىلداعىلار ابىر-سابىر بولادى دا قالادى. دەرەۋ قوي سويىلىپ، بۋى بۇرقىراپ ساماۋرىن دا جەتەدى. كەزەكتەسىپ شاي قۇيىپ وتىرعان ەكى كەلىنشەك جايدارلى مىنەزدى، وتكىر ءتىلدى، قالجىڭعا جۇيرىك، ناعىز قۇدايدىڭ اتىپ كەتكەندەرى ەكەن. ولار شاي ۇسىنا وتىرىپ، ءسوزدى تاقپاقتاپ باستايدى دا، ارعى جاعىن ولەڭدەتىپ جىبەرەدى. جاپ-جاس، كەلبەتتى جىگىتتەردى قاعىتا باستايدى. ولاردىڭ ءازىلى وزىنە جان ءبىتىرىپ، دەلەبەسى قوزىپ كەتكەن ءشامشى دە ولەڭدەتىپ الا جونەلەدى. قالجىڭ ايتىس وسىلاي باستالىپ كەتەدى دە، ول كەشكى اس ۇستىندە دە جالعاسادى. كەلىنشەكتەر سوندا دا ىركىلمەي ورشەلەنە تۇسەدى. كۇتپەگەن جەردەن ءبىر باسىنا مىناداي سالماق تۇسكەن ءشامشى ۋاقىت ۇتپاق بولىپ:
- وي، تاڭ اتىپ قالىپتى. بىزدەر بىرەر ساعات مىزعىپ الايىق، - دەيدى.
كەلىنشەكتەر بۇعان كەلىسىپ، شامشىلەر وڭاشا قالىپ ۇيقىعا كەتسە كەرەك. ءبىراق، اقىن كەلىنشەكتەر ولاردى تاڭ اتپاستان وياتىپ جىبەرەدى.
- ولەڭ ايتىپ وياتپاساڭدار، تۇرمايمىز، - دەيدى قالجىڭنىڭ جەلىگى قايتادان قوزدىرعان ءشامشى.
كەلىنشەكتەر دە دايىن تۇر ەكەن، جىگىتتەردىڭ اياق جاعىنا كەلىپ، كورپەنىڭ شەتىن باسا وتىرىپ، شىرقاپ قويا بەرەدى:
بولساڭ دا كەتپەن شاپقان كۇنىمەنەن،
داۋسىمنىڭ ويانارسىڭ ۇنىمەنەن.
جىگىتتەر، بۇل جاتىسىڭ قانداي جاتىس؟
شىققانداي قوي كۇزەتىپ تۇنىمەنەن، - دەيدى كەلىنشەكتەر.
ءشامشى دە جاستىقتان باسىن كوتەرىپ الىپ، جايداق اتقا اسىعىس مىنگەندەي بولىپ، اتتىڭ باسىن قويا بەرەدى:
بەلىنەن باسىپ ءجۇرمىز جالعانىڭدى،
كوتەرىپ كورەر مە ەدى سالماعىڭدى.
كۇناسىز وتكىزسەم دە وسى ءتۇندى،
كيەيىن، شىعا تۇرشى، دامبالىمدى.
دەيدى ول.
بولعاندا ءسىز-قالادا، ءبىز دالادا،
داريانىڭ ءسىز ورتاسى، ءبىز جاعادى.
سولداتشا تەز كيىنىپ بولساڭدارشى،
جاراسپاس سىرتتا تۇرۋ قىز بالاعا، - دەيدى كەلىنشەكتەر.
ءشامشى:
كىرە بەر، ەندى كيدىم دامبالىمدى،
تىستەرسىڭ مەن كەتكەن سوڭ بارماعىڭدى.
ارتىڭدا بالا-شاعاڭ، بايىڭ دا تۇر،
قالدىرىپ كەتەر ەدىم بار مالىمدى، - دەيدى.
قالجىڭ ايتىس وسىلايشا ۇلاسىپ، اۋىل ءۇستى قۋانىشقا تولادى. ءبىراق «كەل دەمەك بار، كەت دەمەك جوق» دەگەن عوي. شوپان كەلىنشەكتەرمەن قالجىڭ ايتىپ، كوڭىل كوتەرۋ قانشا قىزىق بولعانىمەن، كەتەتىن دە ۋاقىت بولادى. ءشامشى مالشى اۋىلىمەن قيماي قوشتاستى. ونى كەلىنشەكتەر ءان سالىپ، ءبىر قىردان اسىرىپ سالادى.
سەندەردەن الا المادىم، تالاسىم بار،
كەۋدە دە جازىلمايتىن جاراسىڭدار.
ءبىر تاۋلىك كوڭىل اشىپ، ولەڭ ايتتىق،
قاي جاققا ءبىزدى تاستاپ باراسىڭدار؟ - دەيدى كەلىنشەكتەر.
بۇل اۋىلدى، وسى ءبىر جايدارلى جانداردى قيماعان ءشامشى ءوزىنىڭ جۇرەك سىرىن بىلاي بىلدىرەدى:
جىگىتتىك وزىمىزگە ءتان شىعارسىڭ،
ال سەندەر سوعان سايكەس ءسان شىعارسىڭ.
الدا - جول، ارتتا - قيال، ومىراۋعا،
زار تولعان، جازىلماعان ءان شىعارسىڭ.
شامشىلەر وسىلايشا كەتە بارادى. كەلىنشەكتەر قول بۇلعاپ، الىستا بۇلدىراپ، جازىلماعان ءان بوپ قالا بەرەدى.