ءار ءتۇرلى حالىقتارداعى مەكتەپتىڭ شىعۋ تاريحى

استانا. قازاقپارات - مىسىردا العاشقى مەكتەپتەردىڭ پايدا بولۋى ادامزات وركەنيەتى قالىپتاسقان كەزەڭگە جاتقىزىلادى.

بۇنداي مەكتەپتەردە تەك فاراوننىڭ ۇرپاقتارى، ءدىني قىزمەتكەرلەر مەن جوعارى لاۋازىم يەلەرىنىڭ بالالارى وقي الاتىن بولعان.

وقۋشىلار داپتەر رەتىندە پاپيرۋستى قولدانعان، وقۋ اياقتالعان سوڭ ەمتيحان تاپسىراتىن بولعان. مىسىرلىق تالىمگەرلەر مىندەتتى تۇردە تەاترلاندىرىلعان ءدىني قويىلىمدارعا قاتىسقان. ساباقتار عيباداتحانالاردا وتەتىن بولعان.

قوسوزەندە (تيگر مەن ەفرات) ب. ز. د. III عاسىردىڭ وزىندە عيباداتحانا جانىنان اشىلعان مەكتەپتەردىڭ سانى ەداۋىر بولدى. شۋمەرلىكتەر مەكتەپتى «ەدۋببا» (تاقتاشالار ءۇيى) دەپ اتادى. ولار داپتەر رەتىندە قىش تاقتاشالاردى قولداندى. ونداي مەكتەپتەردە شامامەن 20-30 تالىمگەر ءدارىس الىپ، مۇعالىمنىڭ جازىپ بەرگەن تاقتاشاسىن كوشىرۋ ارقىلى، جازىپ ۇيرەنەتىپ بولعان.

گرەكتەر ەرتە زاماننان ءوز بالالارىنىڭ ساۋاتتى ءارى سىمباتتى بولۋىنا ەرەكشە ءمان بەرگەن. ب. ز. د. V عاسىردىڭ وزىندە افيندىقتار اراسىندا ساۋاتسىز ادام بولماعان. گرەتسياداعى العاشقى مەكتەپتى ايگىلى دانىشپان پيفاگور اشقان. سونىڭ قۇرمەتىنە پيفاگور مەكتەبى دەپ اتالعان.

گرەتسيانىڭ ءار ءتۇرلى قالالارىندا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ءار ءتۇرلى بولدى. سپارتا قالاسىندا نەگىزىنەن ەلدىڭ بولاشاق اسكەرىن دايىنداۋعا ەرەكشە كوڭىل ءبولىندى. ەر بالالار 7 جاستان 20 جاسقا دەيىن اسكەري لاگەرلەردە وقىپ، ۋاقىتىنىڭ كوپ بولىگىن سپورتقا ارنادى. ولاردى ەرەكشە قاتال جاعدايدا وقىتقان.

ەجەلگى ريمدە العاشقى جالپى ورتا مەكتەپتەر ب. ز. د. I عاسىردا پايدا بولدى. ولاردىڭ دارىستەرىنىڭ دەنى ويىن تۇرىندە وتەتىن بولعان.

ەجەلگى ءۇندىستاندا ءبىلىم الۋ جۇيەسى وتباسىلىق-مەكتەپتىك سيپاتقا يە بولدى. بۇل جەردە وتباسىنىڭ ءرولى ماڭىزدى بولىپ سانالدى. ب. ز. د. V عاسىرعا دەيىن، يندۋيزم داۋىرىندە بالا تاربيەسى ءار ادامنىڭ احلاقتىق جانە اقىل-وي ءورىسىن كەڭەيتىپ، دامىتۋىنا نەگىزدەلدى. بالالار مەكتەپكە 7-8 جاستان بارعان. ۇستاز بەن وقۋشى اراسىنداعى قارىم-قاتىناس «اكە مەن بالا» مودەلى بويىنشا قالىپتاستى. ب. ز. II -VI ع. ع. يندۋيزم باعىتى قايتا جاڭارىپ، ءۇندىستانا ەكى ساتىلى: باستاۋىش جانە ورتا مەكتەپ بولىپ ءبولىندى. باستاۋىش مەكتەپتە وقۋعا، جازۋعا جانە ساناۋعا ۇيرەتەتىن بولعان. ورتا مەكتەپتە ماتەماتيكا، تىلدەر، دارىگەرلىك ءىسى، ءمۇسىن جاساۋ، بەينەلەۋ سياقتى دارىستەر وقىتىلدى. ۇندىستەر احلاقتىق تاربيەگە ەرەكشە كوڭىل ءبولدى.

ەجەلگى قىتايدا العاشقى مەكتەپتىڭ پايدا بولۋى ب. ز. د. III عاسىرعا جاتقىزىلىپ وتىر. الايدا، (شان) ين داۋىرىنە (ب. ز. د. 16-11 ع. ع.) جاتاتىن جازبا دەرەكتەرگە سۇيەنسەك سول كەزدىڭ وزىندە ورتا مەكتەپتەردىڭ بولعاندىعى ايتىلادى. ونداي ءبىلىم وردالارىندا تەك داۋلەتتى ادامداردىڭ بالالارى وقي الاتىن بولعان. مەكتەپتىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ۇستازعا دەگەن قۇرمەتكە نەگىزدەلدى.

«El.kz»