ءار بالا ءوزىنىڭ قوڭىراۋى سوعىلعانىن كۇتەدى - ونكولوگ
دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ دەرەگىنە جۇگىنسەك، قازاقستاندا جىل سايىن شامامەن 300 ادام سۇيەك كەمىگى ترانسپلانتاتسياسىنا مۇقتاج بولادى. ونىڭ تەڭ جارتىسى - بالالار.
بۇل دەرتكە قاتىستى دونور تاپشىلىعى دا بار. ۇلتتىق تىزىلىمدە 12 مىڭ دونور تىركەلگەنىمەن، ناۋقاستارعا سايكەس كەلىپ جاتاتىنى از. وسى ماسەلەگە وراي Kazinform ءتىلشىسى «University Medical Center» كورپوراتيۆتىك قورىندا جۇمىس ىستەيتىن ونكولوگ- دارىگەر ارايلىم سۇلتانمەن سۇقباتتاسىپ، بالالاردى سۇيەك كەمىگىنەن ەمدەۋ ماسەلەسى جونىندە اڭگىمە قوزعادى.
- جالپى، ءسىز سۇيەك كەمىگىنىڭ ترانسپلانتاتسياسىنا مۇقتاج بالالارعا ەم جۇرگىزەسىز. اتالعان دەرتپەن اۋىراتىن بالالار قازىر كوبەيىپ كەلە مە، جىل سايىن قانشا ءبۇلدىرشىن ەم الادى؟
- قازىر قازاقستاندا بالالارعا سۇيەك كەمىگى ترانسپلانتاتسياسىن جاسايتىن 2 ورتالىق بار. ءبىرى - استانادا، ەكىنشىسى الماتى قالاسىندا ورنالاسقان. ءبىز جۇمىس ىستەيتىن استاناداعى ورتالىقتا 2012-جىلدان بەرى 245 وتا جاسالدى. سوندا جىل سايىن شامامەن 20 عا جۋىق بالاعا ترانسپلانتاتسيا جۇرگىزىلىپ كەلگەن دەپ بولجاۋعا بولادى. بۇل ورتا ەسەپپەن قاراعانداعى كورسەتكىش، ناۋقاستاردىڭ سانى كەي جىلدارى كوبىرەك بولۋى مۇمكىن. جىل سايىن وسى ەمگە مۇقتاج بولىپ وتىرعان بالالار سانى ءوسىپ جاتقانى بايقالادى. ماسەلەن، 2023-جىلى ءبىز 40 تان اسا ترانسپلاتاتسيا جاسادىق. بۇل وتە كۇردەلى ەمنىڭ ءتۇرى ەكەنىن ەسكەرسەك، جۇمىسىمىز جاقسى اتقارىلىپ جاتىر دەپ باعالاۋعا بولادى.
- بۇل تاقىرىپ قوزعالعاندا دونور تاپشىلىعى ءجيى ايتىلادى. سوندا ماسەلە كوبىنە ناۋقاستارعا قاننىڭ سايكەس كەلمەۋىنە بايلانىستى ما؟
- قازىر ەلدە سۇيەك كەمىگى دونورلارىنىڭ تاپشىلىعى بارىن جاسىرمايمىز. ءبىراق وسىعان قاراماستان وزىمىزدە بار تىزىمنەن تابىلعان دونورلاردان ترانسپلانتاتسيا جاساپ جاتىرمىز. دونورلاردىڭ ىشىندە اسكەري جۇمىس اتقارىپ جاتقان ادامدار دا بولدى. كوپ جاعدايدا ادامدار سۇيەك كەمىگىنە دونور بولۋدى دۇرىس تۇسىنبەي جاتادى. سونىڭ سالدارىنان دونور بولۋعا كوبى رۇقسات بەرمەيدى. ءبىز بالالارعا ترانسپلانتاتسيا جاسايتىن كەزدە سول وتباسىداعى باسقا بالالاردىڭ قانىن دونورلىققا الامىز. وسى جاعداي قۋانىشىمىزعا وراي پايداسىن بەرىپ وتىر.
- كەي جاعدايدا دارىگەرلەر دونور تابىلعان كۇننىڭ وزىندە ناۋقاستىڭ وڭالىپ كەتۋى قيىنداۋ ەكەنىن، ترانسپلانتاتسيادان كەيىن دە قيىندىقتار كۇتەتىنىن ايتىپ جاتادى. بۇل راس پا؟
- ارينە، ءارتۇرلى جاعدايلار بار. ماسەلە اۋرۋدىڭ تۇرىنە بايلانىستى، كەيدە ترانسپلانتاتسيا ءساتتى وتكەنىمەن، دەرت قايتادان ءورشيدى. وسىنداي كۇردەلى كەزدە ەمنىڭ باسقا دا تۇرلەرى قولدانىلادى. ايتا كەتەتىن جايت، ترانسپلانتاتسيانىڭ دا اسقىنۋ فاكتىسى بار. تەك قانا ءبىزدىڭ ەلدە ەمەس، وزگە مەملەكەتتەردە دە وسىنداي جاعدايلار تىركەلۋدە.
- ەندى سەبەبىنە ويىسساق، بالالاردىڭ اتالعان اۋرۋعا شالدىعۋىنا نە نارسەلەر تۇرتكى بولۋدا؟
- ماماندار تولىق سەبەبىن بىلسە، بالكىم بۇل دەرت بولمايتىن دا ەدى. قاننىڭ قاتەرلى ىسىگىمەن اۋىرعان بالالار بۇرىن دا بار بولاتىن، تەك ول كەزدە دياگنوستيكا دامىمادى، انىقتالماعاننان سوڭ پروبلەما جوقتاي كورىندى. قازىر مەديتسينانىڭ دامۋى ارقىلى تەز تابىلۋدا. سوندىقتان دەرتكە ۇشىراعان بالالار بۇرىنعىدان كوپ، ناقتى سەبەبى وسى دەپ توپشىلاي المايمىز.
- بىرنەشە جىل بۇرىن قاننىڭ قاتەرلى ىسىگىنە شالدىققانداردى ەمدەيتىن دارىگەرلەر ساناۋلى عانا ەكەنى ايتىلاتىن. قازىر سالا جاقسى دامىدى دەي الاسىز با؟
- دارىگەرلەر ءقازىر دە جەتكەلىكسىز ەكەنىن ايتايىق. بۇنىڭ باستى سەبەبى - جۇمىس قيىن، ەموتسيونالدى تۇرعىدا ماماندارعا جۇك سالادى. كۇنى- ءتۇنى جۇمىستا وتىرۋ وتە قيىن. مىسالى، دەرتكە شالدىعىپ، ەمدەۋدە جاتقان بالالاردىڭ جاعدايى اياق استى ناشارلايدى. سوندىقتان ۇيقىسىز جۇرەتىن كۇندەر كوپ. ەرەسەكتەرگە قاراعاندا بالالارمەن جۇمىس ىستەۋ وتە قيىن. قانداي جاعداي وتكەرىپ جاتقانىن تۇسىندىرە المايسىز. بۇعان قوسا، اتا- انالارىمەن كوپ جۇمىس ىستەۋ كەرەك. كەيبىرى تۇسىنىستىك تانىتسا، باسقالارى شىدامسىزدىق كورسەتىپ، ەم پروتسەسىنە كەدەرگى كەلتىرەدى. شارشاعان كەزدەرىمىز بولدى، ءبىراق اكەم ءجيى ەسكەرتەتىن: «ءوزىڭ وسى ماماندىقتى تاڭدادىڭ با، قوعاممەن جۇمىس ىستەگەندە مەيىرىمدى بول» دەيتىن.
- ءبىزدى تاڭعالدىرعانى، سىزدەر اۋرۋدان ايىققان بالالاردى ماراپاتتاپ، كەرەمەت قوشەمەتپەن شىعارىپ سالادى ەكەنسىزدەر. بۇل ءۇردىس قاشاننان بەرى قالىپتاستى؟ ەم پروتسەسىندە مورالدىق قولداۋ راسىندا ماڭىزدى ءرول ويناي ما؟
- دەرتىن جەڭىپ شىققان بالالاردى ءبىز چەمپيون دەپ اتايمىز. ويتكەنى اۋىر دەرتتى وتكەرۋدە بالانىڭ مورالدىق تۇرعىدا مىقتى بولۋى ماڭىزدى. ولار سول اتاققا لايىقتى. باسقاشا ايتساق، بۇل - ءبارىمىزدىڭ ورتاق ناتيجەمىز. ەمدەلىپ شىققان بالالاردى قوشەمەتپەن شىعارىپ سالاتىن ءداستۇرىمىز ءقازىر تانىمال. الەۋمەتتىك جەلىلەردە تارالىپ، كوپ ادامنىڭ مەيىرىمىن وياتاتىن كورىنىس بولىپ جاتىر. ءار بالا ءوزىنىڭ قوڭىراۋىن قاتتى كۇتەدى. قوڭىراۋ سوعىلعان كەز - ناۋقاس بالانىڭ جازىلىپ شىققانىن حابارلاۋ. بۇل كەزدە كەي بالالار جاقسى كيىنىپ، اشەكەي تاعىپ الىپ جاتادى. وسى كورىنىستى كورگەندە كوز جاسىڭدى جاسىرا الماي قالاسىڭ. ونى باسقا بالالار دا كورەدى، سودان «مەن دە جازىلىپ شىعامىن» دەپ ماقسات قويادى. اتا- انالار ءبىر-ءبىرىن قۇتتىقتاپ، تىلەگىن ايتىپ جاتادى.
- جاسىراتىنى جوق، كوبىنە قوعام دارىگەرلەردى ادامداردىڭ قينالعانىنا الاڭدامايتىن، «ەتى ۇيرەنىپ» كەتكەن جان رەتىندە سانايدى. الايدا جۇمىستارىڭىزدا ەموتسيا وتە كوپ بولاتىن شىعار؟ سونداي ساتتەردىڭ ءبىرىن ايتىپ بەرە الاسىز با؟
- مەنىڭ ويىمشا، دارىگەر بولۋ ادامنىڭ ءوز تاڭداۋى. اۋىرعان ادام تەك ءماجبۇر بولعانى ءۇشىن كەلەدى. سوندىقتان تۇسىنىستىك كەرەك. دارىگەردىڭ شارشاپ جۇرگەنىنە نەمەسە جالاقىسىنىڭ از بولعانىنا ناۋقاس كىنالى ەمەس. باستىسى، كومەگىڭدى اياما، قۇتقارىپ قالۋعا تىرىس. شىنىن ايتايىن، باسقا مەملەكەتتەردە جۇمىس ىستەگىم كەلگەن كەزدەر بولدى. مەديتسينادان باسقا سالاعا كەتكىم كەلدى دە. ءبىراق ءبىر بالا جازىلعان كەزدە ويىڭنىڭ ۋاقىتشا اسەرمەن بولعانىن تۇسىنەسىڭ. اتا- انالار بالالارىنىڭ سۋرەتتەرىن جىبەرىپ وتىرادى. كەزىندە ناشار جاعدايمەن كەلىپ، كەيىن جازىلىپ، ءقازىر وتباسىندا ويناپ- كۇلىپ جۇرگەن بالالاردى كورۋدەن باسقا نە ارمان بار!؟ قازىر ءبىز وسى دەرتپەن اۋىراتىن بالالار ءۇشىن «قازاقستاندىق بالالار ونكولوگتارى مەن گەماتولوگتارى» قوعامىن اشتىق. بۇل ۇيىم كەلەشەكتە كوپ وزگەرىستەرگە اكەلەتىنىنە سەنەمىز.
اۆتورماديار تولەۋوۆ