عالىمدار سۋدى دىمقىل ەمەس دەيدى

ءبىز «سۋ دىمقىل، ىلعالدى» دەگەن سوزدەرگە ويلانا بەرمەيمىز. سۋ باسقا زاتتاردى دىمقىل جاسايدى. ال سۋدىڭ ءوزى دىمقىل بولا الا ما؟

سۋ ءوزى دىمقىل ما، الدە باسقا زاتتاردى دىمقىل جاساي ما؟ 
Aikyn.kz سۋدىڭ دىمقىل ەمەستىگىن bgr.com سايتىنىڭ ماتەريالىنا سۇيەنىپ تۇسىندىرەدى. شىنىمەن دە سۋ دىمقىل ما، الدە باسقا زاتتاردى دىمقىل جاساي ما؟ بۇل سۇراقتى قاراپايىم دەپ ايتا المايمىز. جاۋاپ دىمقىلدىقتى فيزيكالىق نەمەسە فيلوسوفيالىق تۇرعىدا قالاي انىقتايتىنىڭىزعا بايلانىستى.

كوپتەگەن عالىمداردىڭ پايىمداۋىنشا، دىمقىلدىق دەگەنىمىز - سۇيىقتىقتىڭ قاتتى بەتتەرگە جابىسىپ قالۋ قابىلەتى. بۇل قاسيەت سۋدىڭ زاتتاردى دىمقىل ەتۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى. ءبىراق بۇدان سۋدىڭ ءوزىن دىمقىل دەپ ايتا المايمىز.

فيلوسوفتار بۇل ماسەلە بويىنشا ورتاق پىكىرگە كەلە الماي وتىر. بىرەۋلەرى: ەگەر ادامدار سۋدى سيپاتتاۋدا «دىمقىل» دەگەن ءسوزدى قولدانسا، وندا سۋ دىمقىل دەپ ەسەپتەلەدى دەيدى. ال باسقالارى: دىمقىل بولۋ - بۇل سۇيىقتىقتى ءسىڭىرۋ، جابىسۋ كۇيى ەكەنىن ايتادى. ءبىراق سۇيىقتىق ءوزىن ءسىڭىرىپ، جابىسا المايتىندىقتان، ول ءوزى دىمقىل بولا المايدى دەيدى.

كوگەزيا مەن ادگەزيا - دىمقىلدىقتى ءتۇسىنۋدىڭ كىلتى. فيزيكا مەن حيميا زاڭدارى تۇرعىسىنان العاندا، كوگەزيا (ءوزارا تارتىلۋ) مەن ادگەزيا (باسقا بەتكە جابىسۋ) ۇعىمدارىن ءتۇسىنۋ وتە ماڭىزدى.

كوگەزيا - سۋ مولەكۋلالارىنىڭ ءبىر- بىرىنە تارتىلۋى. بۇل تارتىلىس سۋتەكتىك بايلانىستار ارقىلى جۇزەگە اسادى. ءار سۋ مولەكۋلاسى كورشىلەس ءتورت مولەكۋلامەن بايلانىس تۇزەدى. ناتيجەسىندە سۋ تامشىسىن ۇستاپ تۇراتىن تورلى قۇرىلىم پايدا بولادى. بۇل كۇش سۋدىڭ بەتتىك كەرىلۋدى تۋدىرىپ، سۋ تامشىلارىنىڭ فورماسىن ساقتاۋعا كومەكتەسەدى. بەتتىك كەرىلۋ كۇشىنىڭ كومەگىمەن كىشكەنتاي جاندىكتەر سۋدىڭ بەتىمەن جۇرەدى.

ادگەزيا - سۋدىڭ باسقا بەتتەرگە جابىسۋى. سۋ قاتتى بەتپەن جاناسقاندا، ادگەزيالىق كۇشتەر مولەكۋلالاردى سول بەتكە تارتۋعا يتەرمەلەيدى. كەيبىر بەتتەر سۋدى وڭاي سىڭىرسە (مىسالى، اينەك)، باسقالارى (مىسالى، تەفلون) سۋدى كەرى يتەرەدى. ناتيجەسىندە سۋ دومالاق تامشى تۇرىندە قالادى.

نەلىكتەن كەيبىر بەتتەر باسقالارعا قاراعاندا دىمقىلىراق بولادى؟ سۋدىڭ وزىنە جانە باسقا بەتكە اسەر ەتۋ قابىلەتى - كوگەزيا مەن ادگەزيا اراسىنداعى تەپە- تەڭدىككە بايلانىستى. وسى سەبەپتەن عالىمدار سۋدىڭ ءوزى دىمقىل ما دەگەن سۇراققا ناقتى جاۋاپ بەرە الماي وتىر. قازىرگى عىلىمي كونسەنسۋس بويىنشا: دىمقىلدىق - سۋدىڭ وزىنە ءتان قاسيەت ەمەس. ول تەك باسقا نارسەمەن ارەكەتتەسكەندە پايدا بولاتىن كۇي. ياعني، سۋ ءوزىن جابىستىرا المايتىندىقتان، ول دىمقىل بولا المايدى.

سۋلانۋدىڭ، ىلعالدانۋدىڭ شەتتىك بۇرىشى دەگەن نە؟ بەتتىڭ سۋدان كەيىن قانشالىقتى دىمقىل بولاتىنى سۋلانۋدىڭ شەتتىك بۇرىشىنا (contact angle) بايلانىستى. سۋ تامشىسى - سۇيىق سفەرا سياقتى. بۇل سفەرا قاتتى بەتكە ءتيىپ تۇرعان كەزدە، بەلگىلى ءبىر بۇرىش جاسايدى.

ەگەر بۇرىش 90 گرادۋستان تومەن بولسا - سۋ بەتتى جاقسى ءسىڭىرىپ، دىمقىل جاسايدى.

ال بۇرىش 90 گرادۋستان جوعارى بولسا - بەت گيدروفوبتى سانالادى. ياعني، سۋدى كەرى يتەرەدى.

150 گرادۋستان جوعارى بۇرىشتار سۋپەرگيدروفوبتى دەپ ەسەپتەلەدى. بۇنداي بەتتەردە سۋ دومالاپ كەتەدى، مۇلدە سىڭبەيدى.

عالىمدار سۋدىڭ وسىنداي قاسيەتتەرىن نانوتەحنولوگيالار ارقىلى پايدالانىپ، سۋ وتپەيتىن ماتەريالدار جاساپ شىعارۋدا.

سونىمەن، سۋ دىمقىل ما؟ عىلىم بۇل سۇراققا «جوق» دەپ جاۋاپ بەرەدى. سۋ ءوزى دىمقىل ەمەس، تەك باسقانى دىمقىل جاساي الادى. الايدا كۇندەلىكتى ومىردە ءبىز ونى دىمقىل دەپ سيپاتتاي بەرەمىز. سوندىقتان فيلوسوفيالىق تارتىستاردا بۇل ماسەلە ءالى دە اشىق ماسەلە بولىپ قالۋدا.