بۇقتىرماداعى كوپىر شىعىس قازاقستانعا قانداي وزگەرىس اكەلدى
وسكەمەن. KAZINFORM - جۋىقتا ورتالىق ازياداعى ەڭ ۇزىن كوپىردىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى. شىعىس قازاقستانداعى بۇقتىرما سۋ قويماسى ارقىلى سالىنعان وسىناۋ كوپىر ءوڭىر تۇرعىندارىنا قانداي وزگەرىس اكەلەدى؟ وبلىستىڭ دامۋىنا قالاي اسەر ەتەدى؟
Kazinform ءتىلشىسى بۇل سۇراقتاردىڭ جاۋابىن ءبىلىپ كوردى.
الەۋمەتتىك الەۋەت
كوپىردىڭ اشىلۋى قازان ايىنداعى ەڭ ەلەۋلى وقيعالاردىڭ ءبىرى بولدى. ش ق و- نىڭ جەتى اۋدانى - كۇرشىم، مارقاكول، زايسان، تارباعاتاي، التاي، ۇلكەن نارىن مەن كاتونقاراعاي حالقى بۇل كوپىردى 60 جىل بويى كۇتتى. بۇقتىرما - قولدان جاسالعان الەمدەگى ەڭ ۇلكەن سۋ قويماسى. ول وسكەمەن قالاسىنا قاتىنايتىن ەڭ قىسقا جولدى جاۋىپ تاستادى. ءسويتىپ، اۋدانداردىڭ وبلىس ورتالىعىمەن بايلانىسى قيىنداي ءتۇستى. كوكتەم مەن كۇزدىڭ اراسىندا سۋ قويماسىن پاروم ارقىلى عانا باسىپ ءوتۋ مۇمكىن بولدى. پاروم كەشىككەندە ۇزىن-سونار كەزەك قالىپتاسسا، سىنىپ قالعاندا كولىكتەر كەرى بۇرىلىپ، اياداي جەرگە اينالما جولمەن ساعاتتاپ جۇرۋگە ءماجبۇر بولدى.
- بالالار تولى شاعىن اۆتوبۋسپەن بارا جاتىپ، پارومعا سىيماي قالعان كەزىمىز بولدى. ازىق- تۇلىكسىز بالالارمەن جاعالاۋدا قونۋعا تۋرا كەلدى. بورتقا سىيىپ كەتۋ ءۇشىن جانجال دا از شىققان جوق. كەستەگە ۇلگەرۋ ءۇشىن جىلدامدىقتى اسىرعان كەزدەر دە ەسىمدە. ءتىپتى بىردە ءوزىم رولدە وتىرعاندا جول اپاتىنا ۇشىرادىم، - دەپ ەسكە الدى كۇرشىمدىك مادينا مۇقانوۆا.
قازىر بۇل بەينەتتىڭ ءبارى ارتتا قالدى. ەڭ باستىسى، قىستا پاروم جۇرە الماعان كەزدە ادامدار ومىرلەرىن قاتەرگە تىگىپ مۇز ۇستىنەن وتپەيتىن بولدى.
- ەندى اۋداندار تۇرعىندارى، ناقتى ايتقاندا 152 مىڭ ادام تاۋلىك بويى ەمىن-ەركىن، ولىممەن بەتپە-بەت كەلمەي وسكەمەنگە قاتىناي الادى. بۇقتىرما سۋ قويماسى ارقىلى وتەتىن مۇز وتكەلىندە وسى ۋاقىتقا دەيىن جۇزدەن اسا كولىك باتىپ، 300 گە جۋىق ادام قازا بولدى، - دەيدى وبلىس اكىمىنىڭ كەڭەسشىسى الىشەر سۇلەيمەنوۆ.
مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ دە جۇگى جەڭىلدەدى. ەندى وسكەمەنگە شۇعىل جەتكىزىلەتىن ناۋقاستاردى تاسىمالداۋ جىلدام ءارى ارزانعا تۇسەدى. تىكۇشاقتى تارتۋدىڭ، ۇشۋ ءۇشىن قولايلى اۋا رايىن كۇتۋدىڭ قاجەتى جوق. كولىكپەن دە جۇيتكي بەرەدى. بۇل التىن ۋاقىتتى ۇنەمدەپ، ادام جانىن قۇرىعى ۇزىن اجالدان اراشالاپ قالۋ مۇمكىندىگىن ارتتىرا تۇسپەك.
ەكونوميكالىق اسەر
ۇزىندىعى 1316 مەتردى قۇرايتىن كوپىر قۇرىلىسىنىڭ ءوزى ءوڭىر ەكونوميكاسىنا وڭ اسەرىن تيگىزدى. جۇزدەگەن ادام سول جەردە جۇمىس ىستەدى، ونداعان وتاندىق كاسىپورىن ماماندارى جۇمىلدىرىلدى.
كوپىردىڭ ىرگەتاسى 2020-جىلى پرەزيدەنت جارلىعىنان كەيىن بىرنەشە ايدان سوڭ قالاندى. ءبىراق ماتەريالداردىڭ قىمباتتاعانى قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ سوزىلىپ كەتۋىنە اكەلىپ سوقتى. جوبانى قايتا قاراۋ قاجەت بولدى. ءسويتىپ ونىڭ قۇنى ەكى ەسەگە ءوسىپ، 61 ميلليارد تەڭگەگە جەتتى. قارجىلاندىرۋ ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن كوپىر رەسپۋبليكا مەنشىگىنە وتكىزىلدى. قۇرىلىسقا 500 دەن استام ادام تارتىلدى. ونىڭ 30 دان استامى - ينجەنەر.
جۇمىستىڭ ساپالى بولۋىن ۇلتتىق جول اكتيۆتەرى ساپاسى ورتالىعىنىڭ ش ق و فيليالى باقىلاۋدا ۇستادى. 2024-جىلدىڭ وزىندە ماماندار 23 رەت تەكسەرۋ جۇرگىزگەن. 147 سىناما الىنىپ، ونىڭ 28 ءى نورماعا سايكەس بولماي شىقتى. مەردىگەر 4,5 ميلليون تەڭگەگە ماتەريالداردى ساتىپ الىپ، سول جەرلەردى قايتا جوندەدى. ناتيجەسىندە كوپىر بارلىق زاماناۋي تالاپقا ساي كەلدى.
- كوپىر وزىق ينجەنەرلىك تەحنولوگيالاردى قولدانىلىپ تۇرعىزىلعان. ول تاۋلىگىنە 80 مىڭ اۆتوكولىك وتكىزە الادى. كوپىرگە دەيىن 18 شاقىرىم جول سالىندى. قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن كوپىردىڭ ەكى جاعىنا ارنايى 40 مۇز ويعىش ورناتىلعان. سونىمەن قاتار 100 دەن استام بەينەكامەرا ورناتىلعان، - دەپ حابارلادى ق ر كولىك مينيسترلىگىنەن.
مەملەكەتتىڭ وسىنداي اۋقىمدى جوبانى جۇزەگە اسىرۋ ارقىلى مول تاجىريبە جيناعانى دا اسا ماڭىزدى.
- حالىقتى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتەتىن، ينفراقۇرىلىمدىق بايلانىستى جاقسارتاتىن وسىنداي جوبالاردىڭ كوپ بولعانى دۇرىس. شەتەلدەن ەشكىمدى شاقىرماي-اق، ءوزىمىزدىڭ كۇشىمىز جەتىپ تۇر. ءبىز ەل ءۇشىن ماڭىزى بار ءىرى جوبالاردى ءوزىمىز جۇزەگە اسىرا الامىز. الداعى ۋاقىتتا سولاي بولا بەرەدى دە. قازىر مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعى بويىنشا وتاندىق كاسىپكەرلەردى، وتاندىق ونىمدەردى قولداۋ ساياساتى جۇرگىزىلىپ جاتىر، - دەدى پرەمەر-مينيستر ولجاس بەكتەنوۆ كوپىردىڭ اشىلۋىندا.
ءوڭىر ينفراقۇرىلىمىنىڭ دامۋىنا جەكە توقتالماسقا بولمايدى. كوپىر وبلىس ورتالىعىن بۇقتىرما ماڭايىنداعى 7 اۋدانمەن عانا ەمەس، قازاقستان، قىتاي، رەسەي مەملەكەتتەرىن دە بايلانىستىردى. بۇل سولتۇستىكتەگى كورشىمىزدىڭ ەلدىڭ شىعىسىنا قاراي وتەتىن جالعىز قىسقا جولى. ولاردىڭ اراسىنداعى اراقاشىقتىق 60 شاقىرىمعا جانە بىرنەشە ساعاتقا ازايدى.
- وسىلايشا، شەكارا ماڭىنداعى اۋداندار ترانزيتتىك اۋماققا اينالدى، ياعني قازاقستان ارقىلى قىتاي مەن رەسەيدى جالعايتىن تاعى ءبىر توتە جول پايدا بولدى. وسى ماڭىزدى جوبا شىعىس قازاقستانداعى بىرنەشە اۋداننىڭ كولىك قاتىناسىن ەداۋىر جاقسارتادى. جالپى، ساپالى جول - حالىقتىڭ تۇرمىسىنا وڭ ىقپال ەتەتىن فاكتور. مەن بۇل ماسەلەگە ايرىقشا ءمان بەرەمىن، - دەدى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ رەسپۋبليكا كۇنىنە وراي مەملەكەتتىك ناگرادالاردى تاپسىرۋ سالتاناتىندا سويلەگەن سوزىندە.
ساراپشىلار لوگيستيكانى دامىتۋ ءوز كەزەگىندە مۋلتيپليكاتيۆتى ناتيجە بەرەتىنىنە سەنىمدى. بۇل كاسىپكەرلىك، قۇرىلىس، اۋىل شارۋاشىلىعى، ونەركاسىپ سالالارىنا جاڭا سەرپىلىس اكەلەدى. بۇقتىرما جاعاسىنداعى اۋدانداردا ءتۇستى مەتالداردىڭ ەداۋىر مول قورى بار. ەندى ولاردى ءوندىرۋ جانە وڭدەۋ بۇرىنعىعا قاراعاندا جەڭىلدەي تۇسپەك. ال اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەر ەت پەن ءسۇتتى ەلدىڭ باسقا ايماقتارىنا اپارىپ، ساۋدالاي الادى.
كوپىر تاۋارلاردىڭ قوزعالىسىن جىلدامداتىپ، ءتۇرلى قىزمەت كورسەتۋ تۇرلەرىنە قولجەتىمدىلىكتى ارتتىرادى. كومىردى اينالما جول ارقىلى تاسىمالداۋدىڭ قاجەتى جوق. بۇرىن پارومعا اۋىر جۇك كولىكتەرى مۇلدە كىرە المايتىن. دەمەك، جەتكىزۋشىلەردىڭ جولعا كەتەر شىعىندارى ازايىپ، قارا وتىننىڭ باعاسى دا تومەندەيدى. مىسالى، بۇعان دەيىن وسكەمەندە كومىردىڭ تونناسى 15 مىڭ تەڭگە بولسا، شەكارا شەبىندەگى مارقاكول، كۇرشىم، زايسان، تارباعاتاي اۋداندارىندا 25-30 مىڭ تەڭگە ارالىعىندا ساتىلدى.
تۋريزم تۋى تىكتەلمەك
بۇقتىرما ارقىلى وتەتىن كوپىر سالىنۋىنىڭ ارقاسىندا جاڭا قارقىنمەن داميتىن سالالاردىڭ ءبىرى - تۋريزم. مەملەكەت باسشىسى 2024-جىلدى قىتايداعى قازاقستاننىڭ تۋريزم جىلى دەپ اتاپ، ەكى ەلدىڭ ازاماتتارى ءۇشىن ۆيزاسىز رەجيم ەنگىزىلگەنى بەلگىلى. ق ر تۋريزم جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، وسى جىلدىڭ 10 ايىندا ەلىمىزگە كەلگەن قىتايلىق تۋريستەر سانى 64 پايىزعا ارتىپ، 122 مىڭ ادامعا جەتكەن. 10,5 مىڭنان استام ادام (2024-جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىنداعى دەرەك بويىنشا) شىعىس قازاقستاننىڭ شەكاراسىن كەسىپ وتكەن. دەمەك، ولار بۇقتىرما سۋ قويماسىنان ءوتتى. ەندى كوپىر وبلىسقا تابان تىرەگەن تۋريستەردىڭ جولعا كەتەر ۋاقىتىن ۇنەمدەي تۇسپەك.
- شىعىس قازاقستان تاڭعاجايىپ ولكە. قازاقستاننىڭ بارلىق سۋ رەسۋرسىنىڭ 40 پايىزى وسىندا. التايدىڭ ەڭ بيىك شىڭى - مۇزتاۋ، بۇقتىرما جاعالاۋى، باسقا دا كوز تارتار كورىكتى جەرلەرى كوپ. تۋريزمنىڭ الەۋەتى زور! كاسىپكەرلەر قازىردىڭ وزىندە قىتايدان كاپسۋلالىق ۇيلەر اكەلىپ، مەيرامحانالار سالىپ، وزەن-كول جاعالاۋلارىندا جاڭا جوبالاردى قولعا الۋعا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر. مۇندا قىسقى شاڭعى تۋريزمى دە جاقسى دامىعان، - دەدى ش ق و اكىمىنىڭ كەڭەسشىسى الىشەر سۇلەيمەنوۆ.
بۇقتىرمانىڭ ەكى جاعالاۋىن بىرىكتىرگەن كوپىر تۋريزمنىڭ دامۋىنا جاڭا سەرپىن سىيلايتىنى انىق. دەسە دە ءبارى قاس قاعىمدا بولمايدى. ول ءۇشىن مول ەڭبەك پەن ءبىرشاما ۋاقىت قاجەت.
اۆتور تالعاتجان مۇحامەتبەك ۇلى