بەلگىلى باسپاگەر، اۋدارماشى، عالىم س. نايمان دۇنيەدەن ءوتتى

استانا. قازاقپارات - كورنەكتى ءتىل مامانى، قىتايشا-قازاقشا سوزدىكتەر كەشەنىنىڭ نەگىزىن قالاعان بەلگىلى اۋدارماشى،  باسپاگەر، عالىم، كوپشىلىككە س. نايمان دەگەن اتپەن تانىلعان نايمانعازى ساپان ۇلى الماتىدا ءوز شاڭىراعىندا، 85 جاسىندا دۇنيە سالدى.

 نايمانعازى ساپان ۇلى - 1941 -جىلدىڭ تامىز ايىندا ق ح ر شىڭجاڭ ولكەسىنە قاراسى تارباعاتاي ايماعىنىڭ مايلى تاۋىنىڭ ەتەگىندە دۇنيەگە كەلگەن. ول - قىتايداعى 2 ميلليونعا جۋىق قانداسىمىزدىڭ رۋحانياتىنا جارتى عاسىرعا جۋىق قۇندى تەرىن توگىپ، ەسەلى ەڭبەك سىڭىرگەن ايتۋلى عالىم. 

1960 -جىلى ۇرىمجىدەگى مۇعالىمدەر ينستيتۋتىن قىتاي ءتىلى فاكۋلتەتى بويىنشا ءتامامداعان. سول جىلى «شىڭجاڭ حالىق باسپاسىنا» جاس مامان رەتىندە جۇمىسقا شاقىرىلدى. 1977 -جىلى اتالعان باسپانىڭ قازاق رەداكسياسى ءبولىم باسشىسىنىڭ ورىنباسارى، 1980 -جىلى ءبولىم باسشىسى، 1983 -جىلى باسپا باس رەداكتورىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقاردى. وسى جىلداردا «شالعىن»، «كوكجيەك»، «وقىرمان ورەسى»، «ءتىل جانە اۋدارما» سياقتى 4 ءىرى قازاق ءتىلدى جۋرنالدىڭ باس رەداكتورلىق قىزمەتىن قوسا اتقاردى. قازاقستاندا جارىق كورگەن 10 تومدىق «قازاق ءتىلىنىڭ تۇسىندىرمە سوزدىگى»، «قازاق ءتىلىنىڭ فرازەولوگيالىق سوزدىگى» سياقتى ءىرى ەڭبەكتەردىڭ توتە جازۋعا اۋدارىلىپ، قىتايدا جارىق كورۋىنە مۇرىندىق بولدى. 2003 -جىلى زەينەتكە شىقتى. 2018 -جىلى اتاجۇرتقا ورالدى.

بەلگىلى عالىم - «قىتايشا- قازاقشا يديومدار سوزدىگى»، «قىتايشا- قازاقشا قىسقاشا سوزدىك»، «قىتايشا- قازاقشا يديومدار ۇلكەن سوزدىگى»، «قىتاي يديومدارىنىڭ قازاقشا بالامالارى» اتتى 4 ءتورت ۇلكەن سوزدىكتىڭ اۆتورى. سونداي- اق قىتايدا «كوك سوزدىك»، «نايمان كوك» اتانىپ كەتكەن «قىتايشا- قازاقشا سوزدىكتىڭ» باس قۇراستىرۋشىسى بولدى. 1974 -جىلدان باستاپ ۇجىمدىق ەڭبەك رەتىندە دايىندالىپ، 1979 -جىلى لاتىن قارپىمەن باسپادان شىققان بۇل سوزدىككە 60 مىڭنان استام قىتاي ءسوزى ەنگىزىلگەن. وسىدان كەيىنگى 40 جىل ۋاقىتتا نايمانعازى ساپان ۇلى باسشىلىق قىزمەتتە جۇرسە دە، جۇمىستان قولى بوساي قالعان ۋاقىتتى پايدالانىپ، وسى سوزدىكتىڭ كولەمىن كەڭەيتىپ، سوزدىك قورىن بايىتتى. ياعني العاشىندا ۇجىمدىق ەڭبەكپەن دايىندالعان وسى سوزدىكتىڭ سوزدىك قورىن مولايتۋ جۇمىسىن جالعىز ءوزى ىستەپ، قامتىلعان لينگۆيستيكالىق قۇرام سانىن 120 مىڭعا جەتكىزدى. بۇل سوزدىك 2006 -جىلى «شىڭجاڭ حالىق باسپاسىنان» «قىتاي- قازاقشا ۇلكەن سوزدىك» دەگەن اتپەن باسىلىپ شىقتى. قازىرگە دەيىن وسى سوزدىك 7 رەت باسىلىپ، 30 مىڭ تيراجبەن تاراتىلدى. عالىمنىڭ ايتۋىنشا، قازىرگە دەيىن شىققان 5 سوزدىككە قىتاي ءتىلىنىڭ جەكە سوزدەرى، ءسوز تىركەستەرى، يديومدارىنىڭ 160 مىڭنان ارتىق ءسوزى قامتىلعان. بۇل سوزدىكتەر 60 مىڭنان ارتىق تيراجبەن جارىق كورگەن.

نايمانعازىنىڭ ادەبي اۋدارما ەڭبەكتەرى دە ءبىر توبە. ول چارلز ديككەنس، حانس اندەرسون، ەرنەست حەمينگۋەي، كارل ماركس، ميحايل شولوحوۆ سىندى الەمدىك كلاسسيكتەردىڭ جانە قىتاي ادەبيەتىنىڭ كورنەكتى وكىلدەرى گو مورو، باجيننىڭ ەڭبەكتەرىن دە قازاقشا سويلەتتى. اتاپ ايتقاندا، «لەنين تۋرالى اڭگىمەلەر»، «ارايلى اسپان» (2 تومدىق)، «ۋاقىت بەلگىلەرى»، «گيتلەردىڭ زاۋالى»، «اندەرسەننىڭ بالالار ەرتەگىلەرىنەن»، «دەۆيد كوپپەرفيلد»، «بالالار ەرتەگىلەرىنىڭ بايتەرەگى»، «شال مەن تەڭىز» قاتارلى 10 تومدىق اۋدارماسى جارىق كورگەن. ول اۋدارعان الەمدىك كلاسسيكتەردىڭ قىسقارتىلعان نۇسقالارى قىتايداعى قازاق ادەبيەتى وقۋلىقتارىنا ەنگەن.