بايرون نەگە سەرگەلدەڭ ءومىر كەشتى؟

استانا. قازاقپارات - «تۋعان جەردىڭ ماڭدايىنىڭ قىرسىعىن، ارىلتۋعا كەرەك بولسا ءبىر شىعىن

- جانىم اكە!

قۇرباندىققا مەنى شال!

قينالما سەن قيىلار دەپ قىرشىنىم!» - دەپ، شارىق ۇرا جىرلايتىن اقىن بايرون 19- عاسىرداعى ۇلى بريتانيانىڭ ۇزدىك اقىنى.

ونىڭ مارتەبەسى بۇگىن دە دۇنيەگە ايگىلى. ول 1788 - جىلى لوندونداعى قاۋساعان اقسۇيەك وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن.

بايرون وقۋشى كەزىنەن باستاپ ولەڭ جازعان. 1812 - جىلى جاريالاعان «چايلد گارولدتىڭ ساپار ەستەلىگى» ونىڭ اتاعىن شىعارعان تۋىندىسى. 1816 - جىلى بايرون ۇلى بريتانيادان يتالياعا قونىس اۋداردى. وسىدان كەيىن سەرگەلدەڭ كۇي كەشكەن اقىن ەركىندىكتى جىرلاعان كوپ ولەڭ جازدى.

مۇنىڭ ىشىندەگى اياقتالماي قالعان تۋىندىسى «دون جۋان» ەڭ ايگىلى وكىلدىك شىعارماسى. 1823 - جىلدىڭ باسىندا گرەسيانىڭ تۇرىكتەرگە قارسى ۇلت ازاتتىق قوزعالىسى باستالدى. بايرون جازىپ جۇرگەن «دون جۋاندى» تاستاي سالىپ، گرەسياعا جول الىپ، گرەسيا حالقىنىڭ ەركىندىك، تاۋەلسىزدىك جولىنداعى ادىلەتتى كۇرەسىنە قاتىناستى.

سودان، 1824 - جىلى 19 - ساۋىردە گرەسيا جەرىندە قايتىس بولدى. سول جىلى ول 44 جاستا عانا بولاتىن. ارداگەر اقىن 1812 - جىلى ۇلى بريتانيادان كەتكەننەن كەيىن، قازا بولعانعا دەيىن تۋعان توپىراعىنا ورالعان ەمەس.

كەيبىرەۋلەر، بايروننىڭ جات ەل، جات جەردە سەرگەلدەڭ ءومىر كەشۋىنىڭ سىرى، ونىڭ ساياسي سەنىمى ۇلى بريتانيانىڭ نەگىزگى ساياسي يدەيالىق اعىمىنا قارسى كەلگەن، ول سودان بارىپ جات ەل، جات جەردى پانالاعان دەيدى. بايرون ۇلى بريتانيادا تەك اقىن عانا ەمەس، ساياسي قايراتكەر، بايانداماشى ەدى.

ول سول كەزدەگى ا ق ش بۋرجۋازيا رەسپۋبليكاسىن ارمانداپ، ادامدىق قۇقىقتى اشىق قورعاپ، زورەكەرلىككە قارسى كۇرەس جاساعان. جۇمىسشىلاردىڭ مۇددەسىن قورعاۋ ءۇشىن، جوعارعى پالاتادا ءسوز سويلەپ، سول كەزدەگى توري پارتياسىنىڭ بيلەۋشىلەرىن قاتاڭ ايىپتايدى.

كەزىندە بىرەۋلەردىڭ بايروندى ىزدەپ كەلىپ: «ەگەر، ساياسي مايدانىڭنان شەگىنەتىن بولساڭ، سەنى ايىپتاۋدى توقتاتامىز» دەيدى. «لوندون شولۋشىسى» جۋرنالىنىڭ رەداكتورى يوحان سكوتتا كەيىنگى كەزدە، بيلىك باسىنداعىلاردىڭ ايتاعىمەن اقىنعا ادىلەتسىز شابۋىل جاساعاندىعىن مويىندايدى.

الايدا، بايرون وزىنە قارسى توپتاعىلارعا مۇلدە باس يمەيدى. ول «توزۋگە بولاتىنىنا مۇمكىندىگىنشە توزەمىن، ال، توزە الماسام باتىل قارسى شىعامىن. ولار قيىن قىلعاندا مەنى وسى قوعامنان قۋعىندايتىن شىعار، مەن بۇل قوعامعا استە جاعاتسىمايمىن! رازى دا ەمەسپىن» دەيدى.

تاعى بىرەۋلەر، بايروننىڭ مىنەزى ۇلى بريتانيانىڭ جوعارى جىگىنە مۇلدە ۇيلەسپەگەن، سوندىقتان شەتتەپ الىسقا كەتكەن دەيدى. 1811 - جىلعى جەرورتا تەڭىزىنە جاسالعان ساياحاتتان كەيىن جازىلعان «چايلد گارولدتىڭ» داستانى بايروننىڭ اتاعىن اسپانعا ءبىراق شىعاردى. جوعارى جىكتەگىلەر اراسىندا ەڭ ايگىلى شولپانعا اينالىپ، مارتەبەلى حانىمدار مەن حانشالار اقىننىڭ اياعىنا جىعىلىپ، ءمىناجات تۇتاتىن ادامىنا اينالدى.

الايدا، بۇل قۋانىش ۇزاققا بارمادى. باي-ماناپتار بايروننىڭ ەركىندىكتى اڭساعان ەركە مىنەزىن ۇناتپادى دا وعان قارسى شابۋىلعا ءوتتى. ءتىپتى، سىلتىپ باساتىن اياعىنا دەيىن ونىڭ ءمىنى بولىپ بەتىنە باسىلدى. بالاعات سوزدەرمەن ءجابىر-جاپا جاڭبىرشا جاۋدى.

وسىنداي جاعدايدا اقىن اسا اشىنعان كوڭىلمەن: «بۇلايشا بولعاندا مەندە ۇلى بريتانيادا جاسايتىن بەت قالماپتى، مۇنىڭ ءبارى جالعان بولعان كۇندە دە مەن ءبارىبىر، مەن ۇلى بريتانياعا تاڭسىق ەمەسپىن» دەيدى. اقىن وسىلايشا تۋعان توپىراعىنان جىلاپ قوشتاسىپ، ماڭگى قايتىپ ورالمايدى.

جانە بىرەۋلەر، بايروننىڭ ۇلى بريتانيادان كەتۋى، ماحاببات سوققىسىنان بولعان دەيدى. تاكاپپار اقىن وتباسىنىڭ بۇعاۋىن قالامايتىن. ەركىن وسكەن جان ەدى. ال ونىڭ ايەلى اننا ميلليبانكە داعدىدان اۋمايتىن قاراپايىم ايەل بولاتىن. ونىڭ اقىننىڭ مىنەز-قۇلقىن تۇسىنەتىندەي حالى بولمادى جانە اقىن قاتەلىكتەرىنە كەڭشىلىك ەتەرلىكتەي ءتوزىمى بولمادى. اقىرى ايەلى اجىراسۋ بەكىمىنە كەلدى. ال ايەلىن جانىنداي جاقسى كورەتىن اقىن بايرون بۇعان قوسىلمادى. شيپاگەرمەن ءتىل تابىسقان ايەلى بايرون جۇيكە اۋىرۋىنا كىرىپتار بولدى دەگەن دالەلدەمە قۇجات جازدىردى دا، قىزىن ەرتىپ كەتىپ قالدى.

ايەلىنىڭ قايتىپ كەلۋىن قانشا كۇتسە دە، اقىرى ءۇمىتى ءۇزىلىپ، كوڭىلى قاباعات قۇلازىعان اقىن ۇلى بريتانيادا قيمايتىنداي ەشتەڭەسىنىڭ قالماعانىن سەزىنەدى. جۇرەگى پارا-پارا بولعان اقىن، جانىنا سەرگەلدەڭ ومىردەن داۋا ىزدەپ، تۋعان جەرىمەن قوش ايتىستى.

ەندى بىرەۋلەر، اقىننىڭ تۋعان جەرىنەن كەتۋىنە كەيبىر قاۋەسەتتەر دە سەبەپ بولدى دەپ قارايدى. مۇنىڭ ىشىندەگى ەڭ باستىسى بايروننىڭ جانىنداي جاقسى كورەتىن، وگەي شەشەسىنەن تۋعان اپكەسىمەن بولعان بايلانىسى. جالا جابۋشىلار بايرون تۋعان اپكەسىنەن بالا ءسۇيدى دەپ تە سوقتى. اقىننىڭ اپكەسىنە دەگەن ىستىق سۇيىسپەنشىلىگىنىڭ الاۋلاعان ماحاببات سەزىمىنە دەيىن ۇلاسقاندىعىن زەرتتەۋشىلەر تەرىسكە شىعارمايدى. مۇنداي سۇيىسپەنشىلىكتىڭ اقىننىڭ مازاسىن العانى سونشالىق، اقىن ەرىكسىز ەلدەن ايرىلۋعا ءماجبۇر بولادى. ول اۆگۋستاعا بىلاي دەپ تولعايدى:

...تالاسار كىم بار وزىڭمەن،

ەرەكشە جانسىڭ سىمباتتى.

تەڭىزدەگى اندەي ۇزىلگەن،

داۋسىڭ دا سەنىڭ تىم ءتاتتى -

نەمەسە:

ايتا الماي سەنىڭ اتىڭدى،

قايعى دا مەنى قاجىتتى.

سول ءسوزدىڭ دەرتى ايقىن-دى،

سويلەسەم ەتەر جازىقتى.

ءجۇزىمدى جۋدى سورعالاپ،

كول بولىپ اققان كوز جاسىم.

تۇرار-اۋ ءۇنسىز ءبىلدىرىپ،

جانىمنىڭ تەرەڭ استارىن.

مەيىرگە شولدەر ءار كۇنىم،

جىم-جىرتتىق قانشا تۇنشىعار!

سوناۋ ءبىر شاتتىق، قايعىنىڭ،

بارما ەكەن كەزى تىنشىعار؟

بۇعاۋدى بۇزسام جاي تابام،

تاۋبەگە كەلىپ جىلايىق.

بولىنە ۇشىپ قايتادان،

قۇشاققا كەلىپ قۇلايىق...

بايروننىڭ مۇنداي مىنەزىن سول كەزدەگى قوعام كوتەرە المادى. سوندىقتان ول اتا-قونىس، تۋعان توپىراعىنا حوش ايتىپ، تۇتاس ەۋروپانى كەزىپ، سەرگەلدەڭ كۇي كەشتى. ءتىپتى سۇيەگى دە جات ەلدە قالدى.

اقىننىڭ تۋعان توپىراعىنان كەتۋى جايلى جيناقتالعان مۇنداي پىكىرلەرگە، بۇگىنگى كۇندەگى كەيبىر زەرتتەۋشىلەر تولىق قوسىلا دا قويمايدى. اقىننىڭ مۇنشاما قاسىرەتتى تالعامدارعا بارۋىنىڭ سىرى نەدە؟ بۇل بۇگىنگى كۇنگە دەيىن تالاس-تارتىسقا تولى تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى بولىپ كەلەدى.

دايىنداعان: مەيىرجان اۋەلحان ۇلى

Massaget.kz