ب ۇ ۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندە حالىقارالىق تەڭىز تاسىمالىنىڭ قاۋىپسىزدىگى تالقىلاندى

استانا. KAZINFORM - قازىرگى ساياسي شيەلەنىسكە قاراماستان، حالىقارالىق ساۋدا تاسىمالدارى الەمدىك ساۋدا مەن جاھاندىق ەكونوميكالىق دامۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشى بولىپ قالا بەرەدى. بۇل تۋرالى حالىقارالىق تەڭىز ۇيىمىنىڭ (IMO) باس حاتشىسى ارسەنيو دومينگەس مالىمدەدى، دەپ جازدى ازەرتادج.

ب ۇ ۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندە جاھاندىق بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىككە تونەتىن وزەكتى قاتەرلەر اياسىندا حالىقارالىق ساۋدا فلوتى ماسەلەسىنە ارنالعان وتىرىس ءوتتى.

دومينگەس ونلاين بايلانىس ارقىلى سويلەگەن سوزىندە، حالىقارالىق ساۋدا فلوتى جاھاندىق كۇيزەلىستەرگە توتەپ بەرىپ وتىرعانىن ايتتى: 2024-جىلى تەڭىز ارقىلى 12,3 ميلليارد توننادان استام جۇك تاسىمالدانعان. بۇل سالادا 1,9 ميلليون تەڭىزشى جۇمىس ىستەيدى.

- حالىقارالىق تەڭىز تاسىمالىنىڭ قاۋىپسىزدىگى - الەمدىك ەكونوميكالىق تۇراقتىلىقتىڭ نەگىزگى ىرگەتاسى، - دەپ اتاپ ءوتتى ارسەنيو دومينگەس.

IMO باسشىسى ءسوزىن جالعاستىرا وتىرىپ، 2024-جىلى الەمدە حالىقارالىق قاراقشىلىققا قاتىستى 150 وقيعا تىركەلگەنىن ايتتى. ساۋدا تاسىمالى مەن تەڭىزشىلەردىڭ ءومىرى ەلەۋلى قاۋىپ-قاتەرگە ۇشىراۋدا.

INTERPOL باس حاتشىسى ۆالدەس ۋركيزا ءوز سوزىندە ەجەلدە وركەنيەتتەردى بايلانىستىرعان تەڭىز جولدارى بۇگىندە ترانسۇلتتىق قىلمىستىق ارەكەتتەردىڭ ارەناسىنا اينالىپ بارا جاتقانىن اتاپ ءوتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، قاراقشىلىق پەن قارۋلى شابۋىل قاۋپى قايتادان وزەكتى ماسەلەگە اينالىپ وتىر - اسىرەسە وڭتۇستىك-شىعىس ازيادا، گۆينەيا شىعاناعىندا جانە سومالي جاعالاۋىندا.

ۋركيزا قىلمىستىق جەلىلەر ءبىر ينفراقۇرىلىم مەن باعىتتاردى قارۋ، ەسىرتكى، سيرەك جانۋار تۇرلەرى كونترابانداسى مەن تەرروريستىك توپتاردى قارجىلاندىرۋ ءۇشىن جيى پايدالاناتىنىن ايتتى. ول بۇل قۇبىلىستى «تەڭىزدەگى كوپقىلمىستىلىق» دەپ اتاپ، مۇنداي ارەكەتتەر قىلمىسكەرلەردى قولعا ءتۇسىرۋدى قيىنداتىپ، تەرگەۋلەردى كۇردەلەندىرەتىنىن ايتتى.

سونىمەن قاتار، INTERPOL باسشىسى كيبەرقاتەرلەرگە ەرەكشە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى: پورتتاردىڭ سيفرلانۋى قاۋىپسىزدىك جۇيەلەرىندە جاڭا وسال تۇستاردى تۋدىرىپ وتىر؛ قاسكويلەر لوگيستيكا مەن باسقارۋ جۇيەلەرىنە شابۋىل جاساۋ ءۇشىن جاساندى ينتەللەكتىنى قولدانىپ وتىر.

ۋركيزانىڭ ايتۋىنشا، كوپتەگەن پورتتار قاۋىپ-قاتەر دەڭگەيى جوعارى بولسا دا، جەتكىلىكتى قورعالماعان كۇيدە قالىپ وتىر.

وسى سىن-قاتەرلەرگە جاۋاپ رەتىندە ينتەرپول ءۇش دەڭگەيلى ستراتەگيانى ۇسىنادى:

• ينتەرپولدىڭ جاھاندىق دەرەكقورلارى ارقىلى مالىمەت الماسۋعا نەگىزدەلگەن ءتيىمدى حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق؛

• تەرگەۋلەرگە جەدەل قولداۋ مەن ۇيلەستىرۋ، ونىڭ ىشىندە بىرلەسكەن وپەراتسيالار جۇرگىزۋ؛

• ساراپشىلار الەۋەتىن ارتتىرۋ مەن وقىتۋ - اسىرەسە جاعالاۋ مەن ارال مەملەكەتتەرىنە، كيبەرقاتەرلەرمەن كۇرەسكە ەرەكشە ءمان بەرۋ.

ۋركيزا مۇشە مەملەكەتتەردى پورتتار مەن تەڭىز جولدارىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدە ينتەرپولدى نەگىزگى ارىپتەس رەتىندە قاراستىرۋعا شاقىردى جانە قاۋىپسىزدىك كەڭەسىن ينتەرپولدىڭ حالىقارالىق قۇقىقتىق باستامالارىنا قولداۋ كورسەتۋگە ۇندەدى.

ءوز كەزەگىندە پاناما كانالىن باسقارۋشى ريكاۋرتە ۆاسكەس مورالەس بۇل سۋ جولىنىڭ حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق پەن تۇراقتى دامۋدىڭ سيمۆولى رەتىندەگى ەرەكشە ءرولىن اتاپ ءوتتى.

ونىڭ ايتۋىنشا، پاناما كانالى - تەك ساۋدا جولى عانا ەمەس، بەيتاراپتىقتىڭ، تەحنيكالىق شەبەرلىكتىڭ جانە ۇزاق مەرزىمدى جاۋاپكەرشىلىكتىڭ ۇلگىسى. كانال حالىقارالىق كەلىسىم نەگىزىندە باسقارىلادى جانە بارلىق ەلدەرگە - بەيبىت جانە سوعىس ۋاقىتىندا - تەڭ قولجەتىمدىلىككە كەپىلدىك بەرەدى. باسقارۋ قۇرىلىمى ساياسي سيكلدەردەن تاۋەلسىزدىكتى قامتاماسىز ەتەدى ءارى تۇراقتىلىق پەن اشىقتىقتى قولدايدى.

سوڭعى 25 جىلدا پاناما باسقارۋىنداعى كانال وتكىزۋ قابىلەتىن ەكى ەسەگە ارتتىردى، ءۇشىنشى شليۋز كەشەنىمەن اۋقىمدى جاڭعىرتۋدان ءوتتى جانە تەحنيكالىق ءارى قارجىلىق تۇراقتىلىقتىڭ ۇلگىسىنە اينالدى. جاڭا شليۋزدەر ءۇش ەسە اۋىر كەمەلەردى قابىلداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، قاۋىپسىزدىك ستاندارتتارىن ساقتاي وتىرىپ.

ۆاسكەس مورالەس، ۇزىندىعى نەبارى 50 تەڭىز ءميلى بولسا دا، پاناما كانالى جىل سايىن 16 ميلليون تونناعا دەيىن پارنيكتىك گازدار شىعارىندىلارىنىڭ الدىن الاتىنىن، مىڭداعان كەمەنىڭ جولىن قىسقارتۋعا سەپ بولاتىنىن ايتتى. ونىڭ پىكىرىنشە، پاناما كانالى - جاھاندىق قوعامدىق يگىلىكتەردى اشىقتىقپەن، جاۋاپكەرشىلىكپەن جانە كورەگەندىكپەن باسقارۋعا بولاتىنىنىڭ جارقىن دالەلى.

- ەگەر پاناما الەمدىك ساۋدانىڭ ەڭ ماڭىزدى كۇرە تامىرلارىنىڭ ءبىرىن قورعاي السا، وندا حالىقارالىق قاۋىمداستىق ءبىزدى بىرىكتىرەتىن قۇندىلىقتاردى دا ساقتاي الادى، - دەپ تۇيىندەدى ۆاسكەس مورالەس.

ەسكە سالا كەتەيىك، بۇعان دەيىن ب ۇ ۇ باس حاتشىسى ۇيىمداعى بيۋروكراتيا مەن ەسەپتەردىڭ ارتىقتىعىنا الاڭداۋشىلىق بىلدىرگەن ەدى.