ايدىڭ قالاي پايدا بولعانىن بىلەسىز بە؟

استانا. KAZINFORM - شامامەن 4,5 ميلليارد جىل بۇرىن تەيا دەپ اتالاتىن ءىرى عارىشتىق دەنە جەرگە سوقتىعىسىپ، ونىڭ قۇرىلىمىن تۇبەگەيلى وزگەرتكەن ءارى ايدىڭ پايدا بولۋىنا سەبەپ بولعان.

بۇل تۋرالى sciencedaily.com سايتىندا جاريالانعان ماقالادا كورسەتىلگەن، دەپ حابارلايدى El.kz ينتەرنەت پورتالى.

تەيانىڭ ءوزى ساقتالماعانىمەن، ونىڭ «ىزدەرى» جەر مەن اي جىنىستارىنداعى يزوتوپتىق قۇرامدا قالعان. ماكس پلانك ينستيتۋتى مەن چيكاگو ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى جۇرگىزگەن جاڭا زەرتتەۋ وسى ىزدەردى العاش رەت ناقتى سالىستىرۋعا مۇمكىندىك بەردى.

زەرتتەۋشىلەر تەيانىڭ قاي ايماقتا قالىپتاسۋى مۇمكىن ەكەنىن جانە ونىڭ قانداي ماتەريالداردان تۇرعانىن انىقتاي الدى.

عالىمدار تەيانىڭ قۇرامىن قالپىنا كەلتىردى

ىزدەنىستىڭ نەگىزگى كىلتى - ەرتە كۇن جۇيەسىندەگى زاتتاردىڭ شىعۋ تەگىن كورسەتەتىن مەتال يزوتوپتارى.

يزوتوپتاردىڭ ۇلەسى كۇننەن قاشىقتىققا تاۋەلدى بولعاندىقتان، تەمىر، تيتان، سيركوني نەمەسە موليبدەن سياقتى ەلەمەنتتەردىڭ اراقاتىناسى پلانەتالاردىڭ «قۇرىلىس ماتەريالدارى» قاي جەردە پايدا بولعانىن كورسەتەدى.

زەرتتەۋ ناتيجەلەرى:

عالىمدار جەردىڭ 15 ۇلگىسىن جانە «اپوللون» ميسسيالارى الىپ كەلگەن ايدىڭ التى ۇلگىسىن زەرتتەپ، تەمىر يزوتوپتارىن ولشەۋدە رەكوردتىق دالدىككە قول جەتكىزدى.

بۇعان دەيىنگى حروم مەن كالتسييگە قاتىستى زەرتتەۋلەردەگىدەي، جەر مەن اي اراسىنداعى ايىرماشىلىقتار تابىلعان جوق.

بۇل ەكى اسپان دەنەسىنىڭ ماتەريالى ءبىر قاينار كوزدەن شىققانىن بىلدىرەدى. ءبىراق بۇل تەيانى ناقتى انىقتاي المايدى، سەبەبى سوقتىعىسۋدىڭ ءارتۇرلى سەناريلەرى يزوتوپتىق قۇرامنىڭ بىردەي بولۋىنا اكەلۋى مۇمكىن.

سوندىقتان عالىمدار باسقا ءتاسىلدى قولداندى.

تەيا قالاي پايدا بولعان؟

زەرتتەۋشىلەر جەر مەن ايدىڭ بىردەي يزوتوپتىق «تاڭباسىن» نەگىزگە الىپ، ەرتە جەردىڭ مۇمكىن بولاتىن كولەمىن، تەيانىڭ قۇرامىن جانە سوقتىعىسۋدىڭ شارتتارىن مودەلدەدى.

مودەلدە پلانەتالاردىڭ دامۋ كەزەڭدەرىن كورسەتەتىن ءتۇرلى ەلەمەنتتەر ەسكەرىلدى.

مىسالى، جەر مانتياسىنداعى تەمىر يادرو تولىق قالىپتاسقاننان كەيىن تۇسكەن بولۋى كەرەك - ەڭ ىقتيمال كوز رەتىندە تەيا قاراستىرىلادى.

جينالعان دەرەكتەر مەتەوريت توپتارىمەن سالىستىرىلدى. ولار - كۇن جۇيەسىنىڭ ءار ايماعىندا پايدا بولعان زاتتاردىڭ «بەلگىلەرى».

سالىستىرۋ ناتيجەسى:

تەيانىڭ قۇرامى بۇرىننان بەلگىلى مەتەوريتتەردىڭ ەشبىر توبىنا ۇقسامايدى.

سوندىقتان تەيا جەردەن گورى كۇنگە جاقىنىراق ايماقتا، ياعني كۇن جۇيەسىنىڭ ىشكى بولىگىندە قالىپتاسقان دەگەن نۇسقا اقىلعا قونىمدى كورىنەدى.

عالىمداردىڭ پىكىرىنشە، ەكى پروتوپلانەتا كورشى وربيتالاردا ورنالاسقان جانە بۇل ولاردىڭ سوقتىعىسۋىنا سەبەپ بولعان.

بۇل زەرتتەۋ نەلىكتەن ماڭىزدى؟

جاڭا جۇمىس جوعالىپ كەتكەن پلانەتانىڭ قۇرامىن ناقتىلاۋعا عانا ەمەس، جەردىڭ قالىپتاسۋ مەحانيزمدەرىن، سونداي-اق ەرتە كۇن جۇيەسىندە ماتەريالدىڭ قالاي تارالعانىن جاقسىراق تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

بۇل - ءبىزدىڭ پلانەتامىزدىڭ حيميالىق كەلبەتىن قالىپتاستىرعان نەگىزگى فاكتورلار.