ايدان 1000 كەلى گەلي الىپ كەلىپ 20 ميلليارد دوللار پايدا تابۋعا بولادى
استانا. قازاقپارات – Chang’e 6 ميسسياسى مامىر ايىندا قىتايدىڭ ۆەنچان عارىشتىق ورتالىعىنان ۇشىرىلدى. قىتاي بۇل ۇشقىشسىز كەمە ايدىڭ جەردەن كورىنبەيتىن كولەڭكە جاعىنا ءساتتى قونعانىن جاريالادى.
ەشبىر عارىشتىق اپپارات قونباعان ايدىڭ كولەڭكەلى جاعىنا قىتايلىق عارىش كەمەسى قونعانىن BBC News كەشە حابارلادى. جەردىڭ سەرىگىن زەرتتەۋگە جاسالعان تاعى ءبىر قادامنىڭ ماڭىزىن Aikyn.kz بريتاندىق سايتقا سىلتەمە جاساپ تالدايدى.
قىتايدىڭ ۇلتتىق عارىش باسقارماسى (CNSA) حابارلاعانداي، Chang’e 6 جەكسەنبى كۇنى (2-ماۋسىم) تاڭەرتەڭ بەيجىڭ ۋاقىتىمەن 06:23-تە (استانا ۋاقىتى بويىنشا تۇنگى ساعات 03:23) وڭتۇستىك پوليۋس ايماعىنداعى ەيتكەن الابىنا قونعان.
3-مامىردا باستالعان ميسسيا تاريحتا العاش رەت ايماقتان ايدان قۇندى تاستار مەن توپىراعىن جيناۋدى ماقسات ەتەدى. زوند وڭتۇستىك پوليۋستەگى ۇلكەن كراتەردەن ايدىڭ ەڭ كونە تاۋ جىنىستارىنىڭ ۇلگىلەرىن جەرگە الىپ كەلەدى دەپ كۇتىلۋدە.
اپپاراتتىڭ قونۋى تاۋەكەلدەرگە تولى بولعان، ويتكەنى ايدىڭ ارعى جاعىنا جەتكەن عارىش اپپاراتتارىمەن بايلانىسۋ وتە قيىن. قىتاي بۇل جەتىستىككە 2019 -جىلى جەتكەن، ول Chang’e-4 اپپاراتىن جەر سەرىگىنىڭ كولەڭكەلى جاعىنا قوندىرعان جالعىز ەل بولدى.
ۆەنچان سپۋتنيكتىك ۇشىرۋ ورتالىعىنان كوتەرىلگەن Chang’e 6 عارىش كەمەسى اي وربيتاسىنا جەتىپ قونۋدىڭ ىڭعايلى ءساتىن كۇتكەن. ودان كەيىن ميسسيانىڭ قونۋ بلوگى وربيتالىق اپپاراتتان ءبولىنىپ، ايدىڭ ەشقاشان جەردەن كورىنبەيتىن جاعىنا قوندى.
تومەن ءتۇسۋ كەزىندە كەدەرگىلەردى اۆتوماتتى تۇردە انىقتاۋ ءۇشىن اۆتونومدى ۆيزۋالدى كەدەرگىلەردى بولدىرماۋ جۇيەسى پايدالانىلدى جانە كورىنەتىن جارىق كامەراسى اي بەتىنىڭ جارىقتىعى مەن قاراڭعىلىعىنا نەگىزدەلگەن سالىستىرمالى قاۋىپسىز قونۋ ايماعىن تاڭدادى. قونۋ قۇرىلعىسى قاۋىپسىز قونۋ ايماعىنان شامامەن 100 مەتر جوعارى كوتەرىلدى جانە باياۋ تىك ءتۇسۋ الدىندا 3D لازەرلىك سكانەردى پايدالاندى. CNSA مالىمەتىنشە، وپەراتسياعا Queqiao-2 رەلەلىك قوسىمشا اپپارات قولداۋ كورسەتكەن.
Chang’e 6 مودۋلى مامىردا ۆەنچان عارىشتىق ورتالىعىنان ۇشىرىلدى.
قىتايدىڭ مەملەكەتتىك اقپارات قۇرالدارى ءساتتى قونۋدى «تاريحي ءسات» دەپ اتادى. جەكسەنبى كۇنى (2-ماۋسىم) تاڭەرتەڭ Chang’e 6 قونۋ كەمەسى ايعا قونعان كەزدە «بەيجىڭنىڭ اەروعارىشتىق ميسسياسىن باسقارۋ ورتالىعىندا قۋانىشتان ۇلكەن تولقۋ بولعان». قونۋ مودۋلى ايدىڭ بەتىنەن ماتەريالداردى جيناۋعا ءۇش كۇنگە دەيىن ۋاقىت جۇمساۋى كەرەك. بۇل وپەراتسيا، CNSA مالىمەتتەرى بويىنشا، «كوپتەگەن ينجەنەرلىك يننوۆاتسيالاردى، جوعارى تاۋەكەلدەردى جانە ۇلكەن قيىندىقتاردى» قامتيدى.
مانچەستەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اي گەولوگياسى بويىنشا ماماندانعان پروفەسسور دجون پەرنەت-فيشەر: «بۇعان دەيىن ەشكىم كورمەگەن بۇل جارتاستاردى كورە الاتىنىمىزعا ءبارى وتە قۋانىشتى»، - دەپ تۇسىندىرەدى.
ول بۇرىننان بەرى ا ق ش-تىڭ «اپوللون» ميسسياسى جانە قىتايدىڭ الدىڭعى ميسسيالارى الىپ كەلگەن اي تاستارىن تالداعان عالىم. ءبىراق ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل جولى ايدىڭ مۇلدەم كورىنبەيتىن ايماعىنان تاستاردى الىپ كەلىپ تالداۋ پلانەتالاردىڭ قالاي پايدا بولاتىنى تۋرالى ىرگەلى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە الادى. وسى ۋاقىتقا دەيىن جينالعان تاستاردىڭ كوپشىلىگى يسلانديادا نەمەسە گاۆايدا كەزدەسەتىندەرگە ۇقساس جانارتاۋلىق تاستار. ءبىراق كولەڭكەلى اۋداننىڭ تاستارى باسقا حيميالىق قۇرامعا يە بولۋى مۇمكىن.
«بۇل بىزگە پلانەتالار مەن ولاردىڭ قىرتىسى قالاي پايدا بولاتىنىن، كۇن جۇيەسىندەگى سۋدىڭ شىعۋ سەبەپتەرىن بىلۋگە كومەكتەسەدى؟»، - دەيدى پروفەسسور.
CNSA مالىمەتتەرى بويىنشا، بۇل ميسسيا بۇرعى مەن مەحانيكالىق قولدىڭ كومەگىمەن شامامەن 2 ك گ ماتەريال جيناۋى ءتيىس. وڭتۇستىك پوليۋس - ايتكەن سوقپالى كراتەر الابى كۇن جۇيەسىندەگى بەلگىلى ەڭ ۇلكەن باسسەيندەردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. بۇل اۋداننان قىتايلىق زوند اي مانتياسىنىڭ تەرەڭىنەن - ايدىڭ ىشكى وزەگىنەن الىنعان ماتەريالداردى جيناي الادى. ميسسيا ءساتتى بولسا، عارىش كەمەسى ارنايى قايتارۋ كاپسۋلاسىندا باعالى ۇلگىلەرمەن جەرگە ورالادى.
ايدىڭ وڭتۇستىك ءپوليۋسى اي ميسسيالارىنىڭ كەلەسى شەكاراسى بولىپ ەسەپتەلەدى. باسقا ەلدەر بۇل ايماقتى ءتۇسىنۋ ءۇشىن جارىسۋدا، ويتكەنى ول جەردە مۇز بولۋى مۇمكىن. سۋعا قول جەتكىزۋ ايدا عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ ءۇشىن ادام بازاسىن ءساتتى قۇرۋ مۇمكىندىگىن ايتارلىقتاي ارتتىرادى. ميسسيا ءساتتى بولسا، عارىش كەمەسى ارنايى قايتارۋ كاپسۋلاسىندا باعالى ۇلگىلەرمەن جەرگە ورالادى. الىنعان ۇلگىلەردى جەرگە تازا كۇيىندە جەتكىزۋ ءۇشىن ولار ەرەكشە جاعدايدا ساقتالادى.
قىتاي عالىمدارىنا تاستاردى تالداۋعا ءبىرىنشى مۇمكىندىك بەرىلەدى، ال كەيىنىرەك الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلگەن زەرتتەۋشىلەر بۇل مۇمكىندىككە ءوتىنىش بەرە الادى. بۇل قىتايدىڭ ايدان ۇلگىلەردى جيناۋعا ارنالعان ەكىنشى ميسسياسى. 2020 -جىلى Chang'e 5 ايدىڭ ارعى جاعىنداعى Oceanus Procellarum دەپ اتالاتىن ايماقتان 1,7 ك گ ماتەريال الىپ كەلگەن ەدى.
قىتاي وسى ونجىلدىقتا تاعى ءۇش رەت ۇشقىشسىز ميسسيا جوسپارلاپ وتىر، ويتكەنى ول ايدا سۋ ىزدەپ، وندا تۇراقتى بازا قۇرۋ مۇمكىندىگىن زەرتتەپ جاتىر. بەيجىڭنىڭ كەڭىرەك ستراتەگياسى شامامەن 2030 -جىلعا قاراي قىتايلىق استروناۆتىڭ ايعا اياق باسقانىن كوزدەيدى.
ا ق ش، جاپونيا مەن رەسەي دە ءوز اپپاراتتارى مەن استروناۆتارىن ايعا اپارۋدى ماقسات ەتۋدە، NASA قازىر 2026 -جىلى Artemis 3 ميسسياسىن ىسكە اسىرۋعا دايىندالىپ جاتىر.
Artemis باعدارلاماسىنىڭ شىعىندارى 93 ميلليارد دوللار دەپ باعالانۋدا. بۇل ميسسيانى ايعا ءبىر رەت ۇشىرۋ قۇنى 4,1 ميلليارد دوللار. ءاربىر دوللاردى ەسەپپەن جۇمسايتىن ا ق ش بۇل شىعىنداردىڭ ورنىن قالاي تولتىرماق؟
ايدىڭ بەتىندەگى بورپىلداق توپىراق قاباتىن رەگوليت دەپ اتايدى. NASA مالىمەتتەرى بويىنشا، ونىڭ قۇرامىندا C وتتەگى، %5 سۋ، %5 مەتان، اممياك، سۋتەگى، كومىرقىشقىل گازى سياقتى ۇشقىش زاتتار بار. اي رەگوليتىندە گەلي-3 جانە گەلي-4 كوپ. بۇل گەلي يزوتوپتارى ميللياردتاعان جىلدار بويى ايدىڭ جۇقا بەتكى قاباتىندا جيناقتالعان. ءبىر توننا رەگوليتتە شامامەن 0,01 گ گەلي-3 بار.
ونى تەرمويادرولىق رەاكتورلاردا وتىن رەتىندە پايدالانۋعا بولادى. ول جەر بەتىندە سيرەك كەزدەسەدى جانە ءبىر كيلوگرامى 20 ميلليون دوللار تۇراتىن قىمبات گاز.
ايدان 1 توننا گەلي الىپ كەلسە 20 ميلليارد دوللار پايدا تابۋعا بولادى. مىنە، عارىشتىق دەرجاۆالاردىڭ ايعا ۇشۋعا دەگەن قۇلشىنىسىنىڭ ارتىندا ۇلكەن ساياسات پەن قارجىلىق پايدا جاقسى كورىنەدى.