«ءاي، سەن تۋعاندا شەشەڭ قالجا جەمەپ پە ەدى؟» - قازاقتىڭ سالت-ءداستۇرى
استانا. KAZINFORM – بۇگىن ناۋرىزناما ونكۇندىگنىڭ ءۇشىنشى كۇنى - مادەنيەت جانە ۇلتتىق سالت-ءداستۇر كۇنى. وسىعان وراي نازارلارىڭىزعا ۇلتىمىزدىڭ تال بەسىكتەن جەر بەسىككە دەيىنگى عۇمىرىنداعى ماڭىزدى سالت-داستۇرلەرىن ۇسىنادى.
قالجا بەرۋ ءداستۇرى
قالجا - بوسانعان اناعا ارناۋلى مال سويىپ بەرەتىن ەت پەن سورپا.
ايەلدەردى قۇرمەتتەپ، قادىرلەيتىن حالقىمىز انالار جۇكتى بولعاننان باستاپ ەرەكشە كۇتىمدەپ، وعان «قالجا» دەپ كۇنى ىلگەرى ەركەك قوي ازىرلەپ قويادى. جاڭا بوسانعان اناعا «قالجا» بەرۋدىڭ زور ماڭىزى بار، ياعني قالجاعا سويعان مالدىڭ باۋىزداۋ قانىن سال اعىزىپ، قالعان قانىن تازا ىدىسقا قۇيىپ الىپ، ونى شاربى مايمەن ارالاستىرىپ قۋىرىپ، جاڭا بوسانعان اناعا، ءدارى رەتىندە بەرەدى. پىسكەن مويىندى بولمەي مۇجىپ، «بالانىڭ موينى تەز بەكىسىن» دەپ بيىك ءبىر جەرگە ءىلدىرىپ قويادى. اسىقتى جىلىكتى دە مۇجىپ، سورپاعا قاندىرادى. مىنە، بۇل «قالجا جەۋ» دەپ اتالادى.
قالجا جەگەن ايەلدەر بەلىن تەز بەكىتىپ، قول-اياعىن باۋىرىنا الادى. ءتۇرلى اۋرۋ-سىرقاۋلارعا قارسىلىق قۋاتى ارتادى. ومىراۋ ءسۇتى مولايىپ، نارەستە تەز شيرايدى. ومىراۋ سۇتىنە قانعان بالا ەسەيگەندە مىقتى بولادى. سوندىقتان ۇلكەن كىسىلەر الجۋاز جىگىتتەردى كورگەندە: «اي، سەن تۋعاندا شەشەڭ قالجا جەمەپ پە ەدى؟» - دەپ كەيىستىك بىلدىرەدى.
يتجەيدە (يتكويلەك) كيگىزۋ
يتجەيدە - دۇنيە ەسىگىن اشقان نارەستەنىڭ العاش كيەتىن (قىرقىنان شىققانعا دەيىن) كويلەگى. ادەتتە يتجەيدەنى «كىندىك شەشە» نەمەسە «كىندىك اكە» بولعان ادام نارەستەگە جۇمساق كەزدەمەدەن مول ەتىپ، تىگىسىن سىرتىنا قاراتىپ تىگىپ اكە لەدى. نارەستەنىڭ اتا-اناسى وعان كويلەك، شاپان كيگىزىپ، قالجاعا سويعان مالدىڭ تەرىسى مەن توستىگىن بەرىپ قايتارادى. بالا قىرقىنان شىققان سوڭ، كىندىك شەشە، كىندىك اكەلەرى، ادال كويلەك دەپ رەسمي باعالى كەزدەمەدەن كويلەك تىكتىرىپ اكەلىپ كيگىزەدى.
ماتەريال ايىپ ءنۇسىپوقاس ۇلىنىڭ «تال بەسىكتەن جەر بەسىككە دەيىن» اتتى كىنابىنا نەگىزدەلىپ دايىندالدى.
اۆتورريزابەك نۇسىپبەك ۇلى