اتا-انا تەلەفونعا ءۇڭىلىپ بالانى دۇرىس تاماقتاندىرمايدى - دارىگەر

بالالار اراسىنداعى اۋرۋدىڭ ءبارى - استان. بالانى دۇرىس تاماقتاندىرمايتىن اتا-انا ونىڭ ەمى ءۇشىن كوپ كۇش پەن ۋاقىتىن جىبەرەدى. بۇل تۋرالى ەمحانانىڭ باس دارىگەرى، پەدياتر جاۋحار كالمانوۆا ايتتى، دەپ حابارلايدى Kazinform.

- «قازىرگى بالالار اۋرۋشاڭ»، «اۋىرمايتىن جەرى جوق» دەپ ءجيى ايتامىز. بالالار نەگە ءجيى اۋىرا باستادى؟

- شىنىمدى ايتسام، بالالاردىڭ اۋرۋشاڭدىعى اتا-انالارعا بايلانىستى. ۇيالى تەلەفونعا بەرىلگەن، جۇمىسباستى اتا-انا كەشكە ۇيگە كەلگەن سوڭ استى تەز ازىرلەۋگە كىرىسەدى. تىم شارشاپ كەلسە فاست- فۋدقا تاپسىرىس بەرەدى. ءسويتىپ تاماقتانۋ جۇيەسى وزگەرىپ، يممۋنيتەتى تومەندەيدى. بالا السىرەپ، ۆيرۋس، ينفەكسيانى تەز جۇقتىرادى، اۋرۋشاڭ بولادى. 2-5 جاسار بالالاردىڭ ارنايى ءمازىرى بولۋى ءتيىس. ال ءبىز ولارعا ءوزىمىزدىڭ تاماعىمىزدى بەرەمىز. العاش كەزدە ەش وزگەرىس، كەرى اسەرىن سەزبەيدى، كەيىن ءىش قاتۋى بولادى. ىشەك قۇرىلىسى شلاكقا تولادى.

- سوندا ءبىز بالانى دۇرىس تاماقتاندىرۋدى بىلمەيمىز بە؟

- بالا تاماعىنىڭ ءمازىرى وتە ماڭىزدى. دۇرىس تاماقتاندىرسا، تاڭەرتەڭ بوتقاسىن بەرىپ، تۇسكى اسىن ۋاقىتىلى ۇسىنسا، كەشكى اسىن كەشىكتىرمەسە، ەشتەڭە دە بولماي ەدى. سورپاسى مول تاعام ءسىڭىمدى بولادى. ءبىرىنشى، ەكىنشى دەپ بولگەن دۇرىس. ال ءبىز بولساق، سورپا نەمەسە قۋىرماش بەرەمىز. سونىمەن بىرگە شوكولاد پەن ءتاتتىنى شەكتەپ ۇيرەنۋ كەرەك. بالاسىن جاقسى كورىپ، ەركەلەتىپ، سۇراعىنىن بەرىپ، ۇيرەتىپ تاستاعان. جارناماسى كوز جاۋىن الاتىن، ءوزى ادام ومىرىنە قاۋىپتى، دەنساۋلىعىنا زياندى شوكولادتى بەرمەۋ كەرەك. ال ەكىنشى كەزەكتە - ۋاقىتىلى ۆاكسينا سالدىرعان دۇرىس. ادامدار بالالارىنا ۆاكسينا سالدىرمايدى، سالدارىنان قازىر ۆيرۋس كۇشەيىپ تۇر. قىزىلشانى ەمدەيدى، ءبىراق ارتى وزگە اۋرۋعا سەبەپ بولۋى مۇمكىن. ارادا 1 -جىلدان استام ۋاقىت وتكەندە باسىنا سۋ جينالىپ، ويلاۋ قابىلەتى ناشارلايدى. ءتۋابىتتى سال اۋرۋىنان دا جامان دەپ ايتۋعا بولادى.

- قازىر «قىزىلشا كوبەيىپ كەتتى» دەپ دابىل قاعىپ ءجۇرمىز. ءتىپتى ۇيدەن دە ەم الىپ جاتىر. سوندا الداعى جىلدارى وزگە اۋرۋ اسقىنۋى مۇمكىن بە؟

- ءيا، بۇدان دا جامان دەرتكە ۋشىقتىرادى. ادامدار «قىزىلشادان ەمدەلدىم، ءبارى جاقسى» دەپ ويلايدى. شىن مانىندە ارتى قيىن بولادى. اقتوبەدە ۆيرۋس جۇقتىرعان ادام كوپ بولىپ، «شاعالا» ساۋىقتىرۋ ورنى ەمدەۋ ستاتسيونارىنا اينالدى. كوروناۆيرۋس ينفەكسياسى كەزىندە ءبارى ءبىر حاتتامامەن ەم قابىلدادى. مۇندا دا، ءدال سونداي. دارىگەرلەر ادامداردى جاپپاي ەمدەيدى. انتيبيوتيك بەرىپ، قىزۋىن تۇسىرەدى. ال ۇيدەن ەم الىپ جاتقاندارعا ەمحانا قىزمەتكەرلەرى بارادى. بەس تاۋلىكتەن كەيىن اناليز الىپ، دياگنوز قويادى. تاعى بەس كۇن وتكەن سوڭ عانا ناقتى دەرتى بەلگىلى بولادى.

- ۆيرۋس جۇقتىرعان ادامدارمەن تىعىز قارىم-قاتىناستا جۇمىس ىستەيتىن دارىگەرلەردىڭ ءوزى قورعالعان با؟

- جاسى 50 گە تولماعان دارىگەرلەردىڭ ءبارى ۆاكسينا سالدىردى. 2019 -جىلى يممۋنداۋ جۇمىسى ءجۇرىپ، سول كەزدە كوبى ۆاكسينا قابىلداعان.

- بالالار اراسىندا تاعى قانداي سىرقات كوپ؟

- سيتومەگالوۆيرۋس كوبەيدى. بالالاردىڭ دەرتى كوبىنە يممۋن تاپشىلىعىنا اكەپ سوعادى. بۇل - تەرى جانە شىرىشتى قاباتتاردا وزىنە ءتان بورتپەلەردىڭ، شوعىرلانعان كوپىرشىكتەردىڭ دامۋى نەگىزىندە تارايتىن ۆيرۋس. بالا دا، ەرەسەك ادام دا تاسىمالداۋشى بولىپ سانالادى. ماسەلەن ۆ گەپاتيتى ناشاقورلاردا كەزدەسەدى، سونىمەن بىرگە ءتىس ەمدەگەندە جۇقتىرىپ جاتادى. بۇل باۋىر سەرروزىنا اكەپ سوعاتىن دەرت ەكەنى بەلگىلى. سيتومەگالوۆيرۋس تا وسىعان ۇقساس. بۇل باۋىرمەن قاتار ميعا دا كەرى اسەرىن تيگىزەدى. كەيدە تۋا ءبىتتى سيتومەگالوۆيرۋس بولسا «سارىسى شىعىپ كەتتى» دەپ جاتامىز. «كۇن استىنا جاتقىزامىز، لامپا قوسامىز» دەپ جەڭىل قاراي سالامىز. ۋلى زات ميدى زاقىمداۋى مۇمكىن. سونىمەن بىرگە بالالار تاتتىگە اۋەس. ىشتە قۇرت تا كوبەيگەن. ول دەمىكپە دەرتىنە اكەلەدى. پارازيت قانعا كەتىپ قالسا، شىعۋى قيىن. اللەرگيانى قوزدىرىپ، دەنەسىنە ءتۇرلى جارا قاپتايدى. تاماق تانۋدى دۇرىستاساق، زياندى تاعامنان باس تارتساق، ءبارى دە قالپىنا كەلىپ، جاقسى بولادى.

- ادامنىڭ ساناسىن قالاي وزگەرتەمىز؟ دۇرىس رەجيم تۋرالى بىلەمىز، ءبىراق ونى ساقتامايمىز؟

- ادامداردىڭ سانا-سەزىمىن وزگەرتۋ ءۇشىن وقىتۋ كەرەك تە شىعار. ءبىراق اتا-انالارعا ارنالعان ءتۇرلى جاتتىعۋ بار. تۇسىنەدى، ۇعىنادى، ءبىراق شىعا المايدى، ينتەرنەت ءبارىن شىرماپ الىپ، ءجىپسىز بايلاپ وتىر. ەڭبەكتەگەن بالادان، ەڭكەيگەن كارىگە دەيىن ۇڭىلەدى دە وتىرادى. سول تاۋەلدىلىكتى جەڭبەي، ءبىز ءوز دەنساۋلىعىمىزدى قالپىنا كەلتىرە المايمىز. ناشاقور، ىشىمدىككە سالىنعان ادامدارعا ايتاسىڭ، تۇسىندىرەسىڭ، ەمدەيسىڭ، پسيحولوگ، پسيحياترمەن سويلەسەدى. ءبىراۋىق جاقسى بولىپ، كەيىن بۇرىنعى ادەتىنە قايتا باسادى. بۇل جەردە دە سونداي. اتا-انا العاشقى ءۇش كۇنىندە ۇيرەنەدى، ەرەجەنى ساقتايدى. كەيىن بۇرىنعى قالپىنا تۇسەدى. كەيبىر جاس انالار «بالام جىلادى، ءىشى كەۋىپ كەتتى» دەپ كەلەدى. ولاردىڭ كەيبىرى دۇرىس ەمىزۋ جولىن دا ۇيرەنبەگەن، بىلمەيدى. ءىشى كەپسە، «سارىسى» كۇشەيە تۇسەدى. اۋا كىندىكتىڭ ۇستىنە جينالىپ، ديافراگمانى قىسىپ، ءوت جۇمىس ىستەمەي قالادى.

- بالا دۇرىس ءوسىپ-جەتىلۋى ءۇشىن قانداي دارۋمەن قابىلداۋى ءتيىس؟

- دارۋمەندى كوپ ىشسەم، دەنساۋلىعىم مىقتى بولادى دەگەن تۇسىنىك قاتە. ەگەر دۇرىس تاماقتانساق، قاجەتتىنى اعزاعا سىڭىرە الامىز. قازىر كوبى بيولوگيالىق بەلسەندى قوسپا ىشەدى. دەنى جەلىلىك بيزنەستەگى تاۋار ەكەنىن ۇققانىمىز ءجون. ولار ارتى نەگە اپارىپ سوعادى دەپ ويلامايدى، ال دارىگەرلەر ءبارىن دە ەكشەلەپ وتىرادى. كەز كەلگەن بەلسەندى قوسپا - دايىن، جاساندى ءونىم. ادام اعزاسى ۇيرەنسە، سوعان بەيىمدەلىپ كەتەدى. اۋىرىپ جۇرگەن كەزدە ۆيتامين ىشپەگەن ءجون. تەك اسكوربين قىشقىلىن ىشۋگە رۇقسات ەتەمىز. سونىمەن بىرگە ءدارىحاناداعى دارۋمەندەردى ءبىر اي ىشۋگە بولادى. ال ءومىر بويى تۇتىنۋ، «قورعانامىن» دەپ ويلاۋ قاتە.

- اتا-انالارعا بەرەر كەڭەسىڭىز...

- بالانى جاقسى كورە ءبىلۋ كەرەك. ەكى جاستاعى بالانىڭ اناسى كەلگەندە «مىنانى بەر، مىناۋ پايدالى» دەسەڭ، «ونىڭ ىشكىسى، جەگىسى كەلمەيدى» دەپ ايتادى. ەكى جاستاعى بالا وزىنە نە كەرەگىن، دۇرىس جولى قايسىسى ەكەنىن ناقتى بىلمەيدى عوي. سوندىقتان اتا-انا بالاسىن ەركەلەتىپ جىبەرىپ، يگەرە الماي قالادى. تاماق تانۋ، دەمالۋ، سويلەسۋدىڭ بارىنە اتا-انا جاۋاپتى. تەلەفوندى شۇقىلاعاننان گورى بالامەن بىرگە ويناپ، دامىتۋ ماڭىزدى. لوگوپەد ەمەس، اناسى جاقسى مامان بالا ءۇشىن.

- كەز كەلگەن انا لوگوپەد بولا الا ما؟

- ينتەرنەتتە پايدالى اقپارات كوپ. كورىپ، ۇيرەنىپ السا، اناسى دا لوگوپەد بولادى. بۇرىن ءبىر جاستا بالا 20-30 ءسوز ءبىلۋى كەرەك بولدى. 1996 -جىلى مەديتسينالىق جوعارى وقۋ ورنىن ءبىتىردىم. سول كەزدە وسىنداي تالاپتى ايتاتىن. قازىر «ماما، پاپا، بەر» دەگەندى عانا ايتادى.

- كەڭەسىڭىزگە راحمەت!

اۆتور

التىناي ساعىندىقوۆا