بەتى جىلتىراق ساۋداگەرلەر كوپ. قازاقستاندىق بايەر تۇركيامەن ساۋدا جاساۋ قۇپياسىن ءبولىستى
مۇنداي ساۋداعا دانەكەر بولىپ جۇرگەن بايەرلەر قاتارى دا كوپ. سولاردىڭ ءبىرى تۇركيا مەن قازاقستان اراسىنداعى بايەر ايدانا تىلەكتەسوۆامەن ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا ايىرماشىلىعى مەن باعاسى تۋرالى Massaget.kz سۇحباتتاستى.
«ءبىزدىڭ اياق كيىمدەردەن ءيىس شىعادى»
ايدانا بىرنەشە ۋاقىتتان بەرى تۇركيا مەن قازاقستان اراسىندا ساۋدامەن اينالىسىپ ءجۇر. ول ماۋسىم سايىن كيىمنىڭ بىرنەشە ءتۇرىن ەلىمىزگە جىبەرەدى. بۇل كاسىپپەن اينالىسۋعا جولداسىنىڭ قولداۋى سەبەپ بولعان.
بۇعان دەيىن دە ويىمدا كوپ يدەيالار جۇرەتىن. قۇداي ادام ميىنا جۇزەگە اسىرا الاتىن عانا ويدى سالادى دەپ ويلايمىن. يدەيا كەلگەننەن باستاپ، الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى بايەرلەردى زەرتتەي باستادىم. ءبىر قىزىعى، اۋلەتىمىزدە ەشكىم ساۋدامەن اينالىسقان ەمەس. بۇرىننان ءوزىم ادەمى كيىنگەندى، ءساندى زەرتتەگەندى ۇناتاتىنمىن. 20 جاسىمدا شاعىن كيىمدەر دۇكەنىن اشقان ەدىم. بىرىنشىسىنەن-اق، جاقسى ناتيجەگە جەتتىم. بالكىم، وسى تاجىريبەلەر ۇلكەن قالادا ساۋدامەن اينالىسۋعا اسەر ەتكەن بولار. ءسويتىپ، ءبىر كۇندە بيلەت الىپ، كاسىپتى باستاۋ ءۇشىن جولداسىم ەكەۋمىز ىستامبۇل قالاسىنا ۇشىپ كەتتىك.
ونىڭ ايتۋىنشا، تۇركيادا ساۋدا جاساۋ مادەنيەتى قالىپتاسقان. ايىرماشىلىعى دا كوپ.
«بىلسەڭىزدەر، ەلىمىزدە وتاندىق كيىمدەر وتە از. سوعان ساي باعاسى دا قىمبات. ال باسقا جاقتان پەكين، تۇركيا، بىشكەكتەن اكەلەتىن كيىمدەر كوپ بولعانىمەن، ساپاسى ءارتۇرلى. تۇركيادا دا سونداي. ساپالىسى، ساپاسىزى دا جەتەدى. ءبىراق ولاردىڭ بىزدەن ايىرماشىلىعى - وزدەرى تىگىپ شىعاراتىن تاۋارلار كوپ. ساتۋشىنىڭ ءوزى تىگىپ، تولىق بىلگەندىكتەن، الاتىن تاۋارىڭىز تۋرالى اشىق ءتۇسىندىرىپ بەرەدى. سول ءۇشىن دە ساپالى، ءارى ارزان دەپ ايتار ەدىم. ال بىزدە ءيىس شىعادى، جىپتەرى شىعىپ كەتەدى»، - دەدى ول.
«تۇركيالىقتاردىڭ بىزگە كەلسە ۇيرەنەرى كوپ»
ايدانانى تۇركياداعى ساۋدا مادەنيەتىنىڭ قالىپتاسقانى تاڭعالدىرعان. ياعني، تۇتىنۋشىنىڭ بارلىق جاعدايى جاسالعان.
«باستاپقىدا ىستامبۇل بازارىنا بارىپ، ءبارىن زەرتتەدىك. مۇندا قاراپايىم، ادام ويىنا كەلمەيتىن زاتتاردى ساتادى. سونىمەن قاتار، كەلگەن ءار تۇتىنۋشىعا سۋ بەرىلەدى. بۇعان حالىق تا ۇيرەنگەن. كەلۋشىنى جىلى قارسى الادى. مۇنىڭ ءبارى ساۋدا مادەنيەتىنىڭ قالىپتاسقانىنىڭ كورىنىسى دەر ەدىم. نەگىزى ساۋدادا ادامدار ءبىر-بىرىنەن تاجىريبە الماسادى. بۇل ءبىر ەلدىڭ مىقتىلىعىنان، نە كەمشىلىگىنەن ەمەس. تۇركيالىقتاردىڭ دا بىزگە كەلسە ۇيرەنەرى كوپ بولار ەدى»، - دەدى ايدانا.
ونىڭ ايتۋىنشا، ماۋسىمعا ساي تۇتىنۋشىلاردىڭ دا سۇرانىسى وزگەرىپ تۇرادى.
«ءار مەزگىل سايىن ءتۇرلى تاۋار جىبەرەمىز. تۇتىنۋشىمەن ءبىر تولقىندا بولۋ ءۇشىن»قازىر ماعان نە قاجەت؟«دەپ ءجيى ىزدەنىستە جۇرەمىن. مەزگىلگە ساي كيىمدەر تاڭدايمىن. كيىمدەردىڭ ساپاسىنا، ادەمىلىگىنە قاتتى ءمان بەرەمىن. ءساندى زەرتتەپ، قاي مودەل سۇرانىستا ەكەنىن ءجيى قاراپ وتىرامىن. ماعان حابارلاسقان ءار تاپسىرىس بەرۋشىمەن اشىق اڭگىمەلەسۋگە تىرىسامىن. سەبەبى كەيبىر ادامداردا ارتىق سالماق بولادى. ال بىرەۋلەر وتە ارىق بولادى. سوعان ساي كەڭەس ايتىپ، تاڭداسۋعا كومەكتەسەمىن. تاۋار كليەنتتىڭ كوڭىلىنەن شىعۋ كەرەك. سونداي-اق، باستى ەرەجە ساۋدادا وتىرىك بولماۋ كەرەك»، - دەدى ايدانا
«ساپالى بايەردى تاڭداۋ ءۇشىن...»
نەگىزى تۇركيادا بايەرلىك بويىنشا باسەكەلەستەر كوپ. بۇرىننان بەرى قالىپتاسقاندارى دا بار. ايدانانىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي باسەكەلەستىكتە اركىمنىڭ ءوز جولى بولۋى كەرەك.
«مۇندا جەرگىلىكتى ساۋداگەرلەر وتە جاقسى كومەكتەسەدى. ءتىپتى بىرنەشە ەسە باعانى ءتۇسىرىپ بەرەدى. ءبىراق بىزدەن بۇرىن قالىپتاسقان بايەرلەر بۇدان دا ارزان باعاعا الادى. باستاپقىدا تاۋارىمىزدى وتكىزۋ ءۇشىن ءوز باعاسىندا بەردىك. جەڭىلدىكتەر دە جاسادىق. كوبىنە توپتاما ەتىپ ساتۋ جاقسى وتەتىن ەدى. ماسەلەن، سومكە جانە اياق كيىمدى ءتيىمدى باعادا بىرگە ساتتىق. ونى ساتىپ العاندار ءارقايسىسىن قازاقستانداعى باعامەن ساتسا، جاقسى باعالار ەدى. ءار ماۋسىم سايىن ساتاتىن تاۋارلارىمىز دا وزگەرىپ تۇردى. ەندى كۇزدىك جانە قىستىق كيىمدەردى ساتۋعا كىرىسەمىز. تۇرىك ءتىلى - ەڭ وڭاي ءتىل. سويلەپ ءجۇرىپ ۇيرەنىپ كەتتىك. سونداي باۋىرمال حالىق دەپ ايتار ەدىم. جانى اشىپ، كومەكتەسكىسى كەلىپ تۇرادى. ءتۇبى ءبىر تۇركى تىلدەستەر دەپ بەكەر ايتىلماسا كەرەك»، - دەدى ول.
ايدانا كەز كەلگەن ساۋداگەرگە الدانباس ءۇشىن ارنايى اقىل-كەڭەسىن ايتتى.
«جارناما جاساردا ساۋداداعى ىسىنە ءمان بەرۋى كەرەك. ساپالى بايەردى تاڭداۋ ءۇشىن مىندەتتى تۇردە الاتىن تاۋاردىڭ شىققان فيرماسىن سۇراۋ كەرەك. سونداي-اق، قانشا ۋاقىتقا دەيىن شىدايدى - ءبارىن ناقتىلاپ ءتۇسىنىپ العان ءجون. ەگەر ءوز ءىسىن بىلەتىن مامان بولسا، قايسىسى جاقسى، ساپالى، قانشا ۋاقىتقا دەيىن شىدايتىنىن ايتىپ بەرەدى. سونىمەن قاتار، الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى پاراقشالارىن ۇنەمى اڭدىپ وتىرۋ كەرەك. رەتى كەلسە، تانىس ارقىلى تاپسىرىس بەرگەن دۇرىس.»بەتى جىلتىراق«ساۋداگەرلەر قازىر كوبەيگەن. قاي سالادا دا ءوز ءىسىنىڭ مامانىن تاڭداۋ كەرەك. مىسالى، مەن كەز كەلگەن تاۋاردى جالپاق تىلدە اشىپ تۇسىندىرۋگە تىرىسامىن. ساۋدادا بۇل ماڭىزدى. كليەنت ءوزىنىڭ نە الاتىنىن ءبىلۋى كەرەك. باسقالاردان ايىرماشىلىعىم دا سول شىعار. سەبەبى كوپشىلىگى»ناقتى تۇسىندىرەسىز«دەپ ايتادى. كەيبىرەۋلەر يدەيا دا سۇراپ جاتادى. ساۋداگەر بولۋ وتە قيىن جۇمىس. جۇك تاسۋشى دا، ساۋداگەر دە ءوزىڭ بولاسىڭ. ءتۇرلى وقيعالار كەزدەسەدى. كەيدە جوسپارلاپ بارىپ كەلىسىپ تۇرعاندا تۇتىنۋشىلار باس تارتىپ جاتادى نەمەسە تەلەفون الماي قالادى. مۇنداي كەزدە ەشكىمگە رەنجىمەيسىڭ»، - دەدى ايدانا.