بىرەۋگە اقشا اۋدارعاندا نەدەن ساق بولۋ كەرەك؟

استانا. قازاقپارات - بۇگىنگى كۇنى اقشا اۋدارىمدارى ءبىزدىڭ كۇندەلىكتى ومىرىمىزگە مىقتاپ ەنگەن.

مىسالى، اقشانى جاقىندارىڭىزعا تەك بانكتىك قوسىمشالار ارقىلى عانا ەمەس، سونداي-اق اقشا اۋدارىمدارىنىڭ ارنايى سەرۆيستەرىن پايدالانا وتىرىپ، ءارتۇرلى تاسىلدەرمەن جىبەرە الاسىز. الايدا اقشا اۋدارىمدارىنىڭ ىڭعايلىلىعى مەن قولجەتىمدىلىگى الاياقتار ءۇشىن پايدا كورۋدىڭ تاعى ءبىر تاسىلىنە اينالدى. Fingramota.kz الاياقتاردىڭ اقشا اۋدارىمدارىمەن بايلانىستى ەڭ تانىمال تاسىلدەرىن ۇسىندى.

«ماما، بۇل - مەن!»

ەگەر ادام تۋعاندارى مەن جاقىندارىنا اقشا جىبەرسە، وعان ەشقانداي قاۋىپ جوق بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. راسىمەن دە، بۇل اۋدارىمدى كىم «ۇستاپ قالۋى» مۇمكىن؟ شىن مانىندە، الاياقتار بۇل ءتاسىلدى دە مەڭگەرىپ الدى. مىسالى، ەگدە جاستاعى ايەلگە ونىڭ ۇلىنىڭ، قىزىنىڭ نەمەسە نەمەرەلەرىنىڭ اتىنان قوڭىراۋ شالىپ، الدەبىر نومىرگە شۇعىل تۇردە اقشا اۋدارۋ كەرەكتىگىن ايتادى. مۇنداي جاعدايدا قاسكۇنەمدەر قۇرباندارى ەموتسياعا بەرىلىپ، قوڭىراۋ شالىپ تۇرعان ادامنىڭ جاقىنى ەكەنىن جانە وعان راسىمەن اقشا كەرەكتىگىن تەكسەرىپ جاتپايدى دەپ سەنەدى.

الاياقتار مۇنداي ءتاسىلدى ءوز ماحابباتتارىن كەزدەستىرمەگەن جالعىز باستى جاستارعا دا قولدانىپ جاتادى. ولار تانىسۋدىڭ جالعان پاراقشالارىن اشىپ، قارىم-قاتىناس ورناتادى. كەيىن ولار ءسىزدىڭ اياۋشىلىعىڭىز بەن جومارتتىعىڭىزدى پايدالانىپ، اقشا اۋدارىمى تۇرىندە شۇعىل كومەكتىڭ كەرەكتىگى جايىندا وقيعانى ويدان قۇراستىرۋى مۇمكىن.

«ساۋالناماعا جاۋاپ بەرىڭىز دە، ميلليون ۇتىپ الىڭىز!»

ءسىز مۇقتاج جاندارعا اقشا جىبەرۋ تۋرالى «تۇسىنىكسىز» ەلەكتروندىق حات الىپ كوردىڭىز بە؟ نەمەسە الەۋمەتتىك جەلىلەردە تانىمال تۇلعانىڭ نەمەسە مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ اتىن جامىلعان ادەمى باننەر پايدا بولىپ، ساۋالناماعا جاۋاپ بەرىپ، تولەم جاساۋدى ۇسىنۋى مۇمكىن.

ساۋالناما كوبىنە وپ-وڭاي كەلەدى، سىزدەن قانداي كيىمنىڭ برەندتەرىن، اۆتوكولىك تۇرلەرىن نەمەسە ريتەيلدەردى بىلەتىنىڭىزدى قىزىقتاپ سۇراۋى مۇمكىن، سودان كەيىن ساۋالناماعا جاۋاپ بەرگەنىڭىز ءۇشىن «لايىقتى» سىياقى الۋىڭىزبەن قۇتتىقتايدى. ارينە، ونى الۋ ءۇشىن الدىمەن بانكتەردىڭ كوميسسيالارىن تولەپ، «شاعىن» سوما جىبەرۋىڭىز كەرەك بولادى.

سەنگىش قۇربان كارتادان ءوز دەرەكتەرىن شىنايى ەنگىزىپ، ناتيجەسىندە ەشقانداي سىياقى الماعانىن، كارتاسىنداعى بارلىق اقشانىڭ تۇسىنىكسىز شوتتارعا اۋدارىلعانىن انىقتايدى. بۇل جاعدايدا ادام ترانزاكتسيانىڭ كۇشىن جويا المايدى، ال الاياقتار ادەتتە مۇنداي تاسىلدەردى شەتەلدە وتىرىپ جاسايدى.

بۇل ءتاسىلدى ىسكە اسىرۋدىڭ كوپتەگەن نۇسقالارى بار. سىزگە نارىق قۇنىنان الدەقايدا تومەن باعامەن ءۇي نەمەسە اۆتوكولىك ساتىپ الۋعا ۇسىنىس جاساۋى مۇمكىن، وسىنداي مۇمكىندىكتى جىبەرىپ الماۋ ءۇشىن اۆانستىق تولەم جىبەرۋدى سۇرايدى. الاياقتار وزدەرىن قايىرىمدىلىق ۇيىمىنىڭ وكىلدەرى رەتىندە تانىستىرىپ، بانكتىك اۋدارىم ارقىلى قايىرىمدىلىققا اقشا جيناۋى نەمەسە ءسىزدى شەتەلدىك بيرجالاردا جانە «بولاشاعى زور» جوبالارعا قاتىسۋ ءۇشىن مول تابىستارمەن قىزىقتىرۋى مۇمكىن.

ولاردى اشكەرەلەۋ وڭاي ەمەس، سەبەبى ولار زاڭدى تۇردە جۇمىس جاسايتىن قايىرىمدىلىق ۇيىمىنىڭ اتىن جامىلىپ، وزدەرىن شەتەلدىك ينۆەستيتسيالىق كومپانيانىڭ وكىلى دەپ تانىستىرۋى مۇمكىن، ءبىراق اقشا اۋدارۋعا كەلگەندە ولار سىزگە الاياقتىق شوتتىڭ دەرەكتەرىن بەرەدى.

«جاڭا پوشتا قىزمەتى»

اقشا اۋدارىمدارى بويىنشا الاياقتىق ينتەرنەت ارقىلى تاۋار ساتاتىندارعا دا قاتىستى جاسالۋى مۇمكىن. ونىڭ ءتاسىلى قاراپايىم - ساتۋشىعا ساتىپ الۋشىنىڭ اتىن جامىلعان الاياق جازادى، ول باسقا قالادان حابارلاسىپ تۇرعانىن جانە تاۋار اقىسىن تولەپ، جىبەرۋ ءۇشىن جاڭا پوشتا قىزمەتىن پايدالانۋدى ۇسىنادى. «ساتىپ الۋشى» «سالەمدەمە جاسايدى»، ال ساتۋشى اشىلعان بەتتە «ساتىپ الۋشىدان» اقشا كەلىپ ءتۇسۋى ءۇشىن كارتاسىنىڭ دەرەكتەرىن ەنگىزۋى قاجەت. ودان كەيىن ساتۋشى كارتاسىندا اقشاسىز قالادى، ال «ساتىپ الۋشى» ءىزىم- عايىم جوق بولادى.

اقشا اۋدارىمى كەزىندەگى قاۋىپسىزدىك

ەگەر ءسىز جوعارىدا اتالعان جاعدايلاردىڭ بىرىنە تاپ بولساڭىز، الدىمەن وزىڭىزگە مىناداي قاراپايىم سۇراقتار قويىپ كورىڭىز: «مامىلە تىم ءمىنسىز ەمەس پە؟»، «مەن جاڭا ماحابباتىمدى سونشالىقتى جاقسى تانيمىن با؟»، «بۇل راسىمەن مەنىڭ تۋىسىم با؟». اقشانى جىبەرمەس بۇرىن ءجۇز رەت ويلانىپ، تەكسەرىپ الىڭىز. مىسالى، ەگەر سىزگە شەتەلگە ينۆەستيتسيا سالۋدى ۇسىنسا، مۇنداي مۇمكىندىكتەردىڭ شىنايىلىعىنا كوز جەتكىزۋ ءۇشىن مۇددەلى تاراپتارمەن جەكە كەزدەسۋ تۋرالى كەلىسىڭىز.

ەگەر ءسىز قالاي بولعاندا دا دەرەكتەردى ەنگىزۋ بەتىنە كىرگەن بولساڭىز، وندا وسى بەتتى قاراپ شىعىڭىز. الاياقتار ايگىلى كومپانيانىڭ نەمەسە ۇيىمنىڭ ديزاينىنا ۇقساتىپ جاساندى سايتتار اشقان جاعدايلار ءجيى كەزدەسەدى. ولاردى تەك ۆەب-جولداعى مەكەنجايى بويىنشا عانا ايىرۋعا بولادى. ەڭ دۇرىسى، ۇسىنىس كەلىپ تۇسكەن ۇيىمعا قوڭىراۋ شالىپ، وندا اتالعان سەرۆيستىڭ بار- جوعىن انىقتاپ الۋ.

سونداي-اق، ينتەرنەت ارقىلى اقشا جىبەرەتىن پايدالانۋشىلار قاۋىپتى براۋزەرلەر مەن سەرۆەرلەردىڭ سالدارىنان اقپاراتتى جول-جونەكەي ۇستاپ قالۋ جانە ۇرلاۋ قاۋپىنە ءجيى ۇشىراپ جاتادى. پايدالانىپ وتىرعان ۆەب- سايتتا براۋزەردىڭ ىزدەۋ جولاعىنىڭ سول جاعىندا شاعىن قۇلىپ لوگوتيپى بار ەكەنىنە كوز جەتكىزىڭىز، بۇل SSL-دىڭ قولدانىستاعى سەرتيفيكاتى. قۇلىپ بەلگىسىن باسۋ ارقىلى SSL سەرتيفيكاتىنىڭ جارامدىلىعىن تەكسەر الاسىز. قوسىمشا قاۋىپسىزدىگىڭىز ءۇشىن ءاردايىم پلاتفورمادا كەم دەگەندە ەكى ساتىلى تەكسەرۋ پروتسەسىنىڭ بار بولۋىن تەكسەرىپ وتىرىڭىز. الۋشىعا بارار جولدا دەرەكتەردى ۇرلاۋعا نەمەسە بۇزىپ الۋعا ارەكەت جاسالعان كەزدە، بوتەن ادامداردىڭ ولاردى وقي الماۋى ءۇشىن دەرەكتەردى كوپ دەڭگەيلى شيفرلاۋدى پايدالانعان ءجون، ول جەردە دەرەكتەرگە بىرنەشە رەت كود بەرىلەدى.

ءوزىڭىزدى ەلەكتروندىق اۋدارىمداردىڭ ۇرلانۋ جاعدايلارىنان قالاي قورعاۋعا بولادى؟

ءسىز بانكتىك اۋدارىمدى، ونلاين اقشا اۋدارىمىن نەمەسە اقشالاي اۋدارىمداردى پايدالانساڭىز دا، ءاردايىم قاۋىپسىزدىك حاتتامالارىن تەكسەرىپ، مىنا قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ساقتاۋىڭىز كەرەك:

- تابۋ نەمەسە بولجاپ ءبىلۋ قيىن بولاتىن سەنىمدى قۇپيا ءسوزدى پايدالانىڭىز جانە ونى قاۋىپسىز بايلانىس ارناسى ارقىلى جىبەرۋدى ۇمىتپاڭىز. سونىمەن قاتار، قۇپيا سوزدەردى ۇنەمى وزگەرتىپ وتىرىڭىز، تۋعان كۇنىڭىزدى نەمەسە اتىڭىزدى PIN-كود نەمەسە قۇپيا ءسوز رەتىندە پايدالانباڭىز.

- كومپيۋتەردە قۇپيا ءسوزدى اۆتوماتتى تۇردە تولتىرۋ نەمەسە ەستە ساقتاۋ پارامەترلەرىن ءوشىرىڭىز، سونداي- اق دەرەكتەردى جالپىعا ورتاق كومپيۋتەرلەردە ساقتاماڭىز؛

- ەلەكتروندىق پوشتاڭىزدى دا قورعاڭىز - كومپيۋتەردەن الشاق كەتۋىڭىز قاجەت بولسا، جۇيەدەن شىعىڭىز. قۇرىلعىڭىزدى قوعامدىق ورىنداردا قاراۋسىز قالدىرماڭىز؛

- ەنگىزىلەتىن اقپاراتتى ءاردايىم ەكى رەت تەكسەرىڭىز، ويتكەنى الۋشى تۋرالى اقپاراتتى قاتە ەنگىزۋ قاۋپى بار جانە بۇل جاعدايدا اۋدارىم باسقا ادامعا تۇسەدى؛

- تاۋارلار مەن قىزمەتتەرگە تولەم جاساۋ ءۇشىن ەلەكتروندىق اۋدارىمداردى پايدالانباڭىز. قولما- قول اقشامەن جاسالعان تولەمدەر سياقتى ەلەكتروندىق اۋدارىمداردى داۋلاۋ نەمەسە قايتارۋ بارىنشا قيىنعا تۇسەدى. ەگەر ءسىز تاۋاردى ينتەرنەت ارقىلى ساتىپ الىپ جاتساڭىز، تولەمدى كرەديتتىك نەمەسە دەبەتتىك كارتامەن جاساڭىز: بۇل رەتتە تولەمدەر قوسىمشا قورعالاتىن بولادى؛

- URL- مەكەنجايلار مەن ەلەكتروندىق پوشتانىڭ مەكەنجايلارىن تەكسەرىپ تۇرىڭىز. ءسىزدى الداپ جاتپاعانىنا سەنىمدى بولۋ ءۇشىن جونەلتۋشىلەردىڭ ۆەب- سايتتارىنىڭ مەكەنجايلارى مەن ەلەكتروندىق پوشتاسىنىڭ تولىق مەكەنجايلارىنا مۇقيات قاراڭىز. سايتتىڭ HTTPS حاتتاماسىن پايدالانعانىن تەكسەرىڭىز جانە HTTP- دەگى سايتتارعا سەنبەڭىز؛

- ورفوگرافيالىق جانە گرامماتيكالىق قاتەلەرگە نازار اۋدارىڭىز. بارىنشا كاسىبي تۇردە كورىنۋ ءۇشىن ناعىز بانكتەر مەن تاۋار ساتۋشىلار وزدەرىنىڭ ەلەكتروندىق حاتتارىن تەكسەرىپ وتىرادى. ورفوگرافيالىق، گرامماتيكالىق جانە پۋنكتۋاتسيالىق قاتەلەر الاياقتىق ارەكەتتى ءبىلدىرۋى مۇمكىن؛

- ەگەر ءسىزدى اسىقتىرسا، مىسالى، ارنايى ۇسىنىستى پايدالانۋ نەمەسە تاۋاردى ءبىتىپ قالماي تۇرىپ ساتىپ الۋعا ۇلگەرۋ ءۇشىن «تەز ارەكەت ەتۋ» قاجەت نەمەسە ءسىزدىڭ اقشاڭىزعا ء«قاۋىپ ءتونىپ تۇر» جانە ءسىز ونى باسقا شوتقا اۋدارۋىڭىز كەرەك دەسە. ماسەلە ءسىزدىڭ قاراجاتىڭىز تۋرالى بولعان كەزدە ءسىزدىڭ دۇربەلەڭگە سالىنۋىڭىزعا ۇيىمداردىڭ رەسمي وكىلدەرى ەمەس، تەك قىلمىسكەرلەر عانا تىرىسىپ باعادى.

ەگەر قالاي بولعاندا دا ەلەكتروندىق اۋدارىمىڭىز ۇرلانعان جاعدايدا نەمەسە ونىمەن بايلانىستى الاياقتىقتىڭ قۇربانى بولساڭىز، ءبىرىنشى كەزەكتە ءسىز اۋدارىم جاسايتىن بانكىڭىزگە نەمەسە كومپانياڭىزعا دەرەۋ حابارلاسۋىڭىز قاجەت. ولارعا بۇل وقيعا تۋرالى ەسكەرتىپ، اقشا قاراجاتىمەن جاسالاتىن ترانزاكتسيانى توقتاتۋ مۇمكىندىگى تۋرالى ناقتىلاپ ءبىلىڭىز. بۇزىلعان شوتتاردى مىندەتتى تۇردە بۇعاتتاڭىز، قۇپياسوزدەردىڭ بارلىعىن، ونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى ەسەپتىك جازبالاردىڭ قۇپياسوزدەرىن اۋىستىرىڭىز. سونداي-اق، تۇرعىلىقتى جەرىڭىز بويىنشا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا رەسمي ءوتىنىش جازىڭىز.