زەرتتەۋ: قازاقستاندا بالا تاربيەسىمەن كوبىنە كىمدەر اينالىساتىنى بەلگىلى بولدى
«سەنىمەن بولاشاقتىڭ» ءاربىر مۇشەسى بالانىڭ ءبىر عاجايىپپەن تۇلعا بولىپ، وزدىگىنەن ءوسىپ جەتىلمەيتىندىگىن جاقسى بىلەدى. وبلىستىق، رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە، قالادا نەمەسە الىس شالعايداعى جيىندارىمىز بولسىن، تەك سانالى اتا- انا مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ مەن اتا-اناعا بالا تاربيەسىندە قولداۋ كورسەتۋگە نەگىزدەلەدى.
«بيىل كوكتەم-جاز ايلارىندا ءبىز قازاقستاننىڭ بارلىق ايماعىندا اتا-انالار مەن ولاردىڭ بالالارىنىڭ قارىم-قاتىناسى، سونداي-اق بىرگە وتكىزىلەتىن وتباسىلىق ۋاقىتتىڭ ساپاسى مەن سيپاتى تۋرالى تۇسىنىك الۋ ءۇشىن الەۋمەتتىك ساۋالناما جۇرگىزدىك. بۇگىن مەن سىزدەرمەن قازاقستاندىق اتا-انانىڭ بالا تاربيەسىنىڭ كەسكىنىنە ساۋلە شاشقان ناتيجەلەرمەن بولىسەتىنىمە قۋانىشتىمىن»، - دەيدى «سەنىمەن بولاشاق» ر ق ب ءتوراعاسى جانسايا بەردىمۇرات.
ونىڭ مالىمەتىنشە، الەۋمەتتىك ساۋالناماعا 33 پەن 55 جاس ارالىعىنداعى 32755 اتا-انا ونىڭ ىشىندە اكەلەر - 37,3 پايىز، ال انالار - 62,7 پايىزدى قۇرايدى جانە 13 پەن 17 جاس ارالىعىنداعى 24613 جاس وسپىرىمدەر، ونىڭ 48,6 پايىز - ۇل بالالار بولسا، 51,4 پايىز - قىز بالالار قاتىسقان. قاتىسۋشى اتا-انالاردىڭ كوپشىلىگى - ايەل ادامدار، ياعني انالار. ساۋالناما ناتيجەسى قازاقستاندىق اتا-انا بۇگىندە بۇل - ايەلدەر ەكەندىگىن دالەلدەپ وتىر.
ساۋالنامانىڭ سيپاتى اتا-انا پورترەتىن ءۇش ولشەمدە زەرتتەۋدى قامتيدى: سانالى اتا-انانىڭ تاربيەلىك قۇزىرەتتىلىگى، بالامەن ساپالى ۋاقىتتى وتكىزۋ، سانالى ۇرپاقتى تاربيەلەۋ جانە ونىڭ ومىرىنە قىزىعۋشىلىق تانىتۋ.
«سانالى تاربيە تۋرالى ديسكۋرس سالىستىرمالى تۇردە جاقىندا پايدا بولعانىمەن، ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ اتا- انالار قاۋىمى بۇدان حاباردار جانە قىزىعۋشىلىق تانىتۋدا. ساۋالناما ناتيجەلەرى بويىنشا اتا-انالاردىڭ 51 پايىزى بالا تاربيەسىنە قاتىستى ءتۇرلى باسىلىمدار مەن اقپاراتتىق ماتەريالداردى ۇنەمى وقيدى. سونداي-اق بالامەن وڭ قارىم-قاتىناس قۇرۋدا ايماقتار اراسىنداعى سارالاۋ تاڭقالارلىق سولتۇستىككە قاراي نەعۇرلىم وڭ كورسەتكىش بولسا، سوعۇرلىم پوزيتيۆتى. دەمەك اقمولا، پاۆلودار، قوستاناي، س ق و وڭىرلەرىندە اتا-انالاردىڭ 80 پايىزعا جۋىعى بالاسىنا جىلى ءسوز ايتۋدى، قالجىڭداۋدى، ءسۇيىپ وتىرۋدى كۇندەلىكتى ادەتكە اينالدىرعان. وڭتۇستىك وبلىستاردا (شىمكەنت، تۇركەستان، قىزىلوردا، جامبىل وبلىستارى) بۇل كورسەتكىش 67 پايىزدان تومەن»، - دەيدى ءتوراعا.
سونداي-اق ونىڭ ايتۋىنشا، اتا-انالاردىڭ شامامەن 79 پايىزى كەز كەلگەن جاعدايدا بارلىق ىستەرىن تاستاپ، بالاسىنا قامقورلىق جاساۋعا دايىن ەكەن. سونداي-اق اتا-انالاردىڭ 76 پايىزى اپتانىڭ 1 كۇنىن ۇنەمى بالاسىمەن بىرگە وتكىزەدى، ءبىراق تاربيەلىك ءمانى وتە ماڭىزدى بولىپ سانالاتىن، وتكىزگەن كۇندى قورىتىندىلايتىن كەشكى اڭگىمەلەسۋ ادەتى تەك اتا-انالاردىڭ 60 پايىزىندا عانا بايقالىپ وتىر.
«اتا-انالاردىڭ بالالارمەن ساپالى ۋاقىت وتكىزۋىنە كەدەرگى بولاتىن بەلگىلى ءبىر سەبەپتەر بار. بالالارعا كوبىرەك ۋاقىت پەن كۇش قالدىرۋ ءۇشىن ەنەرگيانى، ۋاقىت جانە رەسۋرستاردى دۇرىس قولدانا ءبىلۋ وتە ماڭىزدى. بالا مەن ساپالى ۋاقىت وتكىزۋ ءسان-سالتانات ەمەس، ءومىر مازمۇنى بولۋىنا باسىمدىق بەرگەن ابزال.
ءيا، ءبىز بالاعا ءوز ۋاقىتىن بارىنشا ءتيىمدى پايدالانۋدى ۇيرەنۋگە، بالا مەن قارىم- قاتىناسىمىزدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا باسىمدىق بەرەتىن جانە باسقا دا ومىرلىك داعدىلاردى ۇيرەتۋگە كومەكتەسەتىن ساپالى ۋاقىتتى ايتىپ وتىرمىز»، - دەيدى جانسايا بەردىمۇرات.
ساۋالناما قورىتىندىسى بويىنشا اتا-انالاردىڭ جارتىسىنا جۋىعى دەمالىس كۇندەردە تۋىستاردىڭ ۇيىنە بارۋدى قالاپ تۇرادى، 30 پايىزىندا دەمالىس كۇندەردى بىرگە وتكىزۋ ءتاسىلى شوپينگ پەن ساياباقتى ارالاۋ بولسا، تەك 12 پايىزى مادەني ءىس-شارالارعا ياعني كينوتەاترعا، كونسەرتتەرگە جانە تەاتر قويىلىمدارىنا بارادى. بالانى ەڭبەككە تاربيەلەۋ مەن اتا- انالاردىڭ 86 پايىزعا جۋىعى اينالىسادى، ونىڭ 60 پايىزى ەڭبەك بالانىڭ مىندەتى دەپ ساناسا، تەك 26 پايىزى ەڭبەك تاربيەسىنە سانالى تۇردە قارايدى.
سونداي-اق ول زياتكەرلىك ماسەلەلەردى شەشۋدە اتا-انانىڭ قولداۋى ماڭىزدى ەكەنىن ايتىپ ءوتتى. اتا-انالاردىڭ شامامەن 55 پايىزى كەيدە ءۇي تاپسىرماسىن بىرگە ورىنداۋعا قاتىسادى، ال رەسپوندەنتتەردىڭ 23 پايىزى بىرگە ورىندايتىنىن اتاپ ءوتتى. سونداي-اق اتا-انالاردىڭ شامامەن 21 پايىزى بۇل پروتسەسكە مۇلدە قاتىسپايتىنىن كورسەتىپ وتىر، ياعني ولار بالانىڭ ءۇي تاپسىرماسىنا قانشا ۋاقىت جۇمسايتىنىن نەمەسە ونىڭ ورىندالۋىن دا قاداعالايمايدى ەكەن.
«ءبىرىنشى تاراپتا اتا-انا بالانىڭ وقۋ-تاربيەلىك مىندەتتەرىن ورىنداۋعا قاتىسۋى بالانىڭ ەموتسيونالدىق جاعدايىنا وڭ اسەر ەتەدى، سترەسس پەن الاڭداۋشىلىق دەڭگەيىن تومەندەتەدى. ەكىنشى تاراپتا ءبىز بالاعا قاجەتتى ومىرلىك داعدىلاردى دامىتۋعا جانە مەڭگەرۋگە كەدەرگى جاساي وتىرىپ، وعان زيان كەلتىرۋىمىز مۇمكىن بولاتىنىنا كەلىسىڭىز. ساۋالناما ناتيجەلەرى اتا-انالارعا بالاعا ءۇيتاپسىرماسىن ورىنداۋعا كومەكتەسۋ پروتسەسىن دۇرىس قۇرۋ تۋرالى كوبىرەك داعدىلار مەن لايفحاكتار بەرۋىمىز كەرەك ەكەندىگىن كورسەتتى»، - دەپ پىكىرىن ءبولىستى جانسايا.
بىرلەستىك ءتوراعاسى سانالى اتا-انا بالاسىن ومىرگە بەيىمدەۋ، ونىڭ ومىرىنە مازمۇندى ارالاسۋ ارقىلى سانالى تۇلعانى تاربيەلەي الادى دەپ سانايدى.
«بۇل بالانى وتباسىنداعى پىكىر الماسۋعا تارتۋ، ونىڭ جەكە باسىنا قۇرمەتپەن قاراۋ، باقىلاۋ ەمەس، ونىڭ ومىرىندەگى وقيعالاردى ءبىلۋ، قورقىتپاۋ، دۇرىس مورالدىق پرينتسەپتەردى تاڭداۋدىڭ ماڭىزدىلىعى تۋرالى كەڭەس بەرۋ. زەرىتتەۋلەرگە سايكەس، اتا-انالاردىڭ 84 پايىزى جاسىنا قاراماستان بالالارمەن كەڭەسەدى، اتا-انالاردىڭ 51 پايىزى تاڭداۋلى وتباسىلىق ماسەلەلەردە تالقىلاۋعا بالالارىن كىرىستىرەدى، ال اتا- انالاردىڭ تەك 30 پايىز- ى مىندەتتى تۇردە ماسەلەنى ورتاق تالقىلايدى ەكەن. بالانى تاربيەلەي وتىرىپ، اتا-انا ءوزىن تاربيەلەيدى. ساۋالعا قاتىسۋشىلاردىڭ جارتىسى ءوز بالاسىنىڭ سىنىنا اشىق ەكەنىن اتاپ ءوتتى، ءبىراق اتا-انالاردىڭ ۇشتەن ءبىرى ولاردىڭ ارەكەتتەرى مەن شەشىمدەرىنە قاتىستى ەشقانداي سىندى قابىلدامايدى. اتا- انالاردىڭ بارلىعى ءوز بالالارىنىڭ دوستارىن جەكە تانيدى جانە بىلەدى، وكىنىشكە قاراي، بالانى بىرلەسە وتىرىپ تاربيەلەۋ ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ءالى دۇرىس داعدىلانباعان. بىرلەسكەن اتا-انالار تاربيەسى دەپ ءبىز بالالارىمىزدىڭ دوستارىمەن قوسا ۇيىمداستىرىلعان ءىس-شارالاردى ايتامىز»، - دەپ ءتۇسىندىردى ول.
ونىڭ مالىمەتىنشە، قازاقستاندىق بالا بوس ۋاقىتىندا ءۇي شارۋاسىنا كوبىرەك ارالاسادى، دوستارىمەن سەرۋەندەيدى نەمەسە سپورتپەن اينالىسادى، ينتەرنەتتە كوپ وتىرادى، تەلەديداردى كوپ كورەدى جانە كىتاپتى از وقيدى. ايتا كەتۋ كەرەك، بۇل قازىردىڭ وزىندە الەمدىك ترەند، الەۋمەتتىك جەلىلەر فيزيكالىق دامىعان دەنەنىڭ ماڭىزدىلىعىن كورسەتە وتىرىپ، قازىرگى زامانعى بالالار اراسىندا سپورتتىڭ ءوسىپ جەتىلۋى مەن تانىمالدىلىعىنا اسەر ەتتى. بالالاردىڭ كوپشىلىگى، ياعني 82 پايىزى مۇعالىمدەر مەن جاقسى قارىم-قاتىناستا بولسا دا، ءالى دە قورقىتۋ ماسەلەلەرى ەش جەردە جويىلماعانى بايقالادى. اتا-انالاردىڭ جاۋاپتارى مەن دالەلدەرى اتا-انا - بالا-مەكتەپ ۇشتىك وداعى سەنىمىنىڭ تومەن دەڭگەيىن كورسەتتى. بالانىڭ مەكتەپ ءومىرى كوبىرەك كولەڭكەدە قالىپ وتىر.
«ءبىزدىڭ زەرتتەۋىمىز قازىرگى قازاقستان اتا- اناسىنىڭ پورترەتىن اشۋعا، اتا-انا مەن تۇلعا تاربيەسىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنە جارىق تۇسىرۋگە كومەك بەردى.
بىرىنشىدەن، ساۋالناما بالا تاربيەسىنىڭ كوپتەگەن سالالارىندا بەيسانالىق قابىلەتسىزدىكتى راستادى. اتا-انالارعا قولداۋ، اقپارات، داعدىلار مەن ءبىلىم قاجەت.
ەكىنشىدەن، بۇل مەنىڭ كوماندام ءۇشىن وتە ماڭىزدى، زەرتتەۋ ناتيجەلەرى بىزگە وڭىرلەر مەن ماسەلەلەر بويىنشا سارالانعان قاجەتتى ءىس-شارالار كارتاسىن قالىپتاستىردى.
قورىتىندىلاي كەلە، وسى ساۋالناماعا قاتىسقان بارلىق اتا-انالارعا جانە وسىندا وتىرعان بارشاڭىزعا شەكسىز العىسىمدى بىلدىرەمىن! ءبىزدىڭ ميسسيامىزدىڭ قوزعاۋشى كۇشى سەنىمەن بولاشاقتىڭ اتا-اناسى سىزدەرسىزدەر. بالالارىمىزدىڭ ارمان قۇلشىنىسى مەن باقىتتى ساتتەرىنە شابىتتانا وتىرىپ، ءبىز سىزدەرمەن بىرگە وتباسىمىز بەن ەلىمىزدىڭ جارقىن، مازمۇندى بولاشاعىن قۇرۋ جولىندا ايانباي ەڭبەك ەتۋدى جالعاستىرامىز. سەنىمەن بولاشاق - سەنىممەن بولاشاق!» - دەپ ءسوزىن اياقتادى جانسايا بەردىمۇرات.