جوقتاۋ ۇمىتىلىپ بارا جاتقان ءداستۇر مە؟

استانا. قازاقپارات - قازاق حالقىنىڭ ۇمىتىلىپ بارا جاتقان سالت- داستۇرلەرىنىڭ ءبىرى - قايتقان ادامدى جوقتاۋ.

داۋىس شىعارۋ دەپ تە اتالاتىن بۇل ادەت-عۇرىپقا سايكەس، ادام قايتىس بولعان كۇننەن باستاپ ونىڭ جىلى ءوتىپ، اسى بەرىلگەنشە جوقتاۋ ايتىلادى. قازانى ەستىگەن جاناشىر تۋىستار اۋىلعا «وي، باۋىرىم» دەپ ات قويىپ شاۋا كەلىپ، اتىنان جىعىلا ءتۇسىپ، جاقىندارى جوقتاۋ ايتىپ، كورىسەدى.

جوقتاۋ ايتۋ ءداستۇرىنىڭ باستاۋىن يسلامعا دەيىنگى كونە تۇركى داۋىرىنەن ىزدەۋ كەرەك. قىتاي شەجىرەسىندە ايتىلعانداي، كونە تۇركىلەردە ايەلدەر، كەيدە ءتىپتى ەر ادامدار جاقىندارىنىڭ ولىمىندە قاتتى ەموتسياعا بەرىلەدى. اسىرەسە جەسىرلەر شاشىن جايىپ، بەتىن تىرنايدى. ادەتتە داۋىس شىعارۋ ولەڭ تۇرىندە، جىر بولىپ ايتىلادى. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن جەتكەن ەجەلگى ءداۋىر ادەبيەتى - الىپ ەر تۇڭعانى جوقتاۋ جىرى.

ال اباي بۇل عۇرىپتىڭ ولەڭ تۇرىندە جەتكىزىلەتىنىن:

بىرەۋدىڭ كىسىسى ولسە، قارالى - ول،

قازا كورگەن جۇرەگى جارالى - ول.

كوزىنىڭ جاسىن تىيماي جىلاپ ءجۇرىپ،

زارلانىپ نەگە انگە سالادى ول؟ - دەپ جىرلاعان.

جوقتاۋ جىرلارىن زەرتتەۋ 19-عاسىردان باستالادى. ش. ءۋاليحانوۆ وعان العاش عىلىمي باعا بەرگەن بولسا، 1926 -جىلى احمەت بايتۇرسىن ۇلى بۇل تاقىرىپتى زەرتتەپ، «23 جوقتاۋ» دەپ اتالاتىن كىتاپ شىعارعان. عالىم توقتار ارىنوۆ جوقتاۋلاردىڭ «كۇي جوقتاۋ»، «ءان جوقتاۋ»، «جىر جوقتاۋ» دەپ اتالاتىن تۇرلەرى كەزدەسەتىنىن ايتادى. عۇرىپقا سايكەس، جوقتاۋدى قايتقان ادامنىڭ ەت جاقىندارى ايتا الاتىن بولعان. جوقتاۋ ايتۋ - ازا تۇتقان جاندارعا وزدەرىنىڭ ىشىندەگى كۇيىگىن جىلاپ، ايعايلاپ شىعارىپ الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءبىراق بۇل جىر تۇرىندە دۇنيەدەن وزعان ادامنىڭ تەك جاقسى تۇستارى ايتىلادى. سەبەبى، قايتقان ادامنىڭ جامان ىستەرىن ايتۋ كۇنا دەپ سانالعان.

ەرتە كەزدە جوقتاۋ ايتىلماعان ادام - جوقتالماعان، جاقىنى جوق ادام سانالعان. ءبىراق بۇگىندە بۇل ءداستۇر ۇمىت بولىپ بارا جاتقانى ويلاندىرماي قويمايدى. تەرەڭ ءمانى بار وسىناۋ عۇرىپتى جوعالتىپ الماساق بولعانى!