ادامنىڭ دەنەسى قانشا گرادۋس ىستىققا شىداي الادى
وسى ماۋسىم ەۋروپا تاريحىنداعى ەڭ ىستىق اي بولدى، ال جازدىڭ سوڭىنا دەيىن تەمپەراتۋرا ودان دا جوعارى بولۋى مۇمكىن.
روەمپتون ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ (لوندون) عالىمدارى جاقىندا جۇرگىزگەن زەرتتەۋگە سايكەس، ادام اعزاسىندا «جوعارى كريتيكالىق تەمپەراتۋرا» بار. ادام دەنەسى 40-50 گرادۋس سەلسي تەمپەراتۋراسىنا دەيىن شىداي الادى.
بۇل تەمپەراتۋراعا جەتكەندە دەنە «جىلۋ كۇيزەلىسىن» وتكەرەدى. بۇل جاعدايدا ادام شاتاسىپ، جۇرەگى اينىپ، باسى اينالىپ، اۋىرادى جانە تالىپ قالۋى مۇمكىن.
«سوڭعى بىرنەشە ونجىلدىقتا ەۋروپاداعى تەمپەراتۋرا يندۋسترياعا دەيىنگى جاعدايمەن سالىستىرعاندا شامامەن 2 گرادۋسقا كوتەرىلدى، بۇل ورتاشا الەمدىك دەڭگەيدەن شامامەن ەكى ەسە جوعارى»، - دەدى وكسفورد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ كليمات فيزيكاسى كافەدراسىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى مەتتيۋ پاتتەرسون Euronews Next-كە بەرگەن سۇحباتىندا.
- ەۋروپا كليماتتىڭ وزگەرۋى مەن تەمپەراتۋرانىڭ جوعارىلاۋى ءۇشىن ىستىق نۇكتە. ءبىز ەكسترەمالدى تەمپەراتۋرانىڭ جيىلىگىنىڭ دە، قارقىندىلىعىنىڭ دا جوعارىلاعانىن بايقاپ وتىرمىز جانە جىل سايىن وسى جىلىنۋ ءۇردىسىنىڭ ناتيجەسىندە رەكوردتىق تەمپەراتۋرانى كورىپ وتىرمىز. ءبىز پارنيكتىك گازداردى شىعارۋدى جالعاستىرىپ وتىرعاندىقتان، تەمپەراتۋرانىڭ كوتەرىلۋى دە جالعاسا بەرمەك».
لوندونداعى روحامپتون ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءومىر جانە دەنساۋلىق عىلىمدارى مەكتەبىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى پروفەسسور ليۋيس حەلسي جانە ونىڭ ارىپتەستەرى ءبىزدىڭ اعزامىزدىڭ شەكتى مۇمكىندىكتەرىن انىقتاۋ ءۇشىن ەشكىمگە ءقاۋىپ توندىرمەستەن زەرتتەپ كوردى.
«ءبىز مەتابوليزم جىلدامدىعىنىڭ ارتقانىن تىركەدىك. مەتابوليزم جىلدامدىعى ادامنىڭ جۇمىسقا قابىلەتتىگىن ساقتاۋ ءۇشىن قانشا ەنەرگيا تۇتىناتىنىن ولشەيدى. دالا ىستىق بولعان كەزدە ءبىزدىڭ دەنەمىز ىشكى تەمپەراتۋرانى سالقىنداتۋدىڭ جانە تومەندەتۋدىڭ ءارتۇرلى ادىستەرىن قولدانادى، سونىڭ ىشىندە تەرشەڭدىك پەن قان پەريفەريادا، تەرىنىڭ جانىندا كەرى اعادى»، - دەدى حەلسي 2021 -جىلى ءتورت ەركەك پەن ءۇش ايەلگە جۇرگىزگەن ساراپتاما تۋرالى.
حەلسي مەن ونىڭ ارىپتەستەرىنىڭ پىكىرىنشە، دالا ىستىق بولعان كەزدە مەتابوليزم جىلدامدىعى جوعارىلايدى، بۇل ءوز كەزەگىندە دەنە تەمپەراتۋراسىنىڭ جوعارىلاۋىنا اكەلەدى. ءبىراق دەنە قىزسا، ونىڭ جۇمىسى بۇزىلۋى مۇمكىن.
عالىمداردىڭ پىكىرىنشە، وتكەن جازدا ەۋروپادا تەمپەراتۋرانىڭ كۇرت كوتەرىلۋىنەن 61000-نان استام كوز جۇمعان.
حەلسيدىڭ ايتۋىنشا، «بارلىق ادام ءار ءتۇرلى»، ولاردىڭ جاسى، جىنىسى مەن مەديتسينالىق كورسەتكىشتەرىنە بايلانىستى ىستىققا رەاكسياسى دا ءار الۋان. كەيبىر ادامنىڭ مەتابوليزم جىلدامدىعى 40 گرادۋستا دا جوعارىلامايدى، ءبىراق 50 گرادۋستا ارتادى، دەيدى ول.
«اعزا ءوزىنىڭ نەگىزگى تەمپەراتۋراسىن قورعاۋ ءۇشىن كوپ جۇمىس ىستەيدى. ول وزگەرىسكە ۇشىراسا، اعزاعا ۇنامايدى. ەگەر ول 1-2 گرادۋسقا كوتەرىلسە، كوپتەگەن ادامدارعا بۇل قاۋىپتى ەمەس. كەيبىر مارافونشىلاردىڭ دەنە تەمپەراتۋراسى 42 گرادۋسقا دەيىن جەتەدى، ول ىستىق كەزدە جۇگىرگەندە بولادى»، - دەدى حەلسي.
ءبىراق، 44 گرادۋستا مارافونشىلار دا قينالادى، دەيدى حەلسي. سابيلەر مەن قارت ادامدار اپتاپ ىستىقتاعى ەڭ ءالسىز ساناتقا جاتادى. سەبەبى، ولاردىڭ جۇرەك- قان تامىر جۇيەسى جوعارى تەمپەراتۋراعا توزە بەرمەيدى.
«اعزاداعى اقۋىز وزگەرىسكە ۇشىرايدى - ولار قىزمەتىن توقتاتىپ، جۇيكە يمپۋلسى جاقسى جۇمىس ىستەمەيدى. جۇيكە جۇيەسىنىڭ جۇمىسى ناشارلايدى. بۇل جۇرەككە ىقپال ەتەدى، سەبەبى جۇرەك تە وزدىگىنەن بۇلشىقەت سانالادى.
ەگەر اريتميا (جۇرەك سوعۋىنىڭ ىرعاقسىزدىعى) بولسا جانە جۇرەك قاندى بۇكىل دەنەگە ءتيىمدى ايداي الماسا، بۇل وتتەگى دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋىنە اكەلۋى مۇمكىن. ەگەر ميعا كەلەتىن وتتەگىنىڭ دەڭگەيى دۇرىس بولماسا، وندا سىزگە قاۋىپ تونەدى»، - دەدى پروفەسسور ليۋيس حەلسي.
اۆتور:
اقبوپە ءابدراسۋل