عالىمبەك ەلۋباي. «سوڭعى جەرلەۋ ءراسمى» - اڭگىمە
مولادان قاشقان ارۋاق كوپ! سىلىنىپ تۇسكەن ءسىڭىرى، اقسوڭكە سۇيەگى جۋسانمەن توبىلعىنىڭ تۇبىنە ءسىڭىپ، جىل ون ەكى اي كوكتەمىندە قارا جەردىڭ بەتىنە تىرمىسادى.
جامىراي گۇل اشىپ، جارىق كۇنگە ءتاۋ ەتەدى. ايلى تۇندەردە سىبىزعىداي سىڭسىتىپ سىر توگەدى...
ءمايىتىن اق، ارۋلاپ كومەتىن ەلدىڭ شەتىنە وسى جۇرتتىڭ قاشان كەلگەنى، قالاي كەلگەنى بەيماعۇلىم. اقيقاتى وسى كۇنگە دەيىن قازاقپەن اياق-تاباعى ارالاسىپ، قىز الىسىپ قىز بەرىسپەگەنى ەدى.
ونى قازاقتار بات دەيتىن. بات مالدى كىسى ەدى. باتتىڭ قارت اناسى، ايەلى جانە جالعىز ۇلى بولدى. بات قارا ەرتىستىڭ اڭعارىنداعى قۇلاما شاتقالداردى مەكەندەگەن ءوز ناسىلىنەن بولەك، قازاق شەتىندە عۇمىر كەشتى. بات تىشقاق لاعىن قاسقىرعا قيسا دا، مۇقتاجعا قيمايتىن قاراۋ كىسى ەدى. بات قارت اناسى قايتقانعا دەيىن ماڭايىنداعى جۇرتقا قاجەتى ءتۇسىپ كورگەن جوق. باتتىڭ اناسى توقسان جىل عۇمىر كەشتى. قاشان كورسەڭ ەسىك الدىندا: «مەنىڭ بەلىمدى وپىرىپ، قاپقا سالىپ، اناۋ جالاما جارتاسقا شىعارىپ تاستايتىن ءبىر ۇل تۋا الماعانىم-اي»، - دەپ زارلاپ وتىراتىن. اقىر سوڭىندا قارتتىڭ سوڭعى ارمانى ورىندالماعان كۇيى، قۇدايدىڭ اجالىن قۇشتى.
سول كۇنى ءتۇس الەتىندە بات ءوزىنىڭ شابدار اتىمەن قۇيعىتىپ كەلىپ، اۋىل شەتىندەگى جارلى جىگىت اعايداردىڭ قارا قوسىنىڭ الدىندا ويقاستاپتى.
- اعايدار ءبىر تۋ بيەڭدى بەرەم. اپامدى اناۋ تاۋعا، ءوزى وسيەت ەتكەن جارتاس باسىنا اپارىپ تاستا!
- ءسوزىڭ ءسوز بە؟
- ءسوز!
قارتتىق جەڭىپ، ەشكىنىڭ اسىعىنداي شوجىگەن كەيۋانانى ات الدىنا وڭگەرىپ العان اعايدار بىلاي شىعا مەجەلى جارتاسقا جەتپەي توقتايدى. سول ماڭداعى جازدىڭ وزىندە ىزعار ەسىپ تۇراتىن، شىبىنسىز سالقىن ۇڭگىردىڭ ءبىر بۇيىرىنە سۇيەپ وتىرعىزادى دا اۋىلعا ورالادى.
بات ءۇنسىز. ۋادەلى بەرەشەگىن سۇراسا ايتادى:
- نەسىنە اسىعاسىڭ اعايدار ۋاقىتى كەلگەندە ءبىر الاسىڭ عوي.
- «ۋادە - قۇداي ءسوزى» بات! مىنا قاراۋلىعىڭدى اپاڭ دا قۇپ كورمەس!
- اپام ەندىگى اسپان سەرىسى قىراننىڭ، جەر ەركەسى ءبورىنىڭ رۋحىنا اينالىپ جورتىپ كەتكەن بولار.
- كورەمىز بات!
سول كۇنى كەشكىسىن اي قاراڭعىدا ۇڭگىردە وتىرعان اپاسىن ات الدىنا وڭگەرىپ اكەپ، باتتىڭ بەلدەۋىنە سۇيەپ كەتكەن اعايدار ۇيىنە بارىپ جايبىراقات ۇيقى سوعىپتى.
تاڭ قاراڭعىسىندا تۇزگە شىققان بات بەلدەۋدە بولدىرىپ وتىرعان اپاسىن كورىپ شالقاسىنان قۇلايدى. كۇن كوتەرىلگەنشە بالا-شاعاسىمەن شۋلاپ، جابىقتان سىعالاعان. اقىرى سوڭىندا اپاسىنىڭ قايتىپ كەلگەنىنە، ەشقانداي ەلەس ەمەس ەكەنىنە كوزى جەتكەن. ايەلىمەن قول ۇستاسىپ ارقانداۋلى اتىنا شالىنىپ ازەر جەتىپ، شالقالاپ اياق ارتقان. كۇڭىرەنىپ، اعايداردىڭ بوساعاسىنا كەلەدى. بۇل جولى قۇر قول ەمەس، ءبىر قۇلىندى بيەسىن جەتەكتەپ كەلىپ بەلدەۋىنە بايلايدى.
- ءتاڭىرى كەشسە كەش اعايدار! اپامنىڭ ارۋاعىن رەنجىتىپ الدىم. اقىڭدى جەيمىن دەپ شۋىمدى شاينادىم. «تالشا موينىم قىلشا!» اپامدى قايتىپ اپارىپ تاستاي گور! تىشقاق لاق قۇرباندىعىڭ بولايىن!
اعايدار ايتپتى:
- كىسى اقىسىن كوپ جەدىڭ عوي بات! ەرتەرەك بەرەشەگىڭنەن قۇتىلعايسىڭ! سەنىڭ قارىزىڭ بايعۇس اپاڭنىڭ الدىنان شىعىپ، ءبورى تۇگەل بوق شىبىن يىسكەمەپتى. جارايدى! «كورشى قاقىسى- كور قاقىسى» سوڭعى رەت تىلەگىڭدى ورىندايىن!
شۇيكەدەي كەمپىردى ات الدىنا كولدەنەڭ سالعان اعايدار وسيەتتى جەرگە قاراي لەكىتە جونەلىپتى.
بۇل بات ناسىلىنەن دالاعا تاستالعان سوڭعى مۇردە ەدى. كەيىنگى جىلدارى ولار دا قازاق زيراتىنىڭ شەتىنەن قالقايتىپ ءوز مولالارىن تۇرعىزاتىن بولدى.
ارا كىدىك جيىن-تويلاردا قازاق جىگىتتەرى قالجىڭداپ جاتاتىن:
- اناۋ ونشاقتى ارۋاقتارڭدى وگەيسىتپەي ءبىزدىڭ مولاعا قوسا سالساڭدارشى.
عالىمبەك ەلۋباي