ۋاقىت نەگە تەز وتۋدە؟
اقىن مۇقاعالي اتامىز ايتقانداي:
ۋاقىتتى توقتاتار شاماڭ بار ما؟
ءبارى وتەدى داۋىرلەر، زاماندار دا.
مەنىڭ جانىم اشيدى مىنا ءومىردى
وتپەيتىندەي كورەتىن ادامدارعا.
وتەدى عوي… وتەدى بارلىعى دا.
كۇن ارقالاپ كەتەدى تاڭدى مىنا.
مەنىڭ جانىم اشيدى بارلىعىنا
تاڭ نۇرىنا، ادامنىڭ تاعدىرىنا.
«كوكتەمنىڭ ءبىر كۇنى - جىلعا ازىق»، - دەيدى حالقىمىز.
سول سياقتى جاستىقتىڭ ءبىر كۇنى - سەنىڭ بۇكىل ومىرىڭە ازىق دەۋگە بولادى. پايعامبارىمىز مۇحاممەد (س. ا. س. ): «ادام بالاسى بۇل دۇنيەدە ەكى نارسەنىڭ قادىرىن بىلمەيدى. ول ەكى نارسە: دەنساۋلىق جانە بوس ۋاقىت»، - دەگەن ەكەن. ۋاقىت ءبارىن وزگەرتەدى؛ ماحابباتتى، سەزىمدى، ويدى، ارماندى، باقىتتى، زاماندى، كوڭىل كۇيدى، دەرتتى، ادامدى. بۇگىنگى ۋاقىتپەن ءومىر ءسۇر، ەرتەڭگى كۇنگە ۇمىتپەن قارا. ەڭ قيىن جوعالتۋ - ۋاقىتتى جوعالتۋ.
اقشا - قىمبات، ءومىر - قىمباتتىراق، ال ۋاقىت - ودان دا قىمبات. سەزىم مەن كۇشكە قاراعاندا، ۋاقىت پەن سابىرلىق كوپ نارسە بەرەدى. ادامنىڭ ءومىرى - تۋىلعان ءساتى مەن ءولىم ارالىعىنداعى مەرزىم. سول سەبەپتى، ۋاقىتتىڭ قۇنى ەرەكشە. ەشنارسەنى پايىمدامايتىن پارىقسىز پەندە عانا وزىنە بەرىلگەن شەكتەۋلى ۋاقىتتىڭ باعاسىن ەسكەرمەيدى. ءوتىپ جاتقان ءاربىر ءسات ءومىرىمىزدىڭ قايتىپ كەلمەس بولىكتەرى. ادام قىمبات، باعالى بۇيىمدارىن، التىن نەمەسە اقشاسىن جوعالتسا، ونى تاۋىپ، ورنىن تولتىرا الادى. ال وتكەن ۋاقىت قايتا اينالىپ كەلمەيدى.
مىسالى، اباي اتامىز:
ساعاتتىڭ شىقىلداعى ەمەس ەرمەك،
ءھاميشا ءومىر وتپەك ول بىلدىرمەك.
ءبىر مينۋت ءبىر كىسىنىڭ ومىرىنە ۇقساس،
ءوتتى، ءولدى، تاعدىر جوق قايتا كەلمەك.
ساعاتتىڭ ءوزى ۇرى شىقىلداعان،
ءومىردى بىلدىرمەگەن، كۇندە ۇرلاعان.
تياناق جوق، تۇرلاۋ جوق، كەلدى، كەتتى،
قايتا اينالماس، بۇرىلماس بۇلدىر زامان… - دەسە، شىعىستىڭ شايىرى احماد شاۋھي:
جۇرەك ايتار: ءبىر ءسات توقتاپ تۇرا المان،
تۇرمايدى ءومىر قىزىق پەنەن قۇماردان.
ەسكەرتەمىن، ەي ادامزات، ءومىرىڭ
مينۋتتار مەن سەكۋندتاردان قۇرالعان… - دەيدى.
ءاناستان جەتكەن ريۋاياتتا اللا راسۋلى (س. ع. س. ) ايتادى: «ۋاقىت تىم تەز جىلجىماي، اقىرزامان كەلمەيدى. جىلدىڭ ۇزاقتىعى ايداي، اي اپتاداي، اپتا كۇندەي، كۇن ساعاتتاي، ساعات وتتىڭ جانىپ بىتكەنىندەي تەز وتەدى» . اتالارىمىز ايتقان: ۋاقىتتان اسقان بيلىك جوق، ۋاقىتتان وزعان جۇيرىك جوق، ادامعا اللا بۇيىرتقان ۋاقىتتان قىمبات سىيلىق جوق.
ۋاقىتتى باعالاي المايتىن ادامدى اباي اتامىز: «بىلمەگەن - سوقىر، قايعىسىز وتىر، تاماعى تويسا - جاتۋعا»، - دەپ تەڭەگەن ەكەن. ءابىش كەكىلبايەۆ: «ۋاقىتتىڭ وتەتىنى راس، كوپ نارسەنىڭ ۇمىتىلاتىنى راس. ءبىراق ءومىر ءبىر-اق رەت بەرىلەدى دەگەن ءوزىمىز بىلەتىن قاعيدا بار. ول قانداي زاماندا، قانداي جاعدايدا وتسە دە ءبارىبىر قىمبات. سوندىقتان ءوز باسىم وتكەنگە وكپە جۇرمەيدى دەپ ويلايمىن. وتكەنگە تەك تاۋبە جۇرەدى دەپ ويلايمىن»، - دەپ بەكەر ايتپاعان.
ءبىر دانىشپاننىڭ مىنانداي ءبىر قاناتتى ءسوزى بار: «كەشەگى كۇن ءوتىپ كەتتى. ەرتەڭگى كۇن بەلگىسىز. سوندىقتان بۇگىنگى كۇننىڭ قۇنى مەن قادىرىن ءبىل».
راسىندا دا، ءبىز ءوتىپ جاتقان ۋاقىتتىڭ قۇنىن بىلە بەرمەيمىز. كوبىنەسە، ۋاقىت ءوتىپ كەتكەننەن كەيىن عانا «اھ» ۇرامىز. دەمەك ۋاقىت - ادام بالاسىنا بەرىلگەن وتكىنشى باعالى زات. ۋاقىت قايتا اينالىپ كەلمەيدى. حالقىمىز ۋاقىتتى دۇنيەدەگى ەڭ قىمبات قۇندىلىق بولعاندىقتان دا التىنعا بالايدى. التىنىڭ ازىرشە وزىڭدە. وعان باسقالار كوز سالماسىن دەسەڭ، دۇرىستاپ ساقتا. ۋاقىتتى كوبىنەسە جامان ادەتتەر مەن قىلىقتار قۇرتادى. قورىتا كەلە ابايدىڭ 15-قارا سوزىندە: «ەگەر ەستى كىسىلەردىڭ قاتارىندا بولعىڭ كەلسە، كۇنىندە ءبىر مارتەبە، بولماسا، جۇماسىندا ءبىر، ەڭ بولماسا ايىندا ءبىر وزىڭنەن ەسەپ ال»، - دەپ ادەمى كەلتىرگەن.
ق. سالىقبايەۆ، تۇركىستان وبلىسى
Kazislam.kz