كەن ىزدەگەن كەمەڭگەر ەدى... نەمەسە وزىق ويلى ورازماعامبەت
ورازماعامبەت تۇرماعامبەت ۇلىنىڭ اكەسى ءدىني مەكتەپ اشقان، داۋلەتتى، ءبىلىمدى ادام بولعان. اكەسىنىڭ مەكتەبىنەن ساۋاتىن اشقان ورازماعامبەت 10 جاسىندا كونە ۇرگەنىشتە، ونان كەيىن 1895-1897- جىلدارى حيۋا، بۇقارادا، 1897-1900- جىلدارى بومبەي قالاسىندا ينجەنەر ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم العان. 1900-1903- جىلدارى قىسقا مەرزىمدىك وقۋلارمەن تۇركيا، يران، گەرمانيا ەلدەرىندە ءبىلىمىن جەتىلدىرگەن. سوندىقتان ونى سول كەزدەگى قازاقتاردان شىققان كەن سالاسىنداعى العاشقى عالىم دەپ تانيدى. ول قازاق زيالىلارى باقىتجان قاراتايەۆ، ا. بايتۇرسىنوۆتارمەن تىكەلەي بايلانىستا بولىپ، ءوزى دە الاش قوزعالىسىنا بەلسەنە ارالاستى.
ماڭعىستاۋ مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىعىنىڭ ءبولىم مەڭگەرۋشىسى نۇرساۋلە ءداۋىمشاروۆانىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، 1930-1934 ج ج. رەسەيدەن كەلگەن گەولوگ ميحايل ۆيكەنتەۆيچ بايارۋناس، نيكولاي پاۆلوۆيچ لۋپپوۆپەن بىرگە ماڭعىستاۋدا قارابۇعاز ايماعىندا باستالعان گەولوگيالىق-زەرتتەۋ جۇمىستارىنا قاتىسادى. سونىمەن قاتار، ۋفا مۇناي بازاسىندا، نەبيدتاگ مۇناي كاسىپشىلىگىندە، كراسنوۆودسك پورتىندا اعىلشىندارمەن بىرىگىپ جۇمىس جاسايدى.
مۇراعات قۇجاتتارىنا سۇيەنسەك، 1928-1929 ج ج. ت.النيازوۆ، ج.مىڭبايەۆ، اعايىندى وڭعالبايەۆتار جازىقسىز سوتتالعاندا، ول دا «حالىق جاۋى» دەگەن اتپەن سوتتالدى. 1935 ج. كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ قىسپاعىنان قاشىپ، يرانعا قونىس اۋدارادى. 1937 ج. تامىز ايىندا مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتى تىڭشىلارى تۇتقىنداپ، اشحاباد قالاسىنىڭ تۇرمەسىنە قامايدى. 1938 ج. 29- قىركۇيەكتە ك س ر و جوعارى اسكەري كوللەگياسى «حالىق جاۋى» دەپ ۇيعارىپ، مال-مۇلكىن تاركىلەپ، ءوزىن اتۋ جازاسىنا بۇيىردى. ءبىراق سول كەزدە ينجەنەرلەردىڭ جەتىسپەۋىنە بايلانىستى، ونى «جابىق مەكەمەلەردە» ۇستاعان. 1963 ج. 28- قازاندا كراسنوۆودسك قالاسىنداعى نەكە ءبولىمى بەرگەن ءولىم تۋرالى كۋالىكتە «ورازماعانبەت تۇرماعانبەت ۇلى 1942 ج. 61 جاسىندا 30- قازاندا قايتىس بولدى» دەپ كورسەتىلگەن.
جيىندا ورازماعانبەت تۇرماعامبەت ۇلىنىڭ ماڭىزدى ەڭبەكتەرى تۋرالى ولكەتانۋشى القاجان مەدەل ۇلى باياندادى.
ول 1963 ج. اقتالدى. قازىر جاڭاوزەن قالاسىنداعى «مۇناي جانە گاز» كوللەدجىنە ورازماعانبەت تۇرماعانبەت ۇلىنىڭ ەسىمى بەرىلدى. 2007- جىلى عالىمنىڭ 125 جىلدىعى وبلىس كولەمىندە اتالىپ وتۋىنە بايلانىستى قاراقيا اۋدانىنىڭ قىزىلسۋ قورىمىنداعى ورازماعانبەت تۇرماعانبەت ۇلىنىڭ دالا مەشىتىن قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. عالىمعا قۇرمەت رەتىندە سوناۋ 30-جىلدارى ءوزى مەكتەپ اشىپ، بالا وقىتقان قىزىلسۋ جەرىندە كەسەنە تۇرعىزىلدى.
ەل اۋزىندا ورازماعامبەت تۋرالى اڭگىمە وتە كوپ تارالعان. ءبىر كەزدەرى جاڭاوزەننىڭ مۇناي وندىرىلەتىن جەرلەرىن الدىن الا ايتىپ كەتىپ، سول جەردىڭ توپىراعىن الىپ زەرتتەگەن. جاڭاوزەندەگى تالاق، قاراماندىباس دەگەن ايماقتاردى «ماڭعىستاۋدىڭ قاتار جاتقان مىنا ءبىر ءۇش ويىنا ۇڭىلمەيتىن ادام بولمايدى، وسى ۇشەۋىن ماڭعىستاۋدىڭ كىندىگى دەسە دە بولادى» دەپ ايتىپ كەتكەن سوزدەرى قازىر حالىق جادىندا ساقتالعان.
اۆتور: انارگۇل جەكسەمباي قىزى. 2012