ءبىر ءۇزىم ناننىڭ قادىرىن ءبىلىپ وسكەن گەرمانياداعى قازاق
سول تاريحتى جاساۋشىلاردىڭ كوبىنىڭ ۇرپاعى قازىر التى قۇرلىقتىڭ ءار قيىرىن مەكەن ەتىپ جاتىر. اتامەكەنىنەن، قازاقي ورتادان اجىراعاندارىنا عاسىرعا جۋىق ۋاقىت بولسا دا، ەرەسەكتەرى ءتىلى مەن ءدىنىن ساقتاپ، ۇرپاق بويىنا ۇلتتىق بولمىستى دارىتۋدان جاڭىلماي كەلەدى.
Jibek joly تەلەارناسىنىڭ «قيانداعى قانداستار» اتتى جوباسى شەت جۇرتتا قالعان، تاعدىرى تالايلى قانداستارىمىزدىڭ بۇگىنگى تۇرمىسى مەن قازىرگى جاعدايى، كەشەگى قيىندىقتارىن ارقاۋ ەتەدى.
سونىڭ ءبىرى - ۋاتقان دوعۇدۇراق اقساقال تاعدىر تاۋقىمەتىن كوپ كوردى. الاعاي دا بۇلاعاي زاماننىڭ ءبارىن باستان كەشىردى. التايدان اۋعان ەلدىڭ العاشقى لەگىمەن كوشكە ىلەسكەن كەزدە ول نەبارى ەكى جاستا بولاتىن. بالا بولىپ ويناعانى ەسىندە جوق. كوزىن اشقالى كورگەنى تەك كوش بولاتىن.
«جۇرە-جۇرە ءبارىن كوردىك قوي. انا جەرگە، مىنا جەرگە قوناسىڭ. دالادا قونامىز. شاتىر، ۋىق بار. سول ۋىقپەن ءۇي تىگىپ الامىز. ات بار»، - دەيدى ول.
ول كەزدەرى ەلدەن ۇدەرە كوشكەندەردىڭ كوبى قىتايدا قونىستانعان قازاقتار ەدى. تۋىپ-وسكەن جەرىن تاستاپ، بوسقان جۇرت باس ساۋعالاپ قىتايدان پاكىستانعا، تۇركياعا تابان تىرەيدى. اكە-شەشە باۋىرلارىنان ەرتە ايىرىلعان ۋاتحان اقساقال سان رەت سىنالسا دا، سىنبادى. سۇرىنسە دە، قۇلامادى. تۋعان جەردىڭ ءبىر ۋىس توپىراعى بۇيىرماعان ەت جاقىندارىنىڭ سۇيەگى دە جات جەردە جاتىر. ول دا جانىن جەگىدەي جەيدى. وزەگىن وكىنىش ورتەيدى. ايتۋىنشا، اكە-شەشەسى مەن اعاسى پاكىستاندا كوز جۇمعان.
«جەر اسىپ، پاكىستانعا بارعان. ول كەزدە اعىلشىنداردان تاۋەلسىزدىك الىپ، ازامات سوعىسى بولىپ، كابۋلدا بىرەۋدى بىرەۋ بىلمەيتىن انارحيا زامانى بولدى. تۋرا سول كەزدە بۇلار كابۋلعا بارعان. ول جەردە قايىرشىنىڭ كۇنىن كوردى»، - دەيدى تاريحشى، عالىم ءالىمعازى داۋلەتحان.
«كىم كومەكتەسەدى؟ ءوز نانىمدى ءوزىم تاۋىپ جەپ ءجۇردىم. اۋىر، قيىن. جەتىم ءوستىم»، - دەيدى ۋاتحان اقساقال. جەتىمدىكتىڭ ازابىن تارتقان ول بارىنشا ءومىر سۇرۋگە ۇمتىلدى. جانى اشيتىن جان بولماعان سوڭ، باۋىرىنا باساتىن ەل بولماعان سوڭ ءبارىنىڭ بەكەر ەكەنىن جان-تانىمەن ۇعىندى. كوشپەن كورگەن قايعى-قاسىرەتى اۋىر ەدى. ول ءبىر ءۇزىم ناننىڭ قادىرىن بالا كۇننەن ءبىلىپ ءوستى.
ۋات دوعۇدۇرىق گەرمانياعا 1965 -جىلى تۇراقتايدى. ميۋنحەن قالاسىندا تۇرادى. وسى جەردە ءوسىپ-ءوندى. جان جارى ماعاۋيا ەكەۋى بەس بالانى جەتكىزدى. ۇلىن ۇياعا، قىزىن قياعا قوندىردى. ەندى قارا شاڭىراقتا قالاتىن كەنجە بالاسىنىڭ تىلەۋىن تىلەپ وتىر.
ادام قالاي دەگەندە دە تۋعان جەرىن، ەلىن اڭسايدى. ءتورت قۇبىلاڭ تۇگەل بولسا دا، كىندىك قانىڭ تامعان جەرگە تارتىپ تۇرادى. ەستە قالار ەستەلىك بولماسا دا، اكە-شەشەسىنىڭ ءىزى قالعان سول مەكەنگە دەگەن ساعىنىشى ءبىر باسىلعان ەمەس. ماعاۋيا اپانىڭ دا كورمەگەنى جوق. ول دا كوشپەن بىرگە ىلەسىپ تۇركيانى پاناعالان قازاقتىڭ ءبىرى.
مۇنداعى قازاقتاردىڭ باستاپقى لەگى 1961 -جىلى گەرمانيا مەن تۇركيا اراسىنداعى قابىلدانعان ەڭبەك ميگراتسياسى تۋرالى كەلىسىمشارتتىڭ ناتيجەسىندە 1962 -جىلدان باستاپ تۇركيادان گەرمانياعا قونىس اۋدارعان.
turkystan.kz