پرەزيدەنت سايلاۋى، ايەلدەردىڭ زەينەت جاسىن تومەندەتۋ، بالالاردىڭ ەسەپشوتىنا قارجى اۋدارۋ - جولداۋ جۇكتەگەن مىندەتتەر
بۇعان دەيىنگى پرەزيدەنت جولداۋلارىندا نەگىزىنەن ساياسي رەفورمالارعا باسىمدىق بەرىلسە، بۇل جولعى تاريحي قۇجات ەلىمىزدە ورىن العان ساياسي جاڭعىرۋدىڭ ەكونوميكالىق وزگەرىستەرگە ۇلاسۋىنا باستاۋ بولماق، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.
جالپى، «ادىلەتتى مەملەكەت. ءبىرتۇتاس ۇلت. بەرەكەلى قوعام» دەپ اتالاتىن جاڭا جولداۋ «جاڭا ەكونوميكالىق ساياسات»، «ناقتى سەكتوردى دامىتۋ»، «ەل بولاشاعىنا ارنالعان ستراتەگيالىق ينۆەستيتسيا»، «مەملەكەتتىك باسقارۋ ءىسىن قايتا جاڭعىرتۋ»، «زاڭ جانە ءتارتىپ» سىندى باعدارلاردان جانە تاعى ءبىر تىڭ ساياسي رەفورمالاردى قاميتىن قورىتىندى بولىمنەن تۇرادى. ەندى جولداۋدا كوتەرىلگەن ەڭ وزەكتى ماسەلەلەرگە توقتالىپ كورسەك.
پرەزيدەنت جانە ءماجىلىس سايلاۋى
مەملەكەت باسشىسىنىڭ ەلدى ەلەڭ ەتكىزەر تىڭ باستامالارىنىڭ ءبىرى پرەزيدەنت سايلاۋىن كۇزدە وتكىزىپ، ماندات ۇزاقتىعىن 7 جىلعا سوزۋ بولعانى ءسوزسىز.
«مەن بيىلعى كۇزدە كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىن وتكىزۋدى ۇسىنامىن. ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرۋ جولىندا تۇبەگەيلى جانە جان-جاقتى رەفورمالاردى تابىستى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن حالىقتىڭ جاڭا سەنىم مانداتى قاجەت. مەن ءۇشىن مەملەكەت مۇددەسى بارىنەن بيىك. سوندىقتان مەن وكىلەتتىك مەرزىمىمدى قىسقارتۋعا جانە كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىنا بارۋعا دايىنمىن»، - دەپ اتاپ ءوتتى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
وسى رەتتە مەملەكەت باسشىسى پرەزيدەنت مانداتىن ۇزاقتىعى 7 جىلدىق ءبىر مەرزىممەن شەكتەۋدى جانە قايتا سايلانۋعا تىيىم سالۋدى ۇسىندى. پرەزيدەنتتى ءبىر مەرزىمگە عانا سايلاۋ نورماسى سايلاۋدان كەيىن پارلامەنتتىڭ قاراۋىنا ۇسىنىلاتىن بولادى. پارلامەنت وڭ شەشىم قابىلداسا، وتانىمىزدا جاڭا ساياسي ءداۋىر باستالادى.
«ءبىر جاعىنان، 7 جىل - كەز كەلگەن اۋقىمدى باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن جەتكىلىكتى كەزەڭ. ەكىنشى جاعىنان، پرەزيدەنت مانداتىن ءبىر مەرزىممەن شەكتەۋ مەملەكەت باسشىسىنىڭ جالپىۇلتتىق دامۋدىڭ ستراتەگيالىق مىندەتتەرىن شەشۋگە بارىنشا جۇمىلۋىن قامتاماسىز ەتەدى»، - دەدى پرەزيدەنت.
ال ءماجىلىستىڭ جانە بارلىق دەڭگەيدەگى ءماسليحاتتاردىڭ سايلاۋىن كەلەسى جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا وتكىزۋ ۇسىنىلىپ وتىر. سايلاۋ بارىسىندا كوپشىلىكتىڭ مۇددەسىن بىلدىرەتىن دەپۋتاتتاردىڭ جاڭا قۇرامى جاساقتالادى. بۇل قادام ءماسليحاتتار مەن پارلامەنت جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرادى. بولاشاقتا ۇكىمەت قۇرامىنا سايلاۋشىلاردىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ داۋىسىن العان ساياسي كۇشتەردىڭ عانا ەمەس، پارلامەنتتەگى باسقا دا پارتيالاردىڭ وكىلدەرى كىرۋى مۇمكىن.
«سونىمەن، بيىل پرەزيدەنت سايلاۋى، كەلەسى جىلى ءماجىلىس جانە ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ سايلاۋى وتەدى. سودان كەيىن ۇكىمەت قۇرامى جاساقتالادى. سونىڭ ناتيجەسىندە 2023-جىلدىڭ ورتاسىندا پرەزيدەنت، پارلامەنت، ۇكىمەت سياقتى نەگىزگى ساياسي ينستيتۋتتاردىڭ ءبارى قايتا جاڭعىرىپ، جاڭارادى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
ايەلدەر 61 جاستان زەينەتكە شىعادى
سوڭعى ۋاقىتتا ەلىمىزدە ايەلدەردىڭ زەينەت جاسىن تومەندەتۋگە قاتىستى ۇلكەن تالقىلاۋ ءجۇرىپ جاتقانى بەلگىلى. ەڭبەك مينيسترلىگى جانىنان قۇرىلعان جۇمىس توبى وتىرىستارىندا دا بۇل ماسەلە بىرنەشە رەت قاراستىرىلعانىمەن ناقتى شەشىم قابىلدانباعان ەدى. ءدال وسى ماسەلەگە بۇگىن پرەزيدەنت سوڭعى نۇكتەنى قويدى. سونىمەن 2028-جىلعا دەيىن ايەلدەر 61 جاستا زەينەتكە شىعاتىن بولادى.
«الەۋمەتتىڭ تالاپ-تىلەگىن ەسكەرە وتىرىپ، ايەلدەردىڭ زەينەت جاسىن 2028-جىلعا دەيىن 61 جاس دەڭگەيىندە قالدىرامىز»، - دەپ اتاپ ءوتتى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى.
سونداي-اق زەينەتاقى جۇيەسى دە قايتا جاڭعىرتىلادى. زەينەتاقىنىڭ ەڭ تومەنگى بازالىق مولشەرلەمەسى بىرتىندەپ ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ 70 پايىزىنا، ال جوعارعى شەگى 120 پايىزىنا جەتكىزىلەدى. بۇعان دەيىن قابىلدانعان شەشىمدەرمەن بىرگە بۇل قادام 2025-جىلعا قاراي جيىنتىق زەينەتاقى مولشەرىن ورتاشا العاندا 27 پايىزعا كوبەيتەدى. مۇنان بولەك ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنىڭ ءتيىمدى ينۆەستيتسيالىق ستراتەگياسىن ازىرلەنەدى. بۇل جۇمىسقا ىسكەرلىك ابىروي- بەدەلى مەن كاسىبي بىلىكتىلىگى جوعارى ماماندارى بار جەكە كومپانيالار تارتىلادى.
«ۇلتتىق قور - بالالارعا» باعدارلاماسى جۇزەگە اسىرىلادى
وسى جىلدىڭ 5- ماۋسىمىندا جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋم بارىسىندا اتا زاڭىمىزعا تۇزەتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلگەن بولاتىن. سول تۇزەتۋلەردىڭ بىرىنە سايكەس، كونستيتۋتسياعا جەر مەن تابيعي رەسۋرستار حالىقتىڭ مەنشىگى دەگەن باستى قاعيدات بەكىتىلدى. ەندى وسى قاعيداتتىڭ يگىلىگىن ەل تۇرعىندارى كورە باستايدى. ياعني، «ۇلتتىق قور - بالالارعا» باعدارلاماسى ىسكە اسىرىلادى.
«ءاربىر وتباسى ەلىمىز پايدالانىپ جاتقان ۇلتتىق بايلىقتىڭ يگىلىگىن كورۋى كەرەك. سوندىقتان، مەن جاريالاعان بالالار جىلىنىڭ اياسىندا «ۇلتتىق قور - بالالارعا» اتتى مۇلدە جاڭا باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋ وتە ماڭىزدى دەپ سانايمىن. ۇلتتىق قوردىڭ جىل سايىنعى ينۆەستيتسيالىق تابىسىنىڭ 50 پايىزىن بالالاردىڭ ارناۋلى جيناقتاۋشى ەسەپشوتىنا اۋدارۋدى ۇسىنامىن»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، قارجى ءار بالا 18 جاسقا تولعانعا دەيىن اۋدارىلىپ تۇرادى، ونى مەرزىمىنەن بۇرىن ەسەپشوتتان شىعارىپ الۋعا بولمايدى. جيناقتالعان قارجى بالالار كامەلەت جاسىنا تولعاننان كەيىن ولاردىڭ باسپانا نەمەسە ءبىلىم الۋىنا جۇمسالاتىن بولادى. بۇل قاراجات وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ۇلكەن ومىرگە قادام باسۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. قور، شىن مانىندە، ۇلتتىق مارتەبەگە يە بولىپ، حالقىمىزدىڭ يگىلىگىنە قىزمەت ەتەدى.
«باستامانى مۇقيات ازىرلەۋ قاجەتتىگىن ەسكەرە وتىرىپ، جوبانى 2024-جىلعى 1- قاڭتاردان باستاپ ىسكە قوسۋدى تاپسىرامىن»، - دەدى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى.
جالپى، جولداۋدا الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ جۇيەسىنە دە ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەردى قامتيدى. اتاپ ايتقاندا، 2023-جىلعى 1- قاڭتاردان باستاپ بالا كۇتىمى ءۇشىن تولەماقى تولەۋ مەرزىمى ءسابي ءبىر جارىم جاسقا تولعانعا دەيىن ۇزارتىلادى. وسىلايشا، بالالاردىڭ ەڭ ماڭىزدى شاعىندا - ءسابي كەزىندە اتا-انالارى جانىندا كوبىرەك بولادى. الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە قاتىسۋشىلارعا جۇمىسسىز قالعانى ءۇشىن تولەنەتىن تولەماقى ورتاشا ايلىق تابىسىنىڭ 45 پايىزىنا دەيىن كوبەيتىلەدى. بۇل قادام وسىنداي جاعدايعا تاپ بولعان جاندارعا سەپتىگىن تيگىزىپ، قىزمەتكە تەزىرەك ورالۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەكتىڭ ءبىرىڭعاي جۇيەسى قۇرىلادى. بۇل ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋ ىسىندەگى ماڭىزدى قادامنىڭ بىرىنە اينالادى. سونداي-اق 2023-جىلدان باستاپ، وتباسىنىڭ تسيفرلىق كارتاسى جانە الەۋمەتتىك ءاميان سياقتى تاسىلدەر ەنگىزىلەدى.
قاڭتار وقيعاسىنا قاتىسقاندارعا راقىمشىلىق جاسالادى
وسى جىلدىڭ 16- تامىزىندا ق ر باس پروكۋراتۋراسى 1-قىزمەت باستىعىنىڭ ورىنباسارى ەلدوس قيلىمجانوۆ قاسىرەتتى قاڭتار وقيعاسىنا قاتىستى 292 كۇدىكتى قاماۋدا وتىرعانىن، 834 ادام سوتتالعانىن ءمالىم ەتكەن بولاتىن. ال ولاردىڭ اراسىندا دۇرمەككە ەرىپ، ابايسىزدا اياعىن قاتە باسقان ازاماتتاردىڭ دا كوپ ەكەنى بەلگىلى. وسى جايتتى ەسكەرگەن مەملەكەت باسشىسى ولارعا ءبىر رەتتىك راقىمشىلىق جاساۋ تۋرالى شەشىمىن دە جاريا ەتتى.
«مەملەكەت قاڭتار وقيعاسىنا قاتىسقان، ءبىراق اۋىر قىلمىس جاساماعان ازاماتتاردىڭ جازاسىن جەڭىلدەتتى. زاڭ بۇزعانداردىڭ ءبىرقاتارى كىناسىن ءتۇسىنىپ، وتكەن ىسكە وكىنىپ وتىر. ولارعا كەشىرىممەن قاراعان دۇرىس دەپ ويلايمىن. سوندىقتان، مەن قاڭتار وقيعاسىنا قاتىسۋشىلارعا ءبىر رەتتىك راقىمشىلىق جاريالاۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادىم»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
راقىمشىلىق جاپپاي تارتىپسىزدىكتى ۇيىمداستىرۋعا قاتىسى بار ادامدارعا، سونداي-اق، مەملەكەتكە وپاسىزدىق جاساعانى جانە بيلىكتى كۇشپەن باسىپ الۋعا ارەكەتتەنگەنى ءۇشىن ايىپتالعاندارعا قولدانىلمايدى. سونداي-اق، لاڭكەستىك جانە ەكسترەميستىك قىلمىس جاساعاندارعا، رەتسيديۆيستەرگە، جۇرتتى ازاپتاعاندارعا راقىمشىلىق بولمايدى.
ال سول ءبىر قاسىرەتتى كۇندەرى جۇرتتى ارانداتىپ، الايدا شارتتى نەمەسە جەڭىل جازامەن قۇتىلىپ كەتكەندەردىڭ ءىسىن الداعى ۋاقىتتا وكىلەتتى ورگاندار قولعا الىپ، ناقتى شارا قابىلدايتىن بولادى. ياعني، ەل ىشىنە ىرىتكى سالعان جانە زاڭ بۇزۋعا شاقىرعان ادامدار قاتاڭ جازادان قۇتىلىپ كەتپەيدى. قاڭتار وقيعاسى كەزىندە قازا بولعان ازاماتتاردىڭ جاعدايى تومەن وتباسىلارىنا ماتەريالدىق كومەك بەرىلەدى.
جەمقورلاردىڭ اقشاسى مەكتەپ سالۋعا جۇمسالادى
سوڭعى ۋاقىتتا قوعامدا جەكەمەنشىك بالاباقشالاردى اتتەستاتتسيالاۋ ماسەلەسى دە وزەكتى تاقىرىپتاردىڭ بىرىنە اينالعانى بەلگىلى. جالپى، مۇنداي بالاباقشالاردىڭ باسىم كوپشىلىگى اتتەستاتتسيالاۋ پروتسەسىنە قولداۋ بىلدىرگەنىمەن وعان نارازىلىق تانىتۋشىلاردىڭ قاراسى قالىڭ. ەلىمىزدە ەكىدەن التى جاسقا دەيىنگى بالالاردىڭ جارتىسىنان استامى عانا بالاباقشاعا بارادى. ال جەكەمەنشىك بالاباقشالار اتتەستاتتسيالاۋدان وتە الماي قالسا، وندا ول جابىلىپ، بالالار مەكتەپكە دەيىنگى بىلىمنەن قاعىلۋى مۇمكىن. سوندىقتان پرەزيدەنت مۇنداي ولقىلىققا جول بەرۋگە بولمايتىنىن ايتتى.
«بالالاردى بالاباقشامەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىن تۇپكىلىكتى شەشۋ قاجەت. تاربيەشىلەردىڭ الەۋمەتتىك مارتەبەسىن ارتتىرىپ، جالاقىسىن كوبەيتۋ كەرەك. وسى سالاداعى ماماندارعا قويىلاتىن ناقتى تالاپتار بەكىتىلۋگە ءتيىس. ولاردىڭ جۇمىس جۇكتەمەسىن دە بىرتىندەپ ازايتقان ءجون. ءوز ىسىنە ادال ۇستازدار ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ دامۋىنا زور ۇلەس قوسادى. سوندىقتان، بالاباقشانى ەمەس، تاربيەشىنى اتتەستاتسيالاۋ قاجەت»، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
سونىمەن قاتار مەملەكەت باسشىسى ورتا ءبىلىمنىڭ ساپاسى - تابىستى ۇلت بولۋدىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى شارتى ەكەنىن ايتا كەلە، ءاربىر وقۋشىنىڭ ءبىلىم الىپ، جان-جاقتى دامۋى ءۇشىن قولايلى جاعداي جاسالۋعا تيىستىگىنە نازار اۋدارتتى. سول ءۇشىن «جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسى قولعا الىنعانىن اتاپ ءوتتى.
«ءبىز 2025-جىلعا دەيىن 800 مىڭ بالانىڭ زاماناۋي مەكتەپتە وقۋىنا جاعداي جاسايمىز. وسىلايشا، اپاتتى جاعدايداعى جانە ءۇش اۋىسىممەن وقيتىن مەكتەپ ماسەلەسىن تولىق شەشەمىز. بۇل اۋىل جانە قالا مەكتەپتەرىنىڭ ايىرماشىلىعىن ەداۋىر ازايتادى. جالپى، مەكتەپ سالۋ ۇكىمەت جانە اكىمدىكتەر ءۇشىن باستى مىندەتتىڭ ءبىرى بولۋى كەرەك. جەمقورلار سوتتالعاندا، ولاردىڭ زاڭسىز تاپقان قارجىسى مەملەكەتكە ءوتىپ، تۇگەلدەي مەكتەپ قۇرىلىسىنا جۇمسالۋعا ءتيىس. ۇكىمەت وسى باستامانى زاڭ تۇرعىسىنان راسىمدەۋ تۋرالى شەشىم قابىلداۋى كەرەك»، - دەدى ق ر پرەزيدەنت.