توتە جازۋ - ۇلت مۇراسى
بايتۇرسىن ۇلى قيسىنى
تۇركى حالىقتارىنىڭ اراب جازۋىن تۇتىنۋى Ⅺ عاسىردان باستالعانى تاريحتان بەلگىلى. الايدا عاسىرلار بويى قولدانىستا بولعان اراب گرافيكاسىنىڭ نەگىزىندەگى ءداستۇرلى جازۋ ۇلگىسىنىڭ حالىقتى جاپپاي ساۋاتتاندىرۋعا كەدەرگى كەلتىرەتىندەي كەمشىلىكتەرى دە بولدى، ەڭ باستىسى، ءداستۇرلى اراب جازۋى قازاق ءتىلىنىڭ فونەتيكالىق جۇيەسىن، اسىرەسە ونىڭ ۇندەسىم زاڭىن اشىپ كورسەتە المايتىن. 1895-1909 -جىلدار ارالىعىندا اقتوبە، تورعاي وڭىرىندە ءار ساتىلى مەكتەپتەردە بالا وقىتىپ، اعارتۋشىلىق قىزمەتپەن اينالىسقان ا. بايتۇرسىن ۇلى ءداستۇرلى جازۋدىڭ ولقىلىقتارىن جەتە بارلاپ، ءداپ باسادى.
بۇل تۋرالى ول «قازاقشا وقۋ دەگەندە مەن وسى كۇنگى مۇسىلمانشا وقىپ جۇرگەن جولمەن وقۋدى ايتپايمىن، قازاقتىڭ تىلىمەنەن وقۋدى ايتامىن. بۇل كۇنگى مۇسىلمانشا وقىپ جۇرگەن جولدىڭ بۇلعالاق- جىرعالاعى كوپ، ونىمەنەن ءجۇرىپ حات جازا بىلۋگە جەتكەنشە، ورىسشا بىلۋدەن ۋاقىت كەم كەتپەيدى… سوندىقتان وقۋ كەرەگى داۋسىز بولسا، وقۋعا كەرەك قۇرالداردى سايلاۋ كەرەكتىگى دە داۋسىز» دەپ جازادى.
احاڭ 1910 -جىلدان كەيىن قازاق جازۋىن رەفورمالاۋعا بەت بۇرىپ، 1912 -جىلى «ايقاپ» جۋرنالىندا ءوزى قۇراستىرعان ۇلتتىق ءالىپبي جوباسىن «جازۋ ءتارتىبى» دەگەن اتپەن ماقالا تۇرىندە قازاق جۇرتىنا ۇسىنادى، وسى جىلى ورىنبوردا «وقۋ قۇرالى» دەگەن كىتابىن شىعارادى. 1912-1925 -جىلدار ارالىعىندا 9 مارتە قايتا باسىلعان وسى ەڭبەك، شىن مانىسىندە، قازاق قوعامىندا ۇزاق عاسىرلار قولدانىلعان قاديم جانە ءجاديد ۇلگىسىنەن كەيىن قازاق ءتىلىنىڭ فونەتيكالىق ەرەكشەلىگىنە بەيىمدەلگەن توتە جازۋ جۇيەسىنىڭ قالىپتاسۋى مەن ورنىعۋىنىڭ باستاۋى بولدى. قازاق بالالارىنا ءوز انا تىلىندە حات تانىپ، ءبىلىم الۋدىڭ توتە جولى اشىلدى، تۇتاس ءبىر كەزەڭنىڭ رۋحاني مۇراسى وسى جازۋدا حاتقا ءتۇستى.
ۇلت ۇستازى ۇسىنعان جازۋ جوباسىنىڭ ماڭىزى تۋرالى كورنەكتى عالىم ءالىمحان جۇنىسبەك بىلاي دەپ جازادى: «سلاۆيان جازۋىن كيريلل مەن مەفودي تاۋىپ بەرسە، بۇكىل تۇركى جۇرتىنا ۇلگى بولعان قازاق جازۋىن جالعىز احمەت بايتۇرسىن ۇلى جەكە شەشتى. بۇل جەردە احاڭ ۇسىنعان اراب ءالىپبيىنىڭ تۇرقىن ايتىپ وتىرعان جوقپىن. احاڭنىڭ قازاق تىلىنە ءدان لايىق جازۋدىڭ ەملە- ەرەجە قيسىنىن تاپقانىن ايتىپ وتىرمىن. احاڭ تاپقان جازۋ قيسىنى ءالىپبي تاڭدامايدى، وزىمىزگە بەلگىلى كەز كەلگەن ءالىپبيدى احاڭ قيسىنىنا سالىپ، قازاق تىلىنە پايدالانا بەرۋگە بولادى. سوندىقتان مەن ءتىلتانىمعا «بايتۇرسىن ۇلى قيسىنى» دەگەن دايەكتەمە ەنگىزىپ وتىرمىن. احاڭنىڭ جازۋ قيسىنىن كەزىندە ورىس عالىمدارى ماتەماتيكالىق فورمۋلاعا سالىپ، الەمدەگى ەڭ وزىق جانە ەڭ ىقشام ءالىپبي دەپ باعالاعان».
1912-جىلى قولدانىسقا ەنگەن ا. بايتۇرسىن ۇلى الىپپەسى قيان- كەسكى تالاس- تارتىستاردان كەيىن، 1924 -جىلى ورىنبوردا وتكەن قازاق ءبىلىمپازدارىنىڭ سەزىندە رەسمي تۇردە بەكىتىلىپ، ۇلتتىق جازۋ مارتەبەسىن الادى. الايدا الىپپە توڭىرەگىندەگى داۋ وسىمەن دوعارىلمايدى، ايتۋلى داۋدىڭ ءتورت نەگىزگى باعىتىن اتاۋعا بولادى: ءبىرىنشى، ءداستۇرلى اراب جازۋىن وزگەرىسسىز قالدىرۋ؛ ەكىنشى، اراب جازۋىن قازاق تىلىنە بەيىمدەۋ؛ ءۇشىنشى، لاتىنعا كوشۋ؛ ءتورتىنشى، ورىس ءالىپبيىن قابىلداۋ.
1929 -جىلى 24- قاڭتاردا قازاقستان ورتالىق كەڭەس كوميتەتىنىڭ 4- سەسسياسىندا جازۋدىڭ جاڭا ۇلگىسى «لاتىن ءارپى نەگىزىندە قۇرىلعان جاڭا قازاق ءالىپبيى دەپ سانالسىن» دەگەن قاۋلى شىعارىلىپ، قازاق قوعامى جاپپاي لاتىنعا كوشۋگە مىندەتتەلەدى. 1940 -جىلى 13- قاراشادا «لاتىندىرىلعان قازاق جازباسىن ورىس گرافيكاسى نەگىزىندەگى جاڭا الىپبيگە كوشىرۋ تۋرالى» زاڭ قابىلدانىپ، «قازاق ەلىنىڭ وتىنىشتەرى نەگىزىندە ورىس گرافيكاسىنا كوشىرىلۋ قاناعاتتاندىرىلسىن» دەگەن جەلەۋمەن ۇلتتىڭ رۋحاني ومىرىنە شابۋىل جاسالا باستادى.
قازاق جازۋىنىڭ قىتايداعى قيلى تاريحى
1929 -جىلى ارنايى قاۋلىمەن ۇلتتىق جازۋ مارتەبەسىنەن ايرىلعانمەن، توتە جازۋ جۇيەسى قولدانىستان شىعىپ قالعان جوق، بەيرەسمي تۇردە 1950 -جىلداردىڭ ورتا شەنىنە دەيىن لاتىن جانە ورىس گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن قازاق جازۋلارىمەن جارىسا قولدانىلدى، قازاق باسپالارىنان توتە جازۋدا باسىلعان كىتاپتار ۇزدىك- سوزدىق شىعىپ تۇردى. توتە جازۋ جۇيەسىن شەتەلدەگى قازاق دياسپورالارى دا قولداندى، اسىرەسە، قىتايداعى قازاقتار ءۇشىن ۇلت ۇستازىنىڭ جازۋ ۇلگىسى تاعدىرشەشتى مانگە يە بولدى. ارينە، قىتايداعى قازاق جازۋىنىڭ تاريحى قاشاندا كۇردەلى دە قىم- قۋىت ساياسي قۇبىلىستارمەن تىعىز بايلانىستى بولعانىن قاپەردەن شىعارماعان ءجون.
1933 -جىلعى «ءساۋىر توڭكەرىسىنەن» كەيىن بيلىككە كەلگەن ساياسي الاياق شىڭشىساي ءوز ۇستەمدىگىن نىعايتۋ ءۇشىن كەڭەس وداعىنا ارقا سۇيەۋدى ءجون كورگەندىكتەن، شىعىس تۇركىستان ولكەسىندە كەڭەس وداعىنىڭ ىقپالى ارتا تۇسەدى، بۇل ءوز كەزەگىندە ارعى بەتتەگى قازاقتىڭ وقۋ- اعارتۋى مەن باسپا ءسوزىنىڭ قالىپتاسۋىنا، دامۋىنا وڭ اسەر ەتتى، ءجاديد جانە توتە جازۋ جۇيەسىمەن وقىتاتىن مەكتەپتەردىڭ قاتارى كوبەيدى، توتە جازۋ جۇيەسىندەگى قازاق گازەتتەرى شىعارىلا باستادى. ءبىراق توتە جازۋ بىردەن قابىلدانا سالعان جوق.
1920 -جىلدارى قازاق قوعامىندا شىرقاۋ شەگىنە جەتكەن الىپپە داۋى ەندى ارعى بەتتە جالعاستى. قىتايداعى قازاق ينتەلليگەنتسياسىنىڭ العاشقى قارلىعاشتارىنىڭ ءبىرى، تاريحشى- عالىم قابيموللا مانجىبايەۆتىڭ جازۋىنشا، داۋعا قاديم ۇلگىسىمەن اۋىزدانعان، اراب، پارسى سوزدەرىنە ءۇيىر ەسكى جۇيەنىڭ وكىلدەرىنىڭ قارسىلىعى تۇرتكى بولادى، داۋدىڭ باسى قازاق تىلىنە «چ، ح، ف، ھ» تاڭبالارى كەرەك پە دەگەن ساۋالدان باستالىپ، ءارى قاراي ەملە ەرەجەسى مەن سوزدىك قور ماسەلەسىنە ۇلاسادى. باسپاسوزدەگى تالاس- تارتىس 1940 -جىلداردىڭ ورتا تۇسىنا دەيىن ۇزىلمەي جالعاسادى.
1940 -جىلى قازاقستاندا ورىس گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن جاڭا ءالىپبي جاسالىپ، چ، ح، ف، ھ تاڭبالارىنىڭ قازاق جازۋىنا ەنۋى وسى تاڭبالارعا بايلانىستى قىتايداعى قازاقتار اراسىندا ەتەك العان داۋ- دامايعا نۇكتە قويعانداي بولادى. وسى داۋعا 1940 -جىلداردان كەيىن بەلسەنە ارالاسقان تىلگەر- ۇستاز ءانۋار كوكەيەۆ توتە جازۋدىڭ جاڭا ەملە ەرەجەسىن دايىنداۋعا بىلەك سىبانا كىرىسەدى. 1950 -جىلى ءا. كوكەيەۆتىڭ ۇسىنۋىمەن توتە جازۋ جۇيەسىنە «ۆ» تاڭباسى ەنگىزىلەدى. ول 1954 -جىلى «قازاق ءتىلى ەملەسىن دۇرىس قولدانۋ ەرەجەلەرى» دەگەن ەڭبەگىن جارىققا شىعارادى. وسى ەڭبەك ولكەدە جاڭا ءتارتىپ ورناتۋعا مۇددەلى بولىپ وتىرعان جەرگىلىكتى بيلىكتەن قولداۋ تاۋىپ، «ەرەجەنى» جاپپاي قولدانىسقا ەنگىزۋ تۋرالى ارنايى جارلىق شىعادى. ءسويتىپ، ا. بايتۇرسىن ۇلى ۇسىنعان توتە جازۋ جۇيەسىنىڭ نەگىزىندە 33 تاڭبادان تۇراتىن قازاق جازۋىنىڭ الىپپەسى رەسمي تۇردە قابىلدانىپ، ارعى بەتتە قازاقتىڭ ۇلتتىق جازۋى مارتەبەسىنە يە بولادى.
كەڭەس- قىتاي اراسىنداعى «بال جالاسقان دوستىق» ەكى بەتتەگى اعايىننىڭ جازۋىن بىرىكتىرۋ ماسەلەسىن كۇن تارتىبىنە قويادى. 1958 -جىلى قىتايداعى قازاق زيالىلارى كيريللگە كوشۋ تۋرالى باستاما كوتەرىپ، ورىس گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن قازاق جازۋى پيلوتتىق جوبا رەتىندە قولدانىسقا ەنەدى. الايدا كوپ وتپەي ەكى ەلدىڭ اراسىنان قارا مىسىق ءوتىپ، ءبىر- بىرىنە قىپ- قىزىل جاۋ بولىپ شىعا كەلەدى دە، قولعا الىنعان يگىلىكتى شارۋا اياقسىز قالادى. 1959 -جىلى لاتىن گرافيكاسىنا، شىندىعىندا قىتاي ءتىلىنىڭ فونەتيكالىق تاڭبالار جۇيەسىنە نەگىزدەلگەن قازاق جازۋىنىڭ جوباسى دايىندالدى، ول جاڭا جازۋ دەپ اتالدى. ءبىراز جىل توتە جازۋمەن قاتارلاسا قولدانىلعان جاڭا جازۋ قىتاي مەملەكەتتىك كەڭەسىنىڭ قاۋلىسىمەن 1964 -جىلى ۇلتتىق جازۋ رەتىندە بەكىتىلەدى. 1982 -جىلعا دەيىن قولدانىستا بولعان جاڭا جازۋ قازاق ءتىلىنىڭ ىشكى ديناميكاسىنا، فونەتيكالىق جۇيەسىنە ۇيلەس كەلمەگەندىكتەن جانە وسىعان تۇسپا- تۇس قىتاي قوعامىندا اپەرباقان، اسىرە ساياسي ناۋقاندار جيىلەپ، ۇساق ۇلتتاردىڭ الەۋمەتتىك، مادەني مۇددەسى ورەسكەل تۇردە تابانعا تاپتالعاندىقتان، ءىس جۇزىندە ارعى بەتتەگى اعايىننىڭ باسپا ءسوز مادەنيەتىن تۇرالاتىپ، تىعىرىققا تىرەيدى، ءتىل شۇبارلانىپ، سويلەم قاتارى قىتاي سوزدەرىمەن اياق الىپ جۇرگىسىز حالگە جەتتى.
اتىشۋلى «مادەني ريەۆوليۋتسيا» اياقتاپ، قىتاي قوعامى ەكونوميكالىق رەفورما مەن «اشىق ەسىك» ساياساتىنا بەت بۇرعاننان كەيىن، شىڭجاڭ ۇيعىر اۆتونوميالىق رەگيونىنداعى قازاق، ۇيعىر زيالىلارى اراب گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن ۇلتتىق جازۋدىڭ مارتەبەسىن قالپىنا كەلتىرۋ ماسەلەسىن كوتەرە باستايدى. 1982 -جىلى 13- قىركۇيەكتە ش ۇ ا ر حالىق ۇكىمەتى توتە جازۋ جۇيەسىن قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى شەشىم شىعاردى. 1983 -جىلى ءساۋىر، ماۋسىم ايلارىندا وتكەن قازاق زيالىلارىنىڭ ارنايى كونفەرەنسياسىنىڭ شەشىمىمەن «قازاق ءتىلى ەملەسىنىڭ نەگىزگى ەرەجەلەرى» جاسالىپ، ا. بايتۇرسىن ۇلى الىپپەسىنە نەگىزدەلگەن توتە جازۋ ۇلتتىق جازۋ مارتەبەسىن قايتىپ الدى. قىتايداعى قازاقتار 40 جىلدان بەرى وسى «ەملە ەرەجەسىن» ازداعان تولىقتىرۋلارمەن ءالى كۇنگە قولدانىپ كەلەدى.
وسى 40 جىلدا قىتايداعى قازاق باسپا ءسوزى قايتا تۇلەپ، مەرزىمدى باسىلىمداردىڭ سانى مەن ساپاسى ايتارلىقتاي ءوستى، ەملە ەرەجەسى ءبىر ىزگە ءتۇستى، باستاۋىش ساتىدان ج و و- نا دەيىن توتە جازۋمەن قازاق تىلىندە وقۋلىقتار شىعارىلىپ، تەرمينولوگيا جۇيەسى قالىپتاستى، قازاق قالامگەرلەرىنىڭ ەڭبەكتەرى توتە جازۋمەن كوپشىلىك قاۋىمعا ۇسىنىلدى. قازاق جازۋىنىڭ اقپاراتتىق- تەحنولوگيالىق مۇمكىندىگى دە كەڭەيدى.
توتە جازۋ - اقپاراتتىق كەڭىستىكتە
توتە جازۋدىڭ مارتەبەسى قالپىنا كەلگەننەن كەيىن كوپ وتپەي قازاق جازۋىن اقپاراتتىق وڭدەۋ جۇيەسىندە قولدانۋ ماقساتىنداعى ىزدەنىس باستادى. ءبىر ەسكەرەتىن جايت، قىتايداعى ۇيعىر، قىرعىز جازۋلارى دا اراب گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن توتە جازۋ جۇيەسىنە جاتاتىندىقتان، اقپاراتتىق تەحنولوگيادا وسى حالىقتاردىڭ ۇلتتىق جازۋلارى قاشاندا تاعدىرلاس، قادامداس بولدى. شىڭجاڭداعى ەتنيكالىق ازشىلىقتاردىڭ، سونىڭ ىشىندە قازاق، ۇيعىر، قىرعىز حالىقتارىنىڭ جازۋلارىن كومپيۋتەردە وڭدەۋ جۇيەسىن دايىنداۋ ءۇشىن شىڭجاڭ ۋنيۆەرسيتەتىنەن قۇرىلعان عىلىمي تاپسىرمالىق توپتىڭ جۇمىسىنا ءاۋ باستا قازاق عىلىمى سۇلتان جانبولاتوۆ جەتەكشىلىك ەتتى. كەيىنىرەك س. جانبولاتوۆتىڭ اكىمشىلىك جۇمىسقا اۋىسۋىنا بايلانىستى، توپ جەتەكشىسى بولىپ ۇيعىر عالىمى وشىر يسلام قىزمەت ەتتى. 1989 -جىلى قىتايدىڭ ۇلتتىق تەحنيكالىق قاداعالاۋ بيۋروسى شىڭجاڭ ۋنيۆەرسيتەتى مەن شىڭجاڭ از ۇلت ءتىل- جازۋ كوميتەتى بىرلەسىپ دايىنداعان «اقپاراتتىق وڭدەۋ مەن اقپارات الماسۋعا ارنالعان ۇيعىر جازۋىنىڭ كودتالعان گرافيكالىق تاڭبالار جيىنتىعىن» ۇلتتىق ستاندارت رەتىندە بەكىتتى.
1990 -جىلداردىڭ باسىندا قازاق، ۇيعىر، قىرعىز جازۋلارىندا كومپيۋتەرلىك اقپاراتتى وڭدەۋدىڭ ۇلتتىق ستاندارتى ازىرلەندى، بۇل ءتيىستى تىلدەردە باعدارلامالىق جاساقتامالار ازىرلەۋدىڭ ورتاق ستاندارتىن ومىرگە اكەلدى. 2005 -جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا اقپارات الماسۋعا ارنالعان «ۇيعىر، قازاق جانە قىرعىز جازۋلارىنىڭ كودتالعان تاڭبالار جيىنتىعى، بازالىق جيىنتىعى جانە كەڭەيتىلگەن جيىنتىعى» مەن «ۇيعىر، قازاق جانە قىرعىز جازۋلارىنىڭ شريفتەرى مەن تاڭبا نىساندارى» بەكىتىلدى؛ سونىڭ ارقاسىندا قازاق جازۋىن تاڭبالاۋعا قولدانىلاتىن كومپيۋتەرلىك كودتىڭ ءبىر ىزگە تۇسۋىنە جول اشىلدى. اسىرەسە، كودتارعا قولدانىلاتىن يۋنيكود ستاندارتىنا ساي
Microsoft Uighur, Scheherazade, UKIJ, ALKATIP, kazakhsoft
ت. ب. ەنگىزۋ جۇيەلەرىنىڭ جاسالۋى مەن ءوزارا ۇيلەستىرىلۋى توتە جازۋدىڭ اقپارات الماسۋ جانە اقپاراتتىق وڭدەۋ سالاسىنداعى مۇمكىندىگىن كەڭەيتتى؛ قازىرگى كۇندە ۇلت ۇستازىنىڭ كوزىندەي بولعان توتە جازۋ
Microsoft Windows, macOS, Android, iOS
ت. ب. وپەراتسيالىق جۇيەلەردە جانە كوپتەگەن كومپيۋتەرلىك، موبيلدىك باعدارلامالاردا كەدەرگىسىز قولدانىلا بەرەدى.
اقپاراتتىق تەحنولوگيا سالاسىنداعى سوڭعى جاڭالىقتىڭ ءبىرى رەتىندە قىتايدا تۇراتىن قانداسىمىز ءتالىپ ءنۇسىپ ۇلى نەگىزىن قالاعان «ويلان» اقپاراتتىق تەحنولوگيالار كومپانياسىنىڭ توتە جازۋعا ارنالعان كوررەكتۋرالىق قۇرالىن ايتۋعا بولادى، دالدىگى جوعارى جانە قارقىنى جىلدام بۇل جۇيە توتە جازۋدىڭ اقپارات كەڭىستىگىندە ەملەلىك قاتەدەن ادا قولدانىلۋىنا زور مۇمكىندىك ۇسىنىپ وتىر.
كۇدىك تە جوق ەمەس
الايدا عاسىردان استام ۋاقىتتان بەرى قازاقپەن بىرگە جاساسىپ، شەتتەگى، اسىرەسە قىتايداعى قانداستارىمىزدىڭ رۋحاني الەمىنىڭ تەمىر قازىعىنا اينالعان توتە جازۋ جۇيەسىنىڭ بولاشاق تاعدىرى ءۇشىن الاڭداۋعا نەگىز بولارلىق فاكتىلەر جوق ەمەس، وتە- موتە قىتايدا توتە جازۋمەن قازاق تىلىندە ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردىڭ جاپپاي جابىلۋى سالدارىنان، ۇرپاق ساباقتاستىعى مەن رۋحاني ءداستۇردىڭ التىن ارقاۋى ىسپەتتەس توتە جازۋ الداعى شيرەك عاسىردا قولدانۋشىسى سيرەگەن «ءولى جازۋلار» قاتارىنا قوسىلۋى بەك مۇمكىن. جاڭانىڭ ەسكىرۋى، ەسكىنىڭ جويىلۋى ءومىر زاڭى دەگەنىمىزبەن، تۇتاس ءبىر حالىقتىڭ، سونىڭ ىشىندە قىتايداعى ءبىر جارىم ميلليون قازاقتىڭ رۋحاني قازىناسى حاتتالعان ۇلتتىق جازۋدىڭ قولدانىستان شىعىپ قالۋ مۇمكىن ەكەنىن، اسىرەسە ارعى بەتتەگى قازاق ونەرىنىڭ ءىنجۋ- مارجانى قاتارىنداعى حۇسنيحات (حاتكەرلىك) ءداستۇرىنىڭ دە الىپپەمەن بىرگە تامىرى قيىلۋعا شاق قالىپ تۇرعانىن ويلاعاندا ءىشىمىز ۋداي اشيدى.
سوندىقتان ءتىلشى، تاريحشى، فيلولوگ عالىمدارىمىزدىڭ ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ۇلى مۇراسى - توتە جازۋدىڭ قىتايداعى تاريحىنا مويىن بۇرۋى وتە وزەكتى دەپ سانايمىز، ويتكەنى ءوز وتانىندا وتارشىل جۇيەنىڭ ساياسي پيعىلىنا بايلانىستى شەتتەتىلگەن ۇلتتىق جازۋدىڭ شەتتەگى قازاق ورتاسىندا كۇنى بۇگىنگە دەيىن قىزمەت ەتىپ كەلۋىنىڭ ءوزى كەرەمەت قۇبىلىس ەمەس پە؟ ا. بايتۇرسىن ۇلى فەنومەنىنىڭ ءمانىن اشۋدا، وسىنى ەسكەرمەۋگە بولا ما ەكەن؟
ءبىر عاسىردا ءتورت مارتە ءالىپبي اۋىستىرعان قىتايداعى قازاقتاردىڭ الەۋمەتتىك ومىرىندەگى اسا ماڭىزدى وسى وقيعالاردىڭ تىزبەگىن كەڭەس- قىتاي قاتىناسى مەن الەمدىك گەوساياسي وزگەرىستەر تۇرعىسىنان زەردەلەۋ دە وزەكتى ءارى قىزىقتى تاقىرىپ بولار ەدى. سونداي- اق توتە جازۋدىڭ اقپاراتتىق كەڭىستىكتەگى الەۋەتىن ودان سايىن ارتتىرۋدىڭ جولدارىن قاراستىرۋ، بايتۇرسىنوۆ الىپپەسى مەن قازاقتىڭ حۇسنيحات ونەرىن ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇرالار تىزىمىنە ەنگىزۋدىڭ مۇمكىندىگىن ىزدەستىرۋ، قىتايدا توتە جازۋمەن باسىلىپ شىققان رۋحاني قۇندىلىقتارىمىزدىڭ كاتالوگىن دايىنداۋ دا قاجەتتى جانە ءماندى شارۋا دەپ ويلايمىز.
ۇلت ۇستازىنىڭ ۇلى مۇراسى جوقتاۋسىز قالماسا ەكەن!
ەرلان مازان