قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى
كوشپەندىلەردىڭ كۇندەلىكتى تاعام ءمازىرى دەنساۋلىققا وتە پايدالى جانە قازاققا عانا ءتان قوناقجايلىلىعىمەن، كەڭدىگىمەن ەرەكشەلەنەدى.
سىزدەردى قازاقتىڭ ۇلتتىق اسحاناسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىمەن تانىستىرامىز.
قازاقتىڭ قوناقجايلىلىعىمەن تانىسقان ادام داستارقانداعى ءاربىر تاعامنىڭ ەجەلدەن قالىپتاسقان، كوشپەندىلەردىڭ ءومىر- سالتىنا بەيىمدەلۋىنە سەپتىگىن تيگىزگەندىگىن تۇسىنەدى. قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارىنىڭ كەيبىرەۋى ارنايى ۋاقىتتاردا تارتىلادى، ارنايى قوناققا ارنالعاندارى دا بار. وسىعان بايلانىستى قازاقتىڭ ءاربىر اس ءىشۋى ۇلكەن تاربيەگە، سىيلاستىققا نەگىزدەلگەن.
قازاق حالقىنىڭ ەرەكشە قاسيەتى - قوناقجايلىلىعى
قوناعىن قۇدايداي سىيلايتىن قازاقتىڭ قوناق كۇتۋىندە زور تاربيەلىك ءمان بار. قوناققا بارىن سالىپ، بارىنشا سىيلاستىقپەن كۇتۋ - قازاققا ءتان قاسيەت. قوراسىنداعى جالعىز قويىن قوناق كەلگەندە سوياتىن قازاقتىڭ وسى ءبىر اسىل قاسيەتى ەرەكشە باعالانادى. سىيلى قوناققا باس تارتۋ ءراسىمى، باستى سىيلى قوناققا، جاسى ۇلكەن اقساقالعا ۇستاتۋىنىڭ استارىندا اسا ۇلكەن تاربيە مەن سىيلاستىق جاتىر.
استى قوناققا تارتۋدىڭ وزىندە بەلگىلى ءبىر رەتتىلىك ساقتالادى. ءار تاعامنىڭ اسقازانعا اسەرى مەن اس قورىتىلۋىنا قاراي ءوز رەتىن ساقتاپ تارتۋىندا دا زور ماعىنا بار.
سىيلى قوناق اسى - ەت
قازاقتىڭ اسحاناسىن ەسكە العاندا ەت ءبىرىنشى ويعا تۇسەرى انىق. قازاق حالقىنىڭ قالىپتاسۋىندا ەت تاعامى ۇلكەن ماڭىزعا يە. كوشپەندى مال شارۋاشىلىعىنا بايلانىستى قازاقتىڭ اس ءمازىرىنىڭ 80 پايىزى ەتتەن تۇرسا، وڭتۇستىك وڭىرلەردە جاقسى دامىعان ەگىن شارۋشىلىعىنا بايلانىستى قالعان بولىگى ءداندى داقىلداردان تۇردى. قازاقتار قوي ەتى مەن جىلقى ەتىنەن تاعامدار جاساعان، سيىر ەتى سيرەك قولدانىلعان، سەبەبى، سيىر كوشپەندى داستۇرگە ونشا بەيىمدەلمەگەن جانۋار. قۇس ەتى دە وتە سيرەك قولدانىلعان. نەگىزگى تاعام - جىلقى ەتى، سەبەبى، جىلقى ەتىنىڭ تاعامدىق قاسيەتى ەرەكشە.
كوشپەندى مال شارۋاشىلىعىنا بەيىمدەلگەن قازاق حالقى ءۇشىن، كۇندىز- ءتۇنى ات ۇستىندە جۇرەتىن بولعاندىقتان، وزىمەن الىپ جۇرەتىن تاعامنىڭ دا تەز بۇزىلماي، ءوز قالپىن جاقسى ساقتايتىن قاسيەتى بولعاندىعى ماڭىزدى ەدى. سوندىقتان ەتتى سۇرلەپ، كەپتىرىپ، بارىنشا قولايلى تۇردە الىپ جۇرەتىن بولعان. ەت تاعامىن ۇنەمى قولدانۋ اسقازانعا اۋىر بولۋى مۇمكىن، ءبىراق ورنىمەن قابىلدانعان ەت تاعامدارى ادام اعزاسىنا وتە پايدالى كوپتەگەن مينەرالدارمەن، دارۋمەندەرمەن، ماكرو- ميكروەلەمەنتتەرمەن قامتاماسىز ەتەرى انىق .
قازاقتار ەتتەن قانداي تاعامدار ازىرلەگەن؟
قازاقتىڭ ۇلتتىق اسحاناسىنداعى ەڭ تانىمال تاعام - قۋىرداق. قۋىرداق - ۇساقتاپ تۋرالعان جاڭا سويىلعان مالدىڭ ەتىنەن قۋىرىلىپ جاسالاتىن وتە ءدامدى تاعام. مويىن جانە توستىك ەتپەن بىرگە وعان وكپە- باۋىر، جۇرەك، قۇيرىق ماي قوسىلادى.
ءسۇر ەت - ىستالعان ، كەپتىرىلگەن ەت. ەتتى ۇزاق ساقتاۋ ءۇشىن وسىنداي ءتاسىل قولدانىلادى.
قازى - جىلقى ەتىنىڭ كادەلى مۇشەلەرىڭ ءبىرى. ول جىلقىنىڭ قابىرعالارى مەن بەلدەمەلەرىنىڭ ەتەگىنە جينالاتىن اسا شۇرايلى، مايلى ەت. قازى جاساۋ ءۇشىن ەكى بۇعانا قابىرعا، ەكى تىلشە قابىرعادان باسقا قابىرعالار الىنادى.
شۇجىق - قازىدان جىڭىشكەرەك، جىلقى نەمەسە سيىر ەتىنەن جاسالعان ءۇي شۇجىعى. شۇجىق جاساۋ ءۇشىن ەتتى تۇزداپ، بۇرىش سەۋىپ سالقىن جەرگە 1-2 كۇن ساقتايدى. شۇجىق جاساۋعا سان، قول، جون ەتتەرىن الادى، مويىن ەتى جارامايدى.
سودان كەيىن مايدى دا، ەتتى دە ۇساقتاپ تۇراپ، قارا بۇرىش، سارىمساق قوسىپ، ءبارىن ارالاستىرادى.
قازاقشا ەت (بەسبارماق، بەشبارماق) - سىيلى قوناققا تارتۋ ەتىلەتىن بىردەن- ءبىر تاعام. ەتتى اسقاندا ەڭ الدىمەن جىلىكتەپ بۇزىلعان ەتتى ادام سانىنا قاراي مولشەرلەيدى. تويعا نەمەسە قوناق اسىعا كوبىنەسە قوي سويىلادى.
سۇتتەن، اقتان دايىندالاتىن تاعامدار
سۇتتەن جاسالاتىن تاعامدار - قازاق اسحاناسىنىڭ نەگىزى. ونداي تاعامداردى استىڭ الدىندا نەمەسە استان كەيىن پايدالانۋ اعزاعا ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزەدى. سۇتتەن قازاقتار ءارتۇرلى تاعامدار دايىنداعان. سيىر سۇتىنەن ايران، تۇيە سۇتىنەن شۇبات، بيە سۇتىنەن قىمىز، قۇرت، ىرىمشىك، اقلاق، قاتىق، سۇزبە، ماي، قايماق ازىرلەنگەن.
قۇرت - مالدىڭ سۇتىنەن دايىندالاتىن ۇزاق ۋاقىت ساقتاۋعا ارنالعان تاعام. ىرىمشىك - سيىردىڭ، قويدىڭ، ەشكىنىڭ سۇتىنەن قايناتىپ ازىرلەنەتىن ءسۇت تاعامى. سارى ماي - سيىردىڭ، قويدىڭ، ەشكىنىڭ سۇتىنەن الىنادى. ايران - ۇيىتىلعان ءسۇت. ونى قايماعى الىنعان سۇتتەن دە، قايماعى الىنباعان سۇتتەن دە ۇيىتۋعا بولادى. ءسۇت تاعامدارى استىڭ قورىتىلۋىنا، ادام اعزاسىنا قاجەتتى كالتسييدىڭ تولىق بولۋىنا زور ۇلەسىن تيگىزەدى.
ۇننان دايىندالاتىن تاعامدار
قازاقتار ەرتەدەن ارتىق سالماقپەن ەرەكشەلەنبەگەن، سەبەبى، اشىق اسپان استىندا ات ۇستىندە جۇرگەندىكتەن، سونىمەن قاتار، پايدالى تاعام دا ءوز اسەرىن تيگىزگەن. كوشپەندى حالىققا ۇننان جاسالعان تاعام كەرى اسەر ەتپەگەن. ۇننان جاسالعان تاعامدار وتە كالوريالى بولىپ كەلەدى. ءبىراق ەجەلگى كوشپەندى حالىق ۇنان جاسالاتىن تاعامدارعا ءسۇت، اشىتقى، كىلەگەي، ماي، جۇمىرتقا، ءتۇرلى جاڭعاقتار مەن مايلار قوسىلعان. مۇنداي تاعامدار دا قازىر دە پايدالانىلادى. قازاقتىڭ ۇننان ازىرلەنەتىن تاعام تۇرلەرى وتە كوپ، تابا نان - بيداي ۇنىنان دايىندالعان نان، باۋىرساق - ۇننان جاسالىنىپ، مايعا قۋىرىلاتىن نان ءتۇرى، شەلپەك، قۇيماق، قازانجاپپاي - تاباعا، قازانعا جاۋىپ پىسىرىلەتىن نان جانە تاعى باسقالارى.
قورىتىندىلاي كەلە، قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارى ادامعا وتە پايدالى بولىپ كەلەدى. كوشپەندى شارۋاشىلىقپەن اينالىسقان قازاقتار نەبارى ءۇش ءتۇرلى تاعامنان وتە پايدالى، اعزاعا قاجەتتىنىڭ ءبارى بار اس ءمازىرىن ويلاپ شىعارعان. قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامى - وتە ءنارلى، ءدامدى، ادام اعزاسىنا پايدالى دارۋمەندەر مەن مينەرالدارعا، ميكروەلەمەنتتەرگە باي، اۋرۋعا شيپا بەرەر تاعامداردان تۇرادى.
Kaz.tengritravel.kz