ۇزاق ءومىر ءسۇرۋدىڭ قاراپايىم جولى
بۇل جايلى ءبىرشاما زەرتتەۋ جۇمىستارى دا جۇرگىزىلىپ، مەديتسينادا دالەلدەنگەن فاكتى.
ماسەلەن، Communication Biology جۋرنالىندا جاريالانعان لەستەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ (ۇلى بريتانيا) عالىمدار توبى جۇرگىزگەن زەرتتەۋدە كۇندە جاياۋ ءجۇرۋدى ادەتكە اينالدىرعان ادامنىڭ ءومىرى 15 جىلعا دەيىن ۇزاراتىنى ايتىلعان. اسىرەسە، جىلدام ءجۇرۋدى، تەز ءجۇرۋدى ادەتكە اينالدىرعانداردىكى بيولوگيالىق جاسى ۇزاققا كەتەدى ەكەن.
زەرتتەۋ جۇمىسىن جاساعان عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، جاياۋ جۇرگەن سايىن ادام اعزاسىنداعى حروموسومانىڭ ۇش جاعى - تەلومەر اتتى دەنەشىكتىڭ ۇزىندىعى قىسقارماي، ۇزاق ساقتالادى ەكەن. ادام ءومىرىنىڭ قىسقالىعى دا وسى تەلومەردىڭ قىسقارۋىنان بولادى. ءارى ادامنىڭ جاسى كەلگەن سايىن، تەلومەر دە قىسقارا بەرەتىن كورىنەدى. تەلومەر قىسقارعان سوڭ، اعزانىڭ ءوزىن- ءوزى قالپىنا كەلتىرۋ قابىلەتى، دەگەنەراتيۆ ءۇردىسى ناشارلايدى.
وسى قورىتىندىعا كەلۋ ءۇشىن عالىمدار ورتا جاستاعى 405981 ادامنىڭ ءومىر ءسۇرۋ سالتى مەن جاياۋ ءجۇرۋ ادەتىنە تالداۋ جاساعان.
ال Lancet Public Health جۋرنالىندا جاريالانعان عىلىمي زەرتتەۋدە ادامنىڭ ءومىرى جۇرگەن قادامىنىنىڭ سانىنا بايلانىستى دەگەن قورىتىندى جاسالعان. ماسەلەن، 60 جاستان اسقان قاريا كۇندە 6-8 مىڭ قادام جۇرسە، دەنساۋلىعى قالىپتى، ءومىر جاسى دا تۇراقتى بولماق. ال 60 جاسقا دەيىنگىلەر كۇنىنە 8-10 مىڭ قادام ءجۇرۋى كەرەك ەكەن. سوندا ەرتە ءولىم بولمايدى.
مۇنداي قورىتىندىعا زەرتتەۋشىلەر 50 مىڭ ادام قاتىسقان 15 زەرتتەۋ مەتااناليزىن تەكسەرۋ ارقىلى كەلگەن.
مامانداردىڭ ايتۋىنشا، جاياۋ ءجۇرۋ جۇرەك جۇمىسىن جاقسارتىپ، قان اينالىمىن تۇراقتى ەتەدى ءارى ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن ناشارلاتپايدى. سونداي- اق بۇلشىقەت پەن سۇيەكتىڭ دە كىشىرەيىپ كەتۋىنەن ساقتايدى.
جاياۋ ءجۇرۋدىڭ مىنا تۇرلەرى پايدالىراق:
- تاۋعا شىعۋ؛
- جىلدام، تەز ءجۇرۋ؛
- تابيعات اياسىندا جاياۋ ءجۇرۋ، سەرۋەندەۋ؛