قۇلا جورعا نەمەسە داڭققا بايلانعان تاعدىرلار
لاجى قۇرىپ بارا جاتقان سال تال قارماپ، «قالاپ تيگەن كۇيەۋىڭدى كورسەت» دەپ، مۇقاتۋعا سەبەپ ىزدەيدى.
«كەلگەندە جيەنقۇلعا شىقپايدى ءۇنىم!» دەپ اقتارىلعان اقىن سارا قىزىل تىلگە قۇشىرىن توگە، بەبەۋ جانىن جۇباتا الماي اعىلا جونەلەدى.
سالەم دە جيەنقۇلعا كەلسىن جاتپاي،
كەلۋگە شوشىنادى نەدەن باتپاي؟
اركىمنىڭ قولدا بارى وزىنە التىن،
ءبىرجانعا ءبىر تىرناعىن
تۇرمىن ساتپاي.
كورىنسىن ءبىرجان سالعا اي سەكىلدى،
اق قۇيرىق كوڭىل اشار شاي سەكىلدى.
ۇسىنسا قول جەتپەيتىن ارعىماعىم،
ارعىنعا بالامايمىن تاي سەكىلدى.
اسىلىم قۇداي بەرگەن ءوز باعىما،
تەڭەلمەس جەتى ءبىرجان تىرناعىنا.
نايماندا
ول - داريا، ساياتكەرىم،
بالىق بوپ ىلىنەمىن قارماعىنا.
بەسىننەن قالماي جەتسىن جانى بولسا
بوگەلمەي جەتە كورسىن ءالى بولسا!
ەلدەن قايىر سۇراعان كەدەي ءبىرجان،
الماي ما مەندەي قىزدى مالى بولسا!
قاجەكە- اۋ، كىسى جىبەر بالاڭىزعا،
ءازازىل بولدى ءبىرجان ارامىزعا.
سىرتىنان ماقتاسام دا كەرەك بولدى،
كورسەتپەي جىگىتتى ۇرلاپ قالامىز با؟
ەس- اعا، قۇلا جورعاڭ بارسىن وعان.
ەرتتەتىپ، «بەجىن» ەرىن سالسىن وعان.
ەلدىڭ ەڭسەسى سالبىراپ، ۇنجىرعاسى ءتۇسىپ كەتكەن ەدى. اققۋدىڭ سۇڭعاعىنداي تالدىرماش ءبىتىمدى ارۋعا ءبارى ايانىشپەن قارادى. ول تورداعى سايراعان بۇلبۇل قۇستاي كورىندى. سول كەزدە اسقاق ءۇندى سالدىڭ لەبى الابۇرتقان كوڭىل مەن الاسۇرعان جۇرەكتەردى شايقاي جونەلدى.
- بىلەسىڭ ارعىن، نايمان تەگىس زاتىن.
الاشقا شىعىپ ەدى ءبىرجان اتىم.
كىسىگە سەن سەكىلدى مالىن شاشپاي،
قازاق تا قىلادى ەكەن ءيتتى قاتىن.
ەسىمبەك بوققا ساتپا اسىلىڭدى،
سىيلاي كور قىزدا بولسا ءناسىلىڭدى.
ۇقپاساڭ، «ارعىن جوقتى ايتتى» دەرسىڭ،
ەسەكە- اۋ، قۇلاعىڭا ال وسىنىمدى،
قىلايىن كوپ ۇزاتپاي ءسوزدى قىسقا.
ولەڭگە جان كورمەدىم مۇنان ۇستا.
اتى ۇرعاشى دەمەسەڭ قارىنداسىڭ،
ادامنىڭ ارتىعى ەكەن وسى تۇستا.
ءبىرجان سال باعالاعانىنداي ادامنىڭ اسىلى - ون سەگىزدە عانا تالشىبىقتاي بۇرالعان اقىن سارا بولسا، ءدال سول تۇستا جىلقىنىڭ پىراعى - جاڭا عانا اقىن سارا ايتقان ەسىمبەك قاجىنىڭ قۇلا جورعاسى ەدى.
.. . ون ەكى اتا جالايىردى جايعايتىن سوكتىڭ ۇلى ءدۇر تورە مەن قامبار سۇلتاننىڭ ۇلى نايمانحان كوكسۋ وزەنىنىڭ بويىن مەكەن ەتىپ، اۋەلدەن قۇتتى قونىسىنا اينالدىرعان. اكەلەرى قامبار سۇلتان ۋاعىندا كەنەسارى حانعا قارسى قوپالى مەن اياگوزدەگى پاتشا اسكەرىن استىرتىن جولمەن پىشپەككە باستاپ اپارعان جانە اق پاتشاعا «كەنەسارى ءولدى» دەپ، العاش حابار تيگىزگەن ادام ەدى.. .
ول زاماندا تورەلەر وزدەرىن اقسۇيەك، كوك ماۋىتى ساناعاندىقتان قىزدارىن قاراتابان جۇرتقا بەرمەي تورەلەرگە ۇزاتاتىن. وسى ءبىر داستۇرمەن ەكەۋى قۇداندالاسىپ، بالالارىن وتاستىراتىن مامىلەگە توقتادى. نايمانحاننىڭ قىزى ءدۇردىڭ ۇلىنا ۇزاتىلاتىن بولىپ شەشىلدى. سول ۋاقىتتا ءدۇردىڭ بوساعاسىنداعى سۋ توگىلمەس اسقان جورعا قۇلا قۇنان ەلدىڭ كوزىن قىزىقتىراتىن. بۇل قۇلاعا جونىقار تاۋدىڭ بوكتەرىن جايلاعان تانەكەنىڭ ۇلى ەسىمبەك قاجىنىڭ دا نازارى اۋىپ، اۋكەسى سالبىراي قارادى. كەزىندە اكەسى تانەكە باراق سۇلتان ەكەۋى كەنەسارى- ناۋرىزبايدىڭ كەگىن قۋىپ، قىرعىزدى شاۋىپ، تورەكەلدى ماناپتى تۇتقىنداپ قاماتقانى؛ حان مەن سۇلتانداردىڭ، قازاق ساربازدارىنىڭ قاسىرەتتى ءولىمى ءۇشىن قۇنىن العان ەرلىگى - تورەلەردىڭ جاتسا- تۇرسا ەستەرىنەن كەتپەيدى. ءارى ەسكەلدى ءبيدىڭ شوبەرەسى ۇلبايدان تۋعان جيەنى بولىپ كەلەتىن ەسىمبەك باتىل قوزعالدى. قورجىنىنا التىن بىلەزىك پەن وزگە دە جىلتىراقتار سالىپ، قانجىعاسىنا زەرتون بوكتەرتىپ، قوس شابدار قاسقا ات جەتەلەتىپ، نايمانحانعا ارنايى كىسى جونەلتتى. وعان «جورعانى اپەر» دەپ قولقا سالدى. بۇلاي اياقتى ەركىن كوسۋىنىڭ سەبەبى، نايمانحاننىڭ ۇلى قاسەن ەسىمبەكتىڭ توقبالا دەگەن قىزىن ايتتىرىپ، ۇكى قاداپ كەتكەن.
بايانجۇرەكتەن جەتكەن بۇيىمتايدى جەرگە تاستاماي نايمانحان جانىنا بالاعان قۇنانى ەكەنىن بىلە تۇرا دۇرگە باردى، ءبىراق قۇناندى الا المادى. سوسىن لاجى تاۋسىلعان ول تىعىرىقتان شىعار جول ىزدەپ، قاپتاعايدان كەلگەن سىي- سىياپاتتىڭ ۇستىنە تاعى دا تارتۋ- تارالعى قوسىپ، جانە ەكى ات الىپ ەسىمبەكتىڭ الدىنا موينى سالبىراپ ءوزى جەتتى.
- قۇداسىن قۇدايىنداي كورەتىن قازاق بولعاننان سوڭ، ءبىر اۋىز سوزىڭە بولا دۇرگە باردىم، ايتكەنمەن، امال قانشا، قولىمدى قۇر قايتاردى. ەندى وزىڭە جايىمدى ايتىپ، كەلىپ تۇرمىن. - تاۋداي ۇيەلمەنى سولبىرەيىپ، ءاتۇيىرى قاشا سويلەدى.
العان بەتىنەن قايتپايتىن، كوكەيىنە تۇيگەن ناستەدەن تايىنبايتىن ەسىمبەك سارعىش ءوڭى بوزارا قالىپ:
- تۋىسقانىڭنان ءبىر قىلقۇيرىقتىنى الۋعا جاراماساڭ، قۇداندالىعىمىزدىڭ ەش قادىرى جوق، قىزىمدى بەرمەيمىن، - دەدى سىلەيىپ. ەڭسەسى ءتۇسىپ، ءيىنى قۇلاپ ەلىنە ورالعان نايمانحان دۇرگە كەلىپ:
- ءىشى بوق، سىرتى تۇك ءبىر قۇنانىڭدى قيمادىڭ. ەندى ەسىمبەك قۇدالىقتى بۇزباق. ءسوزىن جەرگە تاستاعان بىزگە قىزىن ۇزاتپايتىن ءتۇرى بار. سەنىڭ الدىڭدا تۋىسقاندىعىم بىلاي ءارى قۇدا بولا تۇرىپ، ءبىر كىسىلىك قۇنىمنىڭ جوق ەكەنىن كوردىم، تاۋداي باسىمدى قادىرلەمەدىڭ، مەن دە سەنەن قۇدالىقتى بۇزامىن! - دەدى.
مىنانى ەستىگەن ءدۇر قيپىجىقتاي ءبىر بوزارىپ، ءبىر سازارىپ وتىردى دا بالەگە قالدىرعان قۇناندى نايمانحانعا جەتەكتەتىپ جىبەردى. ءسويتىپ ەسىمبەك تىزەگە سالىپ وتىرىپ، قۇلا جورعانى 1863-جىلى قولىنا ءتۇسىردى.
ادىمى اتتان ارتىق قۇلا قۇناندى قاجى ۇستىنەن قۇس ۇشىرماي ماپەلەدى. باۋىرى جەرگە ءتيىپ، كوسىلىپ سالاتىنىن ءبىلدى - اققان جورعا. دونەنىندە جانۋارعا كۇش تۇسىرمەي، ءدوڭ دە اسىرمادى. بەستىسىندە باپپەن عانا ءمىندى. التى جاسقا قاراعان قىستا شىلدە تەرىن الىپ، ۇلكەن جارىستارعا دايىندادى. قۇلا تىزگىندى ءسۇزىپ تاستاپ جورعالاعاندا شاپقان اتتى ىلەستىرمەي، قارقىنىنا قارقىن قوسىپ، تالىقپاي سالاتىن بولدى. ناعىز كورگەن كوزگە تاپ تاستايتىن قاز مويىندى، جارما جالعا اينالدى.
سول جىلى كەزىندە اياگوزگە اعا سۇلتان بولعان، كەنەسارى حانعا جەتەگىنە ەرەۋىل ات ىلەستىرىپ، التى ءجۇز ازامات بەرگەن اعاداي ۇلى بەكسۇلتان تورەنىڭ اسىنا ساۋىن ايتىلدى. بەكسۇلتان تورە بەرتىنگە دەيىن ارعى بەتتەگى قازاق دالاسىندا جۇرگەندىكتەن ول جاقتان دا كىل ىعاي مەن سىعايلار قوتارىلا جەتتى. بۇل جارىسقا قىتايدىڭ قوشۋىتىنان دا قالماق جورعالارى قاتىسقان ەدى. كوكشە، باياناۋىل، كەرەكۋ تارابىنان دا ارعىن، كەرەي جيىلىپ، قۇيرىق- جالى سۇزىلگەن نەبىر ساڭلاقتارىن ۇكىلەپ جىبەردى. ءبىراق بايگە قۇلا كۇلىكتىڭ قانجىعاسىندا كەتتى. سوڭىنان شاڭدى شۇبىرتىپ، قۇلاعىنىڭ تۇبىنەن بەيپىل جەلدى ساۋلاتا ءنوپىر قالىڭنىڭ الدىنان جانۋار جەكە ءوتتى. تىزگىندى ءسۇزىپ، كوزى توستاعانداي جانىپ العان.
كەلەسى جىلى دا بالپىق ءبيدىڭ ۇلى تىلەنشى قازىنىڭ اسىندا، كەڭ قولتىق ارعىماق، قارا سۋدى تەرىس اعىزدى. بايقورجىن سازىندا، قۇلا جورعا تاعى بايگەدەن ءبىرىنشى كەلدى. مۇنى كورگەن ءدۇردىڭ ءىشى قىز- قىز قايناپ، قۇداسىنا زىلدەنە كوزىنىڭ استىمەن قارادى. سۇعى نايمانحانعا ەمەس، ولمەلى اكەسىنە تيگەن سياقتى. استان قايتقان ەل قامبار قاريانىڭ ءداۋىرىن تەرىس سالعانىن ەستىدى.
كەلەر جىلى نايمانحان تورەنىڭ اكەسى قامبار سۇلتاننىڭ اسىندا اتتار كۇندىك جەرگە ايدالىپ، قۇلا جورعا قارا تەر سۇمەكتەگەن سايىن جۇلدىزشا اعىپ، قارا ءۇزىپ، لاعىپ شىقتى. قولتىعى اقتاڭ كەرگە ۇلاسقان قۇلا ارعىماق قۇلاعىن قايشىلاپ، ۇدەتە- ۇدەتە سامعادى. ال تانەكەنىڭ كىشى ۇلى رازبەكتىڭ قارا اتى الاماندا باس بايگەنى الدى.
قۇداي ساڭلاقتىقتى سۇيەگىنە بىتىرمەگەننەن سوڭ، قانشا جەمدەسە دە جابىنىڭ تۇلپار بولمايتىنى بەلگىلى. قۇلا جورعا ارعىماقتىڭ ىشىندەگى ارتىعى بولىپ شىقتى: ءبىر ءشۇۋ دەپ كەتسە ون كۇن تىنباي قاراسۇرگىن ءمىنىس بەرىپ، جاراتىلىسىنان قابىرعالى، بەلدىلىگىنەن لاۋعا تالماي جۇرە بەرەتىن. ون كۇندە ءبىر دەمالسا، جەتىپ جاتىر. مۇنى جۇرتتىڭ ءبارى ءبىلىپ، جىلقىسۇرەي سىرقىندىلار ءۇن- ءتۇنسىز باسىن شايقادى. ءدال وسى كەزدە قىتايدىڭ استاناسى بەيجىڭدە شين يمپەرياسىنىڭ باسشىلارى شىڭجاڭ دۇنگەندەرى مەن ۇيعىرلارىنا قارسى سوعىستا ۇستەمدىككە جەتىپ، ۇلتتىق توي جاسادى. وعان ەجەلگى ىمداس وداقتاسى ورىستاردى ارنايى شاقىردى. ول شاقىرتۋدىڭ ءبىرى قوپال ۋەزى باسقارما باسشىسى - ەرەنتالعا دا ءتيدى. جول ۇزاق، اتامان قىتايعا ءمىنىپ باراتىن ات ىزدەدى. مىنسە اتقوراسىندا سانداقتار جەتەدى، جەردىڭ سونشالىق شالعايلىلىعىنان جانىن قاجىتپايتىن جىلقى كەرەك ەدى.
توڭىرەگىندەگىلەر بىردەن ەسىمبەكتىڭ قۇلا جورعاسىن اۋىزدارىنا الدى. ءبىراق وياز مۇدىرە بەردى، مۇدىرەتىنى العاش قوپالىعا تابانى تيگەن جىلدارى تانەكە ورداسىن شاۋىپ، ءوزىن اياماي ساباعان. ەسىمبەكتىڭ دە سوققىسى تيگەنى جادىندا. سول كەلەڭسىز كورىنىس كوز الدىنا كولبەي تىزبەكتەلدى. ءبىراق ودان بەرى نەشە زامان ءوتتى، قازىر تۇكىرىگى جەرگە تۇسپەيتىن وياز. ىزبارى مەن ىزعارى كەز كەلگەندى ىقتىرىپ جىبەرەدى. ايبىنى تاسىپ تۇرعاندا قاجىعا كىسى سالدى.
قوپاڭ- قوپاڭ ەتىپ، جيرەن تورى مىنگەن ەكەۋ ەسىمبەك ءبيدىڭ اۋىلىنا ءتۇستى. سۋىرتپاقتاتىپ وتىرىپ، ويازدىڭ سالەمىن جەتكىزدى. سوسىن قاجى ويازدىڭ ۋاعىندا سويىلى تيسە دە كەك قۋماعان مىرزالىعىن سىيلاپ، قۇلا جورعانى بەيجىڭگە ءمىنىپ بارۋعا جەتەلەتىپ جىبەردى. پاتشا وكىلى بەيجىڭنەن ادەمى ەر ساتىپ اپ، سونى ەرتتەپ، حان سارايىنىڭ الدىنداعى الاڭدا اتتى شەرۋمەن وتكەن ەكەن. بوعدىحاننىڭ قابىلداۋىنا بارىپ، قوناقاسىن ءىشىپتى. كەلگەننەن كەيىن «بەجىن» ەردى قۇلا جورعادان الماي، ايشىقتى ابزەلدەرىمەن قاجىعا اكەلدىرىپ سالدى. قىتاي ەرى اسپەتىمەن قۇراندى نايمان ەرلەردەن وقشاۋلانىپ كورىندى. سارانىڭ بىرجانمەن ايتىسىنداعى:
«ەس- اعا قۇلا جورعاڭ بارسىن وعان،
ەرتتەتىپ، «بەجىن» ەرىن سالسىن وعان»، - دەگەنى، وسى وقيعانى قامتي ايتقانى بولاتىن.
كەلەر جىلى جاز الەتىندە بەس- التى اتتى قوپالىدان تىكە شىعىپ، بايانجۇرەكتىڭ ىرگەسىندەگى ەسىمبەكتىڭ اۋىلىنا ءتۇستى. داۋلەتى تاسقان باي- ماناپتىڭ ەسىگىنە كىمدەر كەلمەيدى؟ ايتكەنمەن مىنالاردىڭ ءجۇرىس- تۇرىستارى وقشاۋلاۋ، سويتسە - قىرعىزدار. قاجىنىڭ تابالدىرىعىنان «اسسالاۋماعالەيكۇم» دەپ اۋەندەتە ەندى. تورگە شىعىپ جايلاسىپ، ءمان- جاي سۇراسا باستادى. بۇل كەلىپ وتىرعان شابدان ماناپتىڭ ۇلى مۇقىش شورا ەكەن. اكەسى جانتاي تانەكەمەن سىيلاس بولعان. ورىستىڭ قىسىمىنان ءۇش ماتاي ەلى ىعىپ، قالىڭ دۋلاتتىڭ اراسىنا قورداي جاققا بارعاندا تانەكە بي اتاسى جانتاي ماناپپەن شىعىسىپ، ەكەۋى سىيلاسىپ كەتكەن. جانتاي قاپتاعايدىڭ قۇرمەتتىلەرىن باستاپ، قوقاننىڭ حانى مادەلىگە اپارعان. سوندا تانەكە مەن تاستانبەك وتىز- وتىزدان الپىس ارعىماق شىعارىپ، حانعا تارتۋ- تارالعى جاسادى. سىي- سىياپاتپەن كەلگەن اۋعان ەلدى مادەلى جاقسى قارسى الىپ، جادىراي كۇلدى. تورىنە وزدىرىپ، ارنايى قوناقاسى بەردى. مامىلە بارىسىندا قوقان حانى:
- كوشىپ كەلگەن جەرلەرىڭدى مەكەندەپ، اينالاداعى جۇرتپەن تاتۋ تۇرىڭدار، - دەدى مەيماناسى تاسىعان قالىبىن بۇركەمەلەمەي. ءوزىنىڭ دە ءىلتيپاتىن تانىتىپ، تانەكەنىڭ ۇلكەن اعاسى، قىدىرالىنىڭ اقساقالى قالقابايعا قوداستىڭ قۇيرىعىنان جاسالعان تۋ، قۇلشاننىڭ باس يەسى تاستانبەككە باعالى سىي تارتۋ ەتتى.
ءسويتىپ قۋعىنشىلىققا تۇسكەن مەزەتتە از ۋاقىت ماتايلار دۋلات اراسىندا سايا تاۋىپ ەدى. اتاجۇرتتان اۋىپ ءمۇساپىر حال كەشكەندە قىرعىزدىڭ قامقورلىعىن ۇمىتپاعاندىقتان قۇلىن سويىپ، قول قۋسىرىپ قارسى الدى. قوناقاسى ۇستىندە مۇرتىنىڭ شالعىسىن سۇق ساۋساعىنىڭ سىرتىمەن ءدامىل- ءدامىل كوتەرىپ قويىپ، مۇقىش تا اتالارى مەن اكەلەرىنىڭ دوستىعىن تاڭ اتقانشا جىر عىلىپ ايتتى. ەرتەڭىندە اتتاناردا بۇيىمتاي سۇراعاندا، شارۋاسى قۇلا جورعا بولىپ شىقتى.
- ەسىمبەك كوكە، الىستان ات ارىتىپ جەتكەندەگى شارۋام، داڭقى مەن داقپىرتى جونىقار الاتاۋىنان اسىپ، سوناۋ تيان- شان الاتاۋىنا جەتكەن قۇلا جورعا. قىزىعىن ءبىر داۋرەن ءسىز كوردىڭىز، ەندى ءبىر داۋرەن ءبىز كورەيىك، - دەدى ايىر قالپاقتى شورا. «كەزىندە قوقانعا الپىس ارعىماق بەرگەن، بىزگە ءبىر اتتى قيار» دەگەن دامەسى زور. تارتىنىپ قالسا «جاقسىلىقتى ۇمىتقان قايىرسىز» دەپ جازعىرىپ، اتا- باباسىنا عانا ەمەس، قازاق حالقىنىڭ اتىنا كىر جاعىپ كەتەتىنىن ۇعىپ، جانىنا بالاپ، تاقىمىنا باسقان قۇلا جورعانىڭ شىلبىرىن قولدارىنا ۇستاتتى. ءسويتىپ قۇلا جورعا 1872-جىلى جەتىسۋدان قىرعىز اۋىپ كەتتى، سوندا 11 جاستاعى ات ەدى.
ورىستاردا جورعا بولمايدى. جەلىسكەرلەر، شوقىراقتار شىعادى، ارا- تۇرا جۇيرىكتەر دە ۇشىراستى. ولار اتتى سابىلتىپ، قۇس قاناتى تالاتىن قاشىققا شاپتىرمايدى. ونىڭ ۇستىنە جىلقىنى كۇش- كولىك رەتىندە قابىلداپ، قاسيەتىن تولىقتاي ۇعىنا قويمادى. سوندىقتان جورعا دەگەندى بىلمەيتىن، ويتكەنى ولاردىڭ قولتۋما تۇقىمىندا جورعا نىسپى جوق. ات شاۋىپ جەتە المايتىن جەلىسكەر جىلقىلار كوبىنە پاۋەسكە مەن كاشوبكىگە شەگىلدى. سەبەبى ونىڭ ۇستىندە ۇزاقتى كۇنگە جەلىسىنە شىداپ وتىرۋ ءۇشىن، قازاق بولىپ تۋۋ كەرەك. وسىنى ۇققان قىرعىزدار سۋ توگىلمەس قۇلا جورعاعا تۇركىستان گەنەرال- گۋبەرناتورى ك. كاۋفماننىڭ تاقىمىن ءبىر تيگىزىپ، جانىن راقاتقا بولەگىلەرى كەلدى. ءسويتىپ وزدەرىنە قاتىستى شارۋالارىن رەتتەپ الماق.
وسى كوكەيىنە تۇيگەن كۇلدىبادامدى تىندىرۋ ءۇشىن شابدان ماناپ اكەلەرىنىڭ دوستىعىن العا تارتىپ، ۇلىن مۇزدىبۇلاق پەن بايانجۇرەككە اتتاندىرعان ەدى.
ەستە جوق سوناۋ ەسكى زاماندا 1786-جىلى بابالارى اتەكە جىرىق ورىستىڭ قول استىنا ءوتۋدى سۇراپ، پەتەربورعا ەلشى جىبەرگەن ەكەن. سودان بەرى سارقىلشىقتار دەسە ۇرپاعىنىڭ ەسى اۋىپ، اڭسارى قۇلاي بەرەدى. ساياق پەن سارىباعىشتى بۇراتارانىڭ بوداۋىنا بايلاپ بەرگىسى بار. اقىرىندا نەمەرەسى سونى ىسكە اسىردى. ءبىر كەزدە قارا قىرعىزدىڭ بۇتىندىگى مەن مۇددەسىن كوزدەگەندەي بولعان جانتاي ماناپ، اق پاتشانىڭ ەل ىشىندەگى ازعىرىندى ايۋانىنا اينالعان. ورىستارمەن توننىڭ ىشكى باۋىنداي بولىپ كەتكەن جانتاي ماناپ پەن ونىڭ ۇلى شابدان توقماقتىڭ توڭىرەگىن ۋىسىندا ۇستادى. الايدا شابداننان كۇللى سارىباعىش سىرت اينالىپ، ونىڭ ىشىندەگى تىناي عانا ىقپالىندا قالعان ەدى.
مىنە، وسى ورىسشىل وزبىر توپ، جاقسىلىقتى پاتشا گۋبەرناتورىنا جاساعىسى كەلدى. قۇلا جورعانى جەتەلەپ اپارىپ، ازيا اتامانىنىڭ الدىنا كولدەنەڭ تارتتى. كونستانتين پەتروۆيچ فون كاۋفمان ەرگە قونىپ، ۇستىنەن سۋ توگىلمەس جورعانىڭ جانىن تەربەتكەنىنە قاتتى ءسۇيىندى. مىنانداي كەرەمەت تارتۋ جاساعان شادمان ماناپتى ۇلى مۇقىش ەكەۋىن ارقاسىنان قاقتى.
سۋرەتتەي سىمباتتى كوز تارتار سىيلىقتى وزىنە الىپ قالعاندى ءجون ساناماي، ساڭلاقتىق سۇيەگىنە بىتكەن قۇلا جورعانى الەكساندر پاتشاعا تارتۋ رەتىندە پەتەربورعا جىبەردى. ونىڭ كەرەمەتتىگىن كورىپ، جەر تانابىن قۋىرعان ادۋىندى ەكپىنىنە سۇيىنگەن پاتشا، جەلىسكەرلەردىڭ بايگەسىنە قوستى. مۇنداي جارىستار جەرتەزەك مۇجىقتار قاپتاعان رەسەيدە از، ءتىپتى بولمايدى دا. سوندىقتان تاقىمى اقتان كەر قۇلانى ەۋروپالىق ەلدەردەگى حالىقارالىق بايگەلەرگە سالدى، جانۋار تالاي توپتى جاردى. جەردىڭ قىسقالىعىنان كەيدە ەكىنشى، ءۇشىنشى ورىن الىپ قالىپ جاتتى. قازاق جىلقىسىنىڭ جايىن سۇندەتسىزدەر قايدان ءبىلسىن.. . بۇل كەزدە اينالاسى ەكى دۋاننىڭ اۋماعىندا عانا شاباتىن قۇلاگەر ەندى- ەندى تۋىپ جاتسا كەرەك.. .
داڭققا بايلانعان تاعدىرلار ۇنەمى داڭعىل بولا بەرمەيدى. سانا مەن سۇيەككە بىتكەن ساڭلاقتىق امىسە باقىتقا باستاي قويمايدى. قۇلا اسقان جورعالىعىنان تۋعان جەرىنەن قيانعا ءبىرجولا كىندىگىن ءۇزىپ كەتتى. اقىن سارا اسقان ساڭلاقتىعىنان ءوزىن- ءوزى تابا الماي، شەرگە باتىپ، قىسقا عۇمىر كەشتى. ءبىرجان دا قىزىل تىلگە قۇشىرىن توككەن ورتا ءجۇزدىڭ بۇلبۇلى بولسا دا، وكىنىش پەن قۇساعا بۋلىعىپ ءولدى.
كەيدە ساڭلاقتاردان سانداقتار وزىپ كەتىپ جاتادى.. .
ادىلبەك ىبىرايىم ۇلى، حالىقارالىق ادەبي «الاش» سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى
Egemen Qazaqstan
كوللاجدى جاساعان قونىسباي شەجىمباي