كىسىلىك

نۇر-سۇلتان.قازاقپارات - بالا كۇنىمىزدە ۇلكەندەردەن ەل اۋزىندا پاراسات پايىمىمەن، جۇعىمدى مىنەزىمەن ىلىگىپ جۇرگەن ازامات جايىندا «ە، ونىڭ كىسىلىگى مول عوي» دەپ وتىرعانىن تالاي ەستىدىم. سوندا «كىسىلىك دەگەن نە ەكەن؟» دەپ ويعا باتۋشى ەدىم.

كەيىن ءبىز دە ەسەيدىك، وڭ - سولىمىزدى تانىپ، كوپشىلىكپەن ارالاسا باستادىق. ولاردىڭ اراسىندا جۇرتشىلىق ۇلگى تۇتاتىن جاقسى دا، ءوز جونىمەن وتباسىن اسىراپ جۇرگەن ادال دا، ەلگە «تازا» كورىنىپ، بىلاي شىعا ايار بولمىسىنان الىسقا ۇزامايتىن قۋاياق تا جۇرگەنىن كورىپ ءجۇرمىز. جۇمىر باستى پەندە بولعاسىن ءتورت اياعىن تەڭ باسىپ، ءتورت قۇبىلاسى تۇگەل ەشكىم جوق ەكەندىگى ايان. ءالىمساقتان ادامعا ءبىر نارسە جەتپەگەندەي كوڭىلى ولقى سوعىپ، جۇرەگى جارتىكەشتەنىپ، ايتەۋىر، ءبىر دۇنيە كەم بولىپ تۇرادى. سونداي كەزدە بالا كۇنىمدە اۋىلداعى اتالارىم ايتقان «كىسىلىك» ويىما تۇسەدى.

ەنتسيكلوپەديا دا كىسىلىككە «ادامنىڭ تۇلعالىق جاقسى قاسيەتتەرىن تانىتاتىن ۇعىم» دەگەن سيپاتتاما بەرگەن. ال ماحمۇد قاشقاري بابامىز «كىشىلىك پەن كىسىلىك - ۇلىلىقتىڭ بەلگىسى» دەپ ايتقان ەكەن. قالاي بولعاندا دا، ومىردە كىسىلىك قاسيەتىن جوعالتپاعان جانداردى كورگەندە كوڭىلىڭىز تولىپ، مارقاياسىز.

كىسىلىك دەگەندە كوز الدىما جيىرماسىنشى عاسىردىڭ باسىندا ساياسات ساحناسىنا شىعىپ، ۇيقىدا جاتقان جۇرتىنىڭ ساناسىن وياتىپ، ءوزى قاتارلى ەلدەرمەن تەرەزەسى تەڭ بولسىن دەپ، قايراتكەرلىك پەن قالامگەرلىكتى قاتار ۇستاعان الاش ازاماتتارى ءتىزىلىپ تۇرا قالادى. نەسىن ايتاسىز، ولاردىڭ ءبارى دە كىسىلىكتەن جاراتىلعان، تۋعان حالقىنىڭ كەلەشەگى ءۇشىن اۋىر ازاپ پەن قايعى شەكسە دە، العان ماقساتتارىنان تايماي، سول جولدا باسىن بايگەگە تىككەن اسىلدار ەدى عوي.. .! قازىر دە كىسىلىگى مەن كىشىلىگىن ساقتاپ جۇرگەندەر جەتەرلىك. ءبىراق ولار جارقىلداپ جۇرت كوزىنە تۇسە بەرمەيدى.

بىردە جۋرناليست انار تولەۋحاننىڭ ماقالاسىنان وتكەن عاسىرداعى اۋمالى- توكپەلى كەزەڭدە ەلدە بولعان ءبىر وقيعانى وقىپ، تاڭعالدىم. «1916 -جىلعى تورعايداعى ۇلت- ازاتتىق كوتەرىلىسىنەن كەيىن اقتاردىڭ قولىنان 17 بولشەۆيك قازا تابادى. سول جولى حاكىمبەك توكيندى ۇستاپ بەرگەن ادام كەيىن قولعا ءتۇسىپ انىقتالعاندا، حاكىمبەكتىڭ ىنىسىنە: «مىنا اعاڭدى ۇستاپ بەرگەن قۇنىكەردىڭ جازاسىن ءوزىڭ ايت» دەپ تورعاي اقساقالدارى ەرىك بەرگەندە، كەيىن توكەنىڭ قامبارى دەپ ەل سىيلاعان اقساقال، سول كەزدەگى جاس جىگىت قامبار:

«بۇل كىسىگە اعا كەرەك بولماعان سوڭ ۇستاپ بەرگەن شىعار، ال ماعان اعا كەرەك» دەگەنىندە، ۇكىم ەستيمىز دەپ ىشتەن تىنىپ وتىرعان جۇرت: «ارۋاق، ارۋاق» دەپ جىلاپ قويا بەرىپتى» دەيدى. وسىندايدا تۋعان اعاسىن ولىمگە قيعان ادامعا كەڭشىلىك جاساعان قامباردىڭ كىسىلىگىنە سۇيسىنەسىز!

ال ءسىزدىڭ كىسىلىگىڭىز قانداي؟!

ازامات ەسەنجول

egemen.kz