سوعىس ەكونوميكاسى
تاراس ەلىندە قازبا بايلىقتار مول. ولار الەمدە مارگانەتس قورىنان ءبىرىنشى ورىندا (الەمدىك قوردىڭ B ىن قۇرايدى) ، تەمىر مەن سىناپ (كينوۆاري) كەنىنەن ەكىنشى ورىندا (الەمدىك قوردىڭ ىن قۇرايدى) ، قوڭىر جانە تاسكومىر قورىنان جەتىنشى ورىندا (الەمدىك قوردىڭ %4-ىن قۇرايدى) ، تيتان كەنى قورىنان توعىزىنشى (الەمدىك قوردىڭ %2 ىن قۇرايدى) جانە ۋران قورىنان ون ءبىرىنشى ورىندا (الەمدىك قوردىڭ 2,2%- ىن قۇرايدى).
ەلدە 300 گە جۋىق مۇناي مەن گاز قورى تابىلعان. سونىمەن قاتار ۋكراينادا تاستى تۇز، تابيعي جانە سلانتس گازىنىڭ، التىن مەن كارىپتاس (يانتار) پايدالى قازبالار كەنى اشىلعان. بۇل جەردە جوعارى ساپالى گرانيت تاسىنىڭ الەمدىك قورىنىڭ p ى، قارا توپىراقتىڭ @ ى ورنالاسقان جانە شيپالى مينەرالدى، تەرمالدى سۋلار بار. مىنە، مۇنداي بايلىققا قارسى جاق كوز سۇعىن قاداپ وتىرعانى دا انىق.
جالپى، اسكەري ەكونوميكا قورعانىس ونەركاسىبىنىڭ ءوندىرىسىن كۇشەيتۋ، ونى جابدىقتاۋ، اسكەريلەردى كيىندىرۋ مەن تاماقتاندىرۋ، جاڭا تەحنولوگيا مەن ازاماتتىق قورعانىس، ت. ب شىعىنداردان تۇرادى. سوندىقتان ءار ەل ءوز اسكەرىن ۇستاپ تۇرۋى ءۇشىن وراسان زور قاراجات بولەدى. مىسالى، رەسەيدىڭ اسكەري بيۋدجەتى بيىل 41 ملرد دوللاردى قۇراسا، ۋكراينا بيۋدجەتى 7 ميلليارد كولەمىندە، ياعني رەسەيلىكتەردەن التى ەسەگە از. ءبىراق ۋكرايناعا ا ق ش، ەۋروداق، ۇلىبريتانيا قارۋ- جاراقپەن قولداۋ كورسەتىپ جاتىر.
قاي مەملەكەت بولسىن، قاقتىعىسقا ەكونوميكالىق تۇرعىدان جاقسى دايىندىقپەن كەلەدى. ول ءۇشىن جەتكىلىكتى قارۋ- جاراق پەن وق- ءدارى، جانار- جاعارماي مەن ازىق- تۇلىك جەتكىلىكتى بولۋى شارت. ال رەسەي مەملەكەتىنىڭ اسكەري ەكونوميكاسى سالىنىپ جاتقان سانكتسيالاردىڭ سالماعىنا بايلانىستى ءجىبى جىڭىشكەرىپ، ۋاقىت وزا بليتسكريگ وپەراتسياسىنىڭ ماقساتىنا جەتە الماۋى مۇمكىن.
تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە - سوعىسقا قاتىسۋشى مەملەكەتتەردى قولدايتىن ەلدەردىڭ بولۋى. وتكەن ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا فاشيستىك گەرمانيا باسقىنشى بولدى دا، ك س ر و ءوزىنىڭ وتانىن قورعاۋ سوعىسىنا كىرىستى. ەكى مىقتى مەملەكەت – ا ق ش پەن ۇلىبريتانيا فاشيستىك گەرمانياعا قارسى شىقتى.
سوعىس باستالعان جىلى ك س ر و مەن ۇلى بريتانيانىڭ جانە گەرمانيا مەن ونىڭ ەۋروپالىق وداقتاستارىنىڭ ىشكى جالپى ونىمدەرىنىڭ كولەمى 1:1, ياعني تەڭ بولاتىن. ويتكەنى ول كەزدە اعىلشىنداردىڭ السىرەگەن كەزى ەدى، وعان ا ق ش كومەك قولىن سوزدى. ءسويتىپ، ولار بىرلەسىپ ەكىنشى مايدان اشىپ، كەڭەس وداعى 1941 -جىلدىڭ قاراشا ايىندا لەند- ليز زاڭىنا سايكەس كومەك الا باستادى. جالپى، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس جىلدارى كەڭەس وداعىنا سىرت مەملەكەتتەردەن 13 ميلليارد دوللار كولەمىندە اسكەري كومەك بەرىلدى، ونىڭ 11,3 ميلليارد دوللارى ا ق ش ەسەبىنەن بولدى. وعان سوعىسقا ەڭ كەرەكتى زاتتار الىندى. مىسالى، 22195 ۇشاق، 427 مىڭ ستۋدەبەككەر جۇك كولىگى، 1900 پاروۆوز، 11 مىڭ ۆاگون مەن 622 مىڭ توننا رەلس. ساپالى بەنزين جانە 4 مۇناي وڭدەۋ زاۋىتى بەرىلدى.
35800 راديوستانسا، 5899 قابىلداعىش، ميلليون ميل تەلەفون كابەلى، ونىمەن جەر شارىن ەكۆاتوردان بىرنەشە رەت وراۋعا بولاتىن ەدى. سونىمەن قاتار 664,6 مىڭ توننا ەت كونسەرۆىلەرى جەتكىزىلدى، بۇل كولەم وداقتىڭ ءوزى وندىرەتىن كولەمنىڭ 8 ىن قۇرايتىن، قانت - 610 مىڭ توننا، ياعني ءوندىرىستىڭ جارتىسىنا جۋىعى بولدى. مىنە، وسىنداي جان- جاقتى كومەكتىڭ ناتيجەسىندە سوعىس كەڭەس وداعىنىڭ جەڭىسىمەن اياقتالدى. ال قازىرگى كەزدە الپاۋىت ەلدەردىڭ ۋكرايناعا دەگەن كوزقاراسى ءتۇزۋ بولىپ تۇر.
دەگەنمەن دە ءار مەملەكەت ءوز مۇددەسىن كوزدەپ وتىر. ا ق ش ۋكرايناعا ءوز اسكەرىن كىرگىزبەي، تەك لەند- ليز شەڭبەرىندە ەۋروپاداعى وداقتاستارىمەن بىرگە اسكەري كومەك كورسەتىپ جاتىر. قازاقستان بيلىگى دە بەيبىت جاعدايدا قۇرىلعان وداقتارعا سىن كوزبەن قاراي وتىرىپ، مەملەكەت مۇددەسىن بارىنەن جوعارى قويعانى ءجون.
ۋكرايناداعى جاعداي كۇن سايىن وزگەرىپ تۇر، ءبىراق قازىرگى جاعدايدا پرەزيدەنت ق. توقايەۆتىڭ ۋكرايناعا اسكەر جىبەرمەۋى، و د ك ب ۇيىمىنىڭ بۇل قاقتىعىسقا ارالاسۋىنا ەشقانداي نەگىز جوقتىعى تۋرالى ايتۋىن قوعام قولداپ وتىر. قازاقستان ازاماتتارى دا بەيجاي قالماي، ۋكراينا حالقىنا ەلشىلىك ارقىلى گۋمانيتارلىق كومەكتەرىن بەرۋدە، بۇل دا ماڭىزدى شارا.
اتامۇرات شامەنوۆ
egemen.kz