شۇبات پەن قىزىلشادان جاسالعان «سوفمايا» دەگەن سۋسىن بار
ول - الدىمەن قازاقتىڭ ۇلتتىق سۋسىنىنىڭ ءبىرى - شۇباتتىڭ قۇنارىن قىزىلشا شىرىنىمەن، كەيىن دالا وسىمدىگى - قۇمارشىقپەن بايىتۋ جونىندەگى عىلىمي جاڭالىق اشقان ميكروبيولوگ عالىم، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.
سوفيا زۇلقارناي قىزىنىڭ ايتۋىنشا، مەكتەپتى بىتىرگەن سوڭ حاديشا اپايى ءار تاقىرىپتى قىزىقتى ەتىپ وتكىزەتىن بيولوگياعا اڭسارى اۋعان. گۋريەۆ پەداگوگيكا ينستيتۋتىنىڭ بيولوگيا فاكۋلتەتىن ۇزدىك بىتىرىسىمەن وقىتۋشىلىققا قالدىرىلىپ، عىلىمعا تۇپكىلىكتى بەت بۇرىپتى.
ارادا 3-4 جىل وتكەننەن كەيىن سول كەزدەگى كازگۋدىڭ اسپيرانتۋراسىنا قابىلدانعان.
«كەزدەيسوق كەزدەسكەن دينا ابۋلتايەۆا اپايىم قازاق قىزدارىنىڭ اراسىنان شىققان العاشقى ميكروبيولوگ مايا شىعايەۆامەن تانىستىرعان ەدى. مىنە، سول اكادەميك عالىم ميكروبيولوگيا سالاسىنداعى عىلىمي سۇرلەۋىمنىڭ تۇساۋىن كەسىپ بەردى. عىلىمي جوبالارىمنىڭ اراسىنان وتاندىق عىلىم ءۇشىن شۇباتتىڭ قۇنارلىلىعىن قىزىلشا شىرىنىمەن بايىتۋ جونىندەگى جوبانى قولعا الدىم. بۇل جوبانىڭ ماڭىزى ايىرىقشا دەۋگە بولادى.
سەبەبى، شۇباتتى وزدىگىنەن اشىتقاندا، ونىڭ قۇرامىندا اۋادان، تۇيە جەلىنىنەن، ىدىستان تۇسەتىن ءتۇرلى ميكروورگانيزمدەر كەزدەسەدى. سول ميكروورگانيزمدەرگە ءسۇت قورەكتىك ورتا بولىپ، تەز جەتىلەدى. كەي ادامداردىڭ شۇبات اسقازانعا جاقپادى، نە ىشەگىمىزدى قاتىردى دەيدى عوي. مۇنداي ءىش قاتۋ ىشەك تاياقشالارىنىڭ اسەرىنەن بولادى. دەمەك، شۇبات قۇرامىنداعى بوگدە ميكروورگانيزمدەر ادام اعزاسىنا كەرى اسەر ەتەدى. شۇباتتىڭ تىم مايلىلىعى دا ادامدا ءىش قاتۋعا سەبەپشى بولادى. ال، مۇنى بولدىرماۋ، ياعني شۇباتتى توسىن ميكروورگانيزمدەردەن تازالاۋ ءۇشىن مايا اپاي ەكەۋمىز «سوفمايا» دەپ اتالاتىن شۇبات پەن قىزىلشا شىرىنىن ارالاستىرۋمەن اشىتىلعان سۋسىندى دايىنداپ شىعاردىق. بۇل سۋسىندى دايىنداۋ ءۇشىن شۇباتقا قىزىلشا شىرىنىن قوسىپ، اشىتتىق»، - دەيدى سوفيا ساعىندىقوۆا.
اتىراۋلىق عالىم بۇل جوباسىنىڭ ناتيجەلى ءارى، ءساتتى بولۋى ءۇشىن تالاي زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ، تالاي سىنامالار الدى. ءار وڭىردە، اسىرەسە، الماتى، اقتوبە، قىزىلوردا، اتىراۋ وبلىستارىندا وندىرىلەتىن شۇبات قۇرامىنداعى ءسۇت قىشقىلى باكتەريالارىنا زەرتتەۋ جۇرگىزىلدى.
«زەرتتەۋ جۇرگىزۋ كەزىندە شۇبات اشىتۋعا قولدانىلاتىن ارنايى بەلگىسى بار ءسۇت قىشقىلى باكتەرياسى مەن اشىتقى ساڭىراۋقۇلاعىنىڭ شتامدارىن قوسىپ دايىندادىق. شتام - مورفولوگيالىق جانە بيولوگيالىق قاسيەتتەرى نەگىزىندە بىردەي ءبىر تۇرگە جاتاتىن ميكروورگانيزمدەر كۋلتۋراسى. ۇلتتىق سۋسىن - شۇباتتى ءدال وسى تاسىلمەن اشىتۋدىڭ ماڭىزدىلىعى سول، ادام اعزاسىنا كەلىپ تۇسەتىن تاعامداردى قورىتۋعا، سونىمەن بىرگە، ادامنىڭ يممۋنيتەتىن كوتەرۋگە سەپتىگى وراسان مول. قىزىلشا شىرىنىندا تەمىر، فلوريي قىشقىلىنىڭ بولۋى، قىزىل قان تۇيىنشىكتەرى - ەريتروتسيتتەردىڭ پايدا بولۋى جەدەلدەيدى، بۇلشىق ەتتەرگە وتتەگىنىڭ تاسىمالدانۋىن جاقسارتادى. جالپى، قىزىلشانىڭ ادام اعزاسىنا پايداسى كوپ. ماسەلەن، قىزىلشا شىرىنىن ۇدايى قولدانۋ ناتيجەسىندە، اتەروسكلەروزدىڭ باستاپقى ساتىسىندا ەستە ساقتاۋ قابىلەتى جاقسارادى. قىزىلشا شىرىنىندا ماگنيدىڭ كوپ مولشەردە بولۋىنان جۇيكە اۋرۋىنا، اسىرەسە، ۇيقى بۇزىلعاندا، توسىننان جۇيكە جۇيەسىنە اۋىرتپالىق تۇسكەندە پايداسى كوبىرەك تيەدى. قان تامىرلارىن كەڭەيتىپ، گيپەرتونياعا ءتيىمدى اسەرىن بەرەتىن تابيعي دارۋمەن رەتىندە ەسەپتەلەدى»، - دەيدى ميكروبيولوگ.
سوفيا ساعىندىقوۆانىڭ ايتۋىنشا، وسى شىرىننىڭ قاتەرلى ىسىك اۋرۋلارىنا قارسى تۇرۋ قابىلەتى جونىندە زەرتتەۋلەر بار. بۇل وسى اۋرۋدى ەمدەيدى دەۋ ەمەس، قىزىلشا شىرىنىن تاماق راتسيونىنا ءجيى قوسۋ ارقىلى اۋرۋدان ساقتاندىرۋمەن قاتار، اعزاداعى حولەستەرين مەن ۋلى زاتتاردى ازايتۋعا ابدەن بولادى. ءبىراق، قىزىلشا شىرىنىن تابيعي كۇيىندە ءىشۋ مۇمكىن ەمەس.
«ويتكەنى، بۇل شىرىن ءدامسىز. سول سەبەپتەن، ونى شۇباتقا قوسۋدىڭ تيىمدىلىگىنە عىلىمي تۇرعىدان زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، عىلىمي ءتۇيىن جاسادىم. شۇبات پەن قىزىلشا شىرىنى ءبىر-ءبىرىنىڭ قۇنارلىلىعىن تولىقتىرىپ، ادام اعزاسىنا سىڭىمدىلىگى ارتادى. ماقسات - ەكولوگيالىق تازا شۇبات سۋسىنىن شىعارۋ. شۇباتتى ۇزاق مەرزىمگە ساقتاۋدىڭ جولدارى جايىندا دا زەرتتەۋلەرىمىز بار»، - دەيدى عالىم.
ول «سوفمايا» سۋسىنى ءۇشىن 2006-جىلى يسلام ەلدەرىنىڭ عىلىمى مەن ءبىلىمىنىڭ، مادەنيەتى مەن ونەرىنىڭ وركەندەۋىنە قولداۋ بىلدىرەتىن ISESCO حالىقارالىق ۇيىمىنىڭ التىن مەدالىن، وعان قوسا 5000 ا ق ش دوللارى مولشەرىندەگى سىياقىسىن جەڭىپ الدى. ميكروبيولوگ-عالىم عىلىمداعى جەتىستىگىن مۇنىمەن شەكتەگەن جوق. ءسۇت قىشقىلى باكتەريالارىن بالىقتىڭ تۋراماسىندا (فارش) قولدانۋدى قولعا الدى. ەندى «تۇيە سۇتىنەن اشىتىلعان ءسۇت سۋسىنىن جاساۋ» تاقىرىبىنداعى جاڭا پاتەنتىنە يە بولدى.
«جاڭا عىلىمي جوبادا تۇيە سۇتىنە قۇمارشىق ءدانىن قوسۋ ارقىلى قۇنارلى، شيپالى سۋسىن ۇسىنعىمىز كەلەدى. بىلتىر وسى ماقساتتا نارىن قۇمىنا بارىپ، قۇمارشىقتىڭ ءدانىن جيناپ، زەرتحانادا ءوسىرىپ كوردىك. قۇمارشىق - كيەلى وسىمدىك عوي. ونىڭ تامىرى تەرەڭگە كەتەتىندىكتەن، زەرتحانادا بەلگىلى ءبىر دەڭگەيگە دەيىن ءوسىپ، توقتاپ قالادى ەكەن»، - دەيدى سوفيا ساعىندىقوۆا.
عالىمنىڭ ءبىر ارمانى بار. بۇل - ەلىمىزدىڭ عىلىمي جەتىستىكتەرىنىڭ قاتارىنان ورىن العان اۆتورلىق سۋسىندارىن ۇنتاق نەمەسە تابلەتكا تۇرىندە شىعارۋ. بۇل ءونىمنىڭ ساقتاۋ مەرزىمى ۇزارىپ، تيىمدىلىگى ارتا تۇسۋىنە ىقپال ەتەدى ەكەن.
ەسكە سالا كەتەلىك، بۇعان دەيىن اتىراۋلىق پودپولكوۆنيگ ورىنگۇل كوشقاليەۆا تۋرالى جازعان ەدىك.