ۇلاربەك نۇرعالىم ۇلى.ادەبيەتكە سەنەتىن كەز
ءبىز دە سول الدىڭعى اقىن اعالار سالعان «سوقپاقپەن» ءجۇرىپ ءبىراز قيىندىقتى بىلمەي قالساق كەرەك. ەگەر سول «سوقپاقتىڭ» سورابىن قۋۋشىلاردىڭ توبىن «ادەبي ورتا» دەپ ايتار بولساق، بىزگە تۇرمىستىق قينىنشىلىقتى اۋىرتپالىق رەتىندە سەزىندىرمەي، بىلدىرمەي كەتكەن سول ورتا. ول ورتانى قالىپتاستىرعان، ارينە، ادەبيەتكە دەگەن ەسسىز ماحاببات…
20 جاسقا دەيىن قازاقستاندى كورمەگەن جىگىتتىڭ قيالى مۇلدە اسپاندا ەدى. «قازاقستان» دەگەن ءسوزدىڭ ءوزى قاسيەتتى. ونىڭ ءمانىن تۇلا بويىمەن سەزىنەتىن. ال قاسيەتتى سەزىنگەن دۇنيەڭدە ءمىن بولۋشى ما ەدى؟ عاشىق بولعان قىزىڭنىڭ سويداق ءتىسى دە سۇيرىك كورىنەتىندەي ءحال عوي ول. ال ەندى، ءبارى قيالداعىداي بولا قويا ما؟ العاش كەلە سالا جوق مۇقاعاليدىڭ ەسكەتكىشىنە، بار تۇمانباي، مۇحتار، جاركەن، ۇلىقبەك، ورازالين اعالاردىڭ وزدەرىمەن ءبىر- ءبىر راسىمگە ءتۇسىپ العان سوڭ ىستىق- سۋىعىمىز باسىلىپ، شىنايى ومىردەگى ءوز ورنىمىزدى تابۋعا بەتتەدىك قوي. سول تۇستا الگى ادەبي ورتاعا بارىپ قوسىلدىق…
ءسويتىپ، الماتىداعى ىرىسبەك دابەي، ۇلاربەك دالەي ۇلى، اقبەرەن ەلگەزەك، سەرىك بوقان، عابيت كوكەيەۆ، ءومىرجان ءابدىحالىق ۇلى، بەيبىت سارىباي، قانات ءابىلقايىر، ماقسات رامازان، دارحان بەيسەنبەك، ەرگالي باكاش، تولەگەن مەللات، توقتارالى تاڭجارىق، احات راسۋل سەكىلدى ءومىر وزەنىنىڭ ۇرشىقتاي اينالىپ ءۇيىرىلىپ جاتقان يرىمىندەي وزىنە ەرىكسىز تارتىپ اكەتەتىن تەرەڭ شۇڭەتىنە بارىپ «شۇر» ەتە قالدىق. كەيىن ازامات ەسالى، Erlan Jùnis كەلدى. استاناعا «شابىتقا» كەلىپ ىقىلاس وجاي ۇلى، باۋىرجان قاراعىز ۇلى، ۇلاعات حانزادا مارقۇم ورنەك قۇلەكەيەۆتەرمەن تابىستىق. ءار قايسىسىمەن تانىسىپ، تابىسقانىمىز، كەرىسىپ، تەبىسكەنىمىز ءوز الدىنا ءبىر- ءبىر حيكايا…
مەنى ءومىرى كورمەگەن، قالتاسىندا كوك تيىن جوق ءومىرجاننىڭ شىمكەنتتە دايىندىق كۋرس وقىپ جاتقان مەنى ىزدەپ كەلۋى، توقتارالى، ىرىسبەكتەردىڭ ەش سەبەپسىز تارازعا تارتىپ كەتىپ، اپتالاپ ازامات، حاميتتارعا قوناق بولۋى، «ۇلاربەك كافە اشىپتى» دەگەندى ەستىپ تۇركىستانعا ۇلەكەڭدى ىزدەپ بارۋىم، اقبەرەن ەكەۋىمىزدىڭ ىرىسبەكتى ۇيىنە ىزدەپ بارىپ، ءتۇن ىشىندە بۇكىل كورشىسىن ەسىك الدىنا شىعارىپ ولەڭ وقۋىمىز، تاعى سول سەكىلدى قانشاما وقيعالاردان ءبارىمىزدىڭ ارامىزدى كوزگە كورىنبەيتىن اسا نازىك، ەرەكشە كوركەم ءبىر زەرلى ءجىپ جالعاپ تۇرعانىن انىق سەزىنەتىن ەدىك. ال ءبارىمىزدىڭ مەدەۋگە جينالىپ باسبارماقتان قان شىعارىپ انتتاسۋىمىز - تاڭنىڭ الاڭ- ەلەڭ شاعىندا ما، ءىڭىردىڭ الاكەۋىم كەزىندە مە، ايتەۋىر بەيۋاقتا كىم ەكەنى بەيمالىم ءبىر توپ سۇلبانىڭ تار قىساڭنان شۇباپ ءوتىپ جاتقان ساتىندەي وزگەشە ءبىر ەلەس بەرەدى وزىمە…
جاڭىلماسام ىقىلاس شالعىنباي ما ەكەن، الدە ارشىن نۇرباقىت پا، انىق ەسىمدە جوق، ايتەۋىر قازاقستانعا بىزدەن ءبىراز كەيىن كەلگەن ءبىر جىگىت كافەدە ارقىراپ ولەڭ وقيدى عوي، جان- جاقتاعىلار دا ودىرايىپ قاراسا كەرەك، ەرەسەكتەۋ ءبىر اقىن، جاس پەرىنىڭ جەڭىنەن تارتىپ، «اقىرنداۋ وقى، اقىرىنداۋ» دەسە كەرەك، سوندا ىرىسبەك ايتتى دەيدى: «ۇندەمە، جاڭا كەلگەن عوي، ءبىر- ەكى ايدا ءوزى باسىلىپ كەتەدى…» دەپ. سول ايتپاقشى، ءبىر جاڭا ولەڭ جازساق، شارق ۇرىپ وداقتى جاعالاپ، وڭاشا تۇرعان بىرەۋدى بىلاي اپارىپ ولەڭ وقيتىن ساتتەر دە سول ۋاقىتتىڭ ەنشىسىندە قالعان ەكەن. اۋىلدان بىرەۋ الماتىعا كەلىپ، ەبىل- دەبىل بوپ ادەبيەت جايلى اڭگىمە ايتىپ، ورەكپي ولەڭ وقىسا، باياعى وتكەن كۇندەرىن ەسكە السا كەرەك، تاعى سول توقاش پەن ىرەكەڭ ءبىر- بىرىنە قاراپ جىمىڭداپ: «ادەبيەتكە ءالى سەنەدى ەكەن، ءا» دەيتىن كورىنەدى.
ءيا، ول ادەبيەتكە يمانداي سەنەتىن كەز ەدى عوي. ادەبيەت ءبىزدى الداعان جوق. شىن مانىندە بىزدەردى قازاقياعا شاقىرعان دا ادەبيەت ەدى. ادەبيەتتىڭ نەبىر دۇلدۇلدەرىنىڭ ءجۇزىن ءبىر كورۋدى اڭساپ ەدىك. فاريزانىڭ «بىزدەر جاققا قاراۋعا قىمسىنا ما، اي جاتىر شالقاسىنان» دەگەن ولەڭىنە مۇقاعاليدىڭ «ارشالى سايىن» قابىستىرا ءوزىمىز اڭىز قۇراپ ايتىپ ءجۇرىپ، الماتىعا جەتىپ ەدىك. قيالىمىزداعى ورتا باسقا بولسا دا، ءوز ورتامىزدى تاپتىق. ودان كەيىن اينالا ومىرگە سول ورتانىڭ كوزىمەن قارادىق. «ە، ءومىر وسىلاي ەكەن عوي…» دەدىك. شىندىعىندا ول كەزدە ءومىر سولاي بولاتىن… «سولاي بولاتىن» دەگەنىم بەيسانالى، تابيعي دەگەنگە جاقىن. ول كەز سولاردىڭ ءبارى دە مۇقاعالي ايتقان «جىرىمەن ساراي سالىپ، جىرىمەن ءىن قازۋدى» بىلمەي- تۇعىن كەز ەدى دەگەنىم عوي. ادەبيەتكە، ءبىر- بىرىنە دەگەن ماحاببات بارىنەن بيىك تۇراتىن.
ۇلاربەك نۇرعالىم ۇلى، اقىن
قازاق ادەبيەتى گازەتى