تايۆان مەن ۋكرايناداعى سوعىس داۋىسى
وسىعان بايلانىستى ءتۇرلى بولجامدار جەلدەي ەسەدى. ال شىعىستا قىتايدىڭ تايۆانعا قاتىستى ۇستانىمى حالىقارالىق قوعامداستىقتى بارعان سايىن الاڭداتا تۇسۋدە. ا ق ش- تىڭ ساراپتامالىق ورتالىعى جاساعان سوعىس ويىنىنا قاتىستى كەڭ تاراعان زەرتتەۋ قورىتىندىسىنا سۇيەنسەك، الدا- جالدا قىتاي ارالعا شابۋىل جاساي قالسا، ا ق ش- تىڭ مۇمكىنشىلىگى از بولماق.
ەكى جاعدايدا دا اگرەسسوردىڭ ستراتەگيالىق نيەتى انىق. بەيجىڭ باسشىسى سي تسزينپين ۇكىمەتى قىتايداعى ازاماتتىق سوعىستىڭ اقىرعى قورىتىندىسى رەتىندە قىتايدى «قايتا بىرىكتىرۋگە» ۇمتىلادى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن قىتاي كوممۋنيستىك پارتياسى ەلدىڭ نەگىزگى بولىگىنە بيلىگىن جۇرگىزدى. ءبىراق چان كايشي باستاعان ۇلتشىلداردى جويا المادى. ولار تايۆانعا (جانە كەيبىر كىشىگىرىم ارالدارعا) قونىس اۋداردى. سودان بەرى ولارعا كوممۋنيستىك پارتيا بيلىگىن جۇرگىزە الماي كەلەدى.
كەيدە بيلىك وكىلدەرى قىتايدى «قايتا بىرىكتىرۋ» تۋرالى رەسمي مالىمدەمە جاساعاندا، وعان بەيبىت جولمەن قول جەتكىزۋ تۋرالى ايتىپ قالاتىن. الايدا باسقا جاعدايدا قىتاي باسشىلارى بۇعان قاتىستى ءلام- ميم دەگەن ەمەس. ونىڭ ۇستىنە، قىتاي اسكەرىن كەڭەيتە جانە جاراقتاندىرا وتىرىپ، الدا- جالدا تايۆان تاۋەلسىزدىگىن جاريالاۋعا ارەكەتتەنسە، ونى باعىندىرۋعا شاماسى كەلەتىندەي مۇمكىنشىلىگىن جاساۋعا ەرەكشە نازار اۋدارادى.
كوپتەگەن مەملەكەت، سونىڭ ىشىندە ا ق ش تا بار، ۇزاق ۋاقىت بويى تايۆاندى تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە رەسمي تانۋدان باس تارتىپ، «ءبىر قىتاي» ساياساتىن ۇستانىپ كەلدى. ءبىراق ارالمەن رەسمي ديپلوماتيالىق بايلانىس ورناتپاعانىنا قاراماستان، ءبىرقاتار ەل ساۋدا جانە تەحنولوگيا سەكىلدى باسقا باعىتتار ارقىلى قارىم- قاتىناستارىن دامىتتى. تايۆان - زاماناۋي ميكروچيپتەر وندىرۋدە الەمدىك كوشباسشى. سونداي- اق ەلدە دەموكراتيانىڭ جارقىن جەتىستىگىنە قول جەتكىزىلدى. تايۆانداعى قىتاي قوعامى دەموكراتيالىق جولعا تۇسە السا، سول ساياسي كوزقاراس كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى قىتايدىڭ قالعان بولىگىنە دە تارالۋى مۇمكىن.
ەۋرازيانىڭ ەكىنشى شەتىندە ورنالاسقان ۋكراينانىڭ جاعدايى تايۆاننان مۇلدەم بولەك. ويتكەنى رەسەي ونىڭ تاۋەلسىزدىگىن رەسمي تۇردە مويىندادى. رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتيننىڭ 2014 -جىلى قىرىمدى وككۋپاتسيالاۋى جانە اننەكسيالاۋى زاڭسىز دەپ تانىلدى. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى باس اسسامبلەياسىنىڭ باسىم كوپشىلىگى بۇل وقيعانى ايىپتادى (نەبارى 11 ەل قارارعا قارسى داۋىس بەردى) .
سوعان قاراماستان، وتكەن جازدا ۆ. پۋتين رەسەي، ۋكراينا جانە بەلارۋس تاريحتا ءبىرتۇتاس بولعانىن العا تارتىپ، كولەمدى ماقالا جاريالادى. ونىڭ ايتۋىنشا، ۋكراينانىڭ نەمەسە بەلارۋستىڭ ءوز ەگەمەندىگىنە رەسەيدىڭ باقىلاۋىمەن، كرەملدىڭ جوعارعى بيلىگى ارقىلى عانا قول جەتكىزۋگە بولادى- مىس. ۆ. پۋتين رەۆيزيونيزمىنىڭ اۋقىمدىلىعى سونشالىق، ول ءتىپتى ۋكراينانىڭ تاۋەلسىزدىگىن كەڭەستىك كونستيتۋتسيا بويىنشا سىنعا الدى. (بۇل ەشتەڭەنى بىلدىرمەسە دە) .
ۆ. ءپۋتيننىڭ ستراتەگيالىق نيەتى تۇسىنىكتى. ول ۋكراينانىڭ تاۋەلسىز بولۋىن بارعان سايىن جان توزگىسىز دەپ ەسەپتەيدى. تايۆانعا قاتىستى جوبالارى بار قىتاي سەكىلدى، رەسەيدىڭ دە كەز كەلگەن سىرتقى كۇش وككۋپاتسياعا قارسى شىقپاستان بۇرىن باسىپ كىرىپ، جاۋلاپ الۋعا دايىن ەكەنى بايقالادى. قىرىمدى باسىپ العانىمەن قويماي، كرەمل بيلىگى 2014 -جىلدىڭ تامىزىندا جانە 2015 -جىلدىڭ اقپانىندا دونباسستىڭ شىعىس بولىگىنە جىبەرگەندەي ۋكرايناعا تۇراقتى اسكەري كۇشتەرىن ورنالاستىرعىسى كەلەتىن سىڭايلى.
قىتايدىڭ تايۆاندى اسكەرمەن باسىپ الۋى شىعىس ازيانىڭ قاۋىپسىزدىك ءتارتىبىن تۇبەگەيلى وزگەرتەتىنىنە ەشكىم كۇماندانبايدى. سول سياقتى رەسەيدىڭ ۋكراينانى باسىپ الۋى ەۋروپانىڭ دا قاۋىپسىزدىك ءتارتىبىن وزگەرتەدى. ءبىراق مىنا نارسەنى ءالى ەشكىم ەسكەرگەن جوق. ەكى وقيعا ءبىر ساتتە ءوزارا كەلىسىم ارقىلى جاسالۋى مۇمكىن. مۇنداي جاعدايدا ونداعان جىل بويى جاھاندىق بەيبىتشىلىكتى قامتاماسىز ەتىپ كەلە جاتقان ديپلوماتيالىق جانە قاۋىپسىزدىك شارالارىنا ۇلكەن سوققى جاسالادى. ءسويتىپ جاھاندىق كۇشتەر بالانسى تۇبەگەيلى وزگەرەدى.
مۇنداي جاعدايدىڭ قالاي بولاتىنىن ۋاقىت كورسەتەدى. قىتاي باسقا ەلدەردىڭ ىشكى ىستەرىنە ارالاسپاۋدى جاقتايتىنىن مالىمدەگەنىمەن، ۋكراينانىڭ ەگەمەندىگى ماسەلەسىنە كەلگەندە ءۇنسىز. ەگەر كوزدەگەن ماقساتى بولسا، رەسەيدىڭ اتالعان ەلگە شابۋىل جاساۋىن قولدامايتىنى كۇماندى.
راس، قىتايدىڭ تايۆانعا، ال رەسەيدىڭ ۋكرايناعا باسىپ كىرۋى ۇلكەن قاتەلىك بولار ەدى. ەكى ەلدىڭ ەكونوميكالىق دامۋى كەرى كەتىپ، مىندەتتى تۇردە سالىناتىن اۋقىمدى سانكتسيالار سالدارىنان زارداپ شەگەدى. اسكەري قاقتىعىستىڭ اۋقىمى دا ۇلعايۋ قاۋپى بار. جاپونيا مەن ءۇندىستان سەكىلدى ەلدەر قىتايعا قارسى تۇرۋ ءۇشىن وزدەرىنىڭ اسكەرىن جاراقتاۋعا كىرىسەدى. ەۋروپالىقتار قازىردىڭ وزىندە قورعانىستى كۇشەيتۋگە قاتىستى بارىنشا باتىل قادام جاساپ وتىر.
وقيعالاردىڭ قالاي وربيتىنىنە قاراماستان، ونىڭ اقىرى بارىنە جايسىز بولاتىنى انىق. سوعىس بارابانىنىڭ دىبىسى انىق ەستىلەدى. ديپلوماتيانىڭ مىندەتى - ونىڭ شىنايى شۋعا اينالماۋىن قامتاماسىز ەتۋ.
كارل بيلدت، شۆەتسيانىڭ بۇرىنعى پرەمەر- ءمينيسترى جانە بۇرىنعى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى
اباي وتار
egemen.kz