ولجاس سۇلەيمەنوۆ: يادرولىق پوليگوندى جابۋ تۋرالى شەشىمدى حالىق قابىلدادى

الماتى. قازاقپارات - بۇگىن ق ر ۇلتتىق كىتاپحاناسىندا تانىمال اقىن، قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى ولجاس ومار ۇلى سۇلەيمەنوۆتىڭ قاتىسۋىمەن «جەرگە تابىن، ادامزات!» اتتى دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.

شارا قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا جانە سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونىنىڭ جابىلعانىنا 30 جىل تولۋىنا وراي ءوتتى.

ولجاس سۇلەيمەنوۆ - اقىن، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، لينگۆيست- زەرتتەۋشى، تۇركولوگ، تانىمال ساياساتشى، كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى. 1989 -جىلى «نيەۆادا- سەمەي» انتيادرولىق قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى. جوعارعى كەڭەس دەپۋتاتى، قازاقستاننىڭ بىرنەشە ەلدەگى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى بولا ءجۇرىپ شىعارماشىلىقتان قول ۇزبەگەن قالامگەردىڭ ءبىرقاتار ەڭبەكتەرى جارىق كورگەن. تانىمدىق وي مەن تەرەڭ مازمۇندى تىركەستەرگە باي شىعارمالارىن كەيىنگى بۋىن دا ءتارجىمالاپ كەلەدى.

جيىنعا زيالى قاۋىم وكىلدەرى، قوعام قايراتكەرلەرى، جازۋشىلار قاتىستى. ول پوليگوندى توقتاتۋ جانە جابۋ تۋرالى شەشىمنىڭ قالاي قابىلدانعانىن ايتتى.

«بۇل شەشىمدى سەمەي وبلىسىنىڭ تۇرعىندارى، حالقى قابىلدادى. 1989- جىلى 28 -اقپاندا الماتىدا بارلىق پوليگون ماڭىنداعى وبلىستار جينالدى. ءبىز «پوليگون جويىلسىن» دەگەن ۇرانداعى قوزعالىس قۇردىق. حالىق وسىنداي شەشىم قابىلدادى. قوزعالىس بۇل تاپسىرمانى ورىندادى. سول جىلى بىرنەشە ايدان كەيىن ءبىز جەردەگى سىناقتى توقتاتتىق. سوڭعى جارىلىس 1989 -جىلى 19 -قازاندا بولدى. سودان كەيىن 11 جارىلىس توقتاتىلدى. سول جىلى 18 جوسپارلانعان بولاتىن. بۇل ۇلى كۇن، بۇل كۇندى بارلىق قازاقستاندىقتار ءبىلۋى ءتيىس»، - دەدى و. سۇلەيمەنوۆ.

«نيەۆادا - سەمەي» قوزعالىسىنىڭ باعدارلاماسى حالىقارالىق انتيادرولىق اليانستىڭ باعدارلاماسىنا ەندى. يادرولىق قارۋدى سىناۋعا جان- جاقتى تىيىم سالۋ تۋرالى شارت قابىلداندى. كوپتەگەن ەلدەر وعان قول قويدى. سەمەي يادرولىق پوليگونىنىڭ تاريحىنان بەلگىلى، 1947 -جىلعى تامىزدا ك س ر و مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ قاۋلىسىمەن «№2 وقۋ پوليگونى» شارتتى اتاۋىن العان اتوم پوليگونىن قۇرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى.

سەمەي پوليگونىندا يادرولىق قارۋدىڭ العاشقى سىناعى 1949 -جىلدىڭ 29 -تامىزىندا وتكىزىلدى. جالپى، سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونىنىڭ 40 جىلدىق قىزمەتى ناتيجەسىندە ادامداردىڭ دەنساۋلىعىنا كەلتىرىلگەن زالال وراسان زور. بۇرىنعى سەمەي وبلىسىنىڭ بارلىق اۋماعى يادرولىق جارىلىستار ونىمدەرىمەن لاستانۋعا ۇشىرادى، ال 1,2 ميلليون ادام ءارتۇرلى دوزا اۋقىمىندا رادياتسيالىق ساۋلە الدى.

1991 -جىلعى 29 -تامىزدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ «سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونىن جابۋ تۋرالى» جارلىققا قول قويدى. جەر بەتىندەگى بەيبىتشىلىككە قول جەتكىزۋدەگى جۇمىستىڭ ماڭىزدىلىعىن سەزىنە وتىرىپ، «نيەۆادا- سەمەي» ح ا ق پرەزيدەنتى ولجاس سۇلەيمەنوۆ بەيبىتشىلىك ەستافەتاسىن جاستاردىڭ قولىنا تاپسىراتىن كەز كەلدى دەپ مالىمدەدى.

وسىلايشا، جاس سەمەيلىكتەر يادرولىق قارۋدان باس تارتۋ يدەياسىن قولدايتىن پاراققا قول قويدى. قازاقستاندا بارلىعى جارتى ميلليوننان استام قول جينالدى. سودان كەيىن قول جيناۋ الەمدى يادرولىق قارۋدى زاڭسىز دەپ تانۋعا شاقىرعان جاستار جۇمىس ىستەيتىن ارنايى حالىقارالىق قور قۇرۋ ماقساتىندا الەمنىڭ بارلىق ەلدەرىنە تاراتىلادى.

2012 -جىلى قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ەلورداداعى ءىرى حالىقارالىق پارلامەنتتىك كونفەرەنسيادا ءسوز سويلەپ، يادرولىق قارۋ سىناقتارىن تۇپكىلىكتى توقتاتۋدى جانە سايىپ كەلگەندە، يادرولىق قارۋدان ارىلۋدى جاھاندىق قولداۋعا قول جەتكىزۋ ماقساتىندا اتوم جوباسىن ىسكە اسىرۋدىڭ باستالعانى تۋرالى جاريالادى.

اۆتورى - دۋمان ارعىنگەلدى