ۋاقىتتىڭ قۇنى
مىسالى، ءسىز 63 جىل ءومىر ءسۇرىپ، كۇنىنە سەگىز ساعات جۇمىس ىستەسەڭىز، بارلىق عۇمىرىڭىزدىڭ 21 جىلى جۇمىس ىستەۋگە كەتەدى ەكەن. تاۋلىگىنە سەگىز ساعات ۇيىقتاساڭىز، تاعى ءبىر 21 جىل ۇيقىعا كەتەدى. ونىڭ سىرتىندا التى جىل تاماق ىشۋگە، بەس جىل ءارتۇرلى ساپارلارعا، ءبىر جىل تەلەفونمەن سويلەسۋگە، سونداي- اق قازىرگى الەۋمەتتىك جەلى دامىعان زاماندا ەڭ از دەگەندە كۇنىنە ءۇش ساعات سمارتفونعا ۇڭىلەر بولساڭىز، 63 جىل عۇمىرىڭىزدىڭ سەگىز جىلى تەك تەلەفون شۇقىلاۋمەن وتەدى دەگەن ءسوز.
قازىر دۇنيە، شىركىن، دوڭگەلەنىپ، اقپارات كوزى جەدەل دامىعان مىنا زامان ادامداردى ۋاقىتتى يگەرۋ، ءوزىن ءوزى مەڭگەرۋ قابىلەتىنەن ايىرۋدا. تانىمال سوتسيولوگ كيەۆين كرۋز «ۋاقىتتى باسقارۋدىڭ 15 سىرى» اتتى ەڭبەگىندە، ادام بالاسى ءۇشىن قازىرگى تاڭدا ەڭ ۇلكەن مايدان - ۋاقىتتى ءوز ەركىنە باعىندىرۋ دەپتى. راسىندا سولاي. ەگەر ءسىز ۋاقىتتى مەڭگەرە الماساڭىز، ۋاقىت ءسىزدى مەڭگەرەدى، ناتيجەسىندە عۇمىرىڭىزدىڭ بەرەكەسى كەتەدى.
ۋاقىتتىڭ قۇنى - اسا ۇلكەن، وتە كۇردەلى قۇبىلىس. اسىرەسە، بۇگىنگى تاڭداعى ينتەرنەتكە تاۋەلدىلىك شەكتەن شىعىپ بارادى. قازىر ادامدار قولىنداعى سمارتفونىنا ءاربىر جيىرما سەكۋند سايىن ءۇڭىلىپ، ينستاگرام مەن فەيسبۋككە جاريالاعان سۋرەتىنە باسىلعان لايكتارعا ءسۇيسىنىپ ۋاقىتىن وتكىزۋدە. بۇنداي بايانسىز تاۋەلدىلىك، تۇككە پايداسى جوق لايك ساناۋ، ادامداردىڭ پىكىرىنە دەگەن قىزىعۋشىلىق، اينالىپ كەلگەندە ۋاقىت- عۇمىردىڭ بەرەكەسىن كەتىرىپ، ادام بالاسى ءوزىنىڭ ىشكى ءۇنىن ەستىمەيتىندەي كۇيگە جەتكىزۋدە.
ينتەرنەتكە تاۋەلدىلىك ۋاقىت وتە كەلە ادامعا زيان كەلتىرمەي قويمايدى. پسيحولوگيالىق تۇرعىدان ادام اۋىتقۋشىلىققا ۇشىراپ، ءمانسىز ومىردەن، بايانسىز ابىگەرلىكتەن جانى جابىرقاپ، مازاسىز كۇي كەشەدى. ءسويتىپ، ءوزىننىڭ ادامي ماقسات- مۇدەسىنە قول جەتكىزەرلىك جول تاپپاي، سان ءتۇرلى شايتاني ارەكەتكە بوي الدىرادى. اقىرى، ىشكى مازاسىزدىعىنان قۇتىلۋ ءۇشىن ءتۇرلى جول ىزدەيدى. ول تۇنگى كلۋب پا، جوق الدە، اراق، ەسىرتكى، اناشا ما.. . مۇنىڭ اقىرى ادامدى رۋحاني اشتىققا، ۋايىمسىز بويكۇيەزدىككە ۇرىندىرادى.
ونىڭ سىرتىندا، قازىر تەلەديدار اتاۋلى حالىقتى ۇزىن- سونار ءمانسىز- ماعىناسىز سەريالدارمەن الدارقاتۋدا. اسىرەسە، قىر قازاقتارىنىڭ ءومىرى تۇرىك، كارىس، ءۇندى كينولارىن تاماشالاۋمەن ءوتىپ جاتىر. ولار ءبىر كۇندە ەكى نەمەسە ءۇش سەريال كورەدى. ءاربىر سەريال - 40-60 مينۋتتان. ەندى ەسەپتەپ كەپ جىبەرەيىك. ەكى سەريالعا باقانداي 2 ساعات ۋاقىتىڭىز كەتەدى. اپتاسىنا 12-14 ساعات كينو كورەسىز. ءبىر ايدا 48-52 ساعات سەريال كورۋگە جۇمسايسىز. جىلىنا قانشاما ۋاقىت تەلەديدارعا تەلمىرۋمەن ءوتىپ جاتىر، ەسەپتەپ كورىڭىز! وسى سەريالدار كورگەننەن نە ۇتاسىز؟ تۇك پايداسى جوق. انشەيىن بوسقا وتكەن ۋاقىت. اقىلدى ادام كينو كورىپ ۋاقىت وتكىزگەنشە، ەكى دۇنيەدە پايداسى بار ارەكەتپەن اينالىسار ەدى. بالا- شاعا نەسىبەسى ءۇشىن ەڭبەك ەتەر ەدى، اۋىرىپ- سىرقاعان اعايىن- جەكجاتتىڭ كوڭىلىن سۇراۋعا بارار ەدى.. .
وسى ورايدا ۋاقىتتىڭ قۇنىن تۇسىندىرەتىن مىنا ءبىر ءتامسىلدى تىڭداڭىز: بىردە پاتشاعا نوكەرلەرى شومبال ادامدى ەرتىپ كەلىپتى. بۇل ادام اسا ەپتى ەكەن. ۇلكەن تەبەندى التى اتتام جەرگە شانشىپ قويىپ، قولىنداعى ءجىپتى لاقتىرعاندا الگى تەبەننىڭ كوزىنەن وتكىزىپ جىبەرەدى. پاتشا كورىپ قايران قالادى. شەبەردەن: «وسى ءىستى ۇيرەنۋ ءۇشىن قانشا جىل جۇمسادىڭ؟» دەپ سۇرايدى. شەبەر: «قىرىق جىل ۋاقىتىم كەتتى»، دەيدى. حان ايتادى: «مىنا ادامعا 40 ءدىلدا التىن بەرىڭدەر، وعان قوسا اياماي 40 دۇرە سوعىڭدار»، دەپتى. شەبەر: «تاقسىر، حان يەم، 40 دۇرە سوعاتىنداي قانداي ايىبىم بار، تۇسىنسەم بۇيىرماسىن…» دەيدى. سوندا حان ايتىپتى: «40 التىن ءدىلدا ەڭبەگىڭ ءۇشىن، 40 دۇرە پايداسىز ىسپەن اينالىسىپ 40 -جىل عۇمىرىڭدى بوسقا وتكىزگەنىڭنىڭ جازاسى»، دەپتى.
ويلاپ كورىڭىز، شىنىندا تەبەن ينەگە التى اتتام جەردەن ءجىپ لاقتىرىپ كوزىنەن وتكىزگەننىڭ حالىق ءۇشىن قانداي پايداسى بار. مىنا سەريالدار دا - سول سياقتى پايداسىز ءارى مازمۇنى تومەن، تاربيەلىك ءمانى ناشار دۇنيەلەر.
ەرتە داۋىردە ءومىر سۇرگەن تانىمال تاقۋا ابدۋللا يبن ماسعۇد: «وكىنىشتەن وزەگىمدى ورتەيتىن دۇنيە: بوسقا وتكەن ۋاقىتتارىم» دەسە، پايعامبارىمىز مۇحاممەدتەن (س. ا. ۋ. ) جەتكەن حاديستە: ادام بالاسى ءقادىرىن بىلۋگە ءتيىس ەكى ۇلى نىعمەت بار، ءبىرىنشىسى - دەنساۋلىق، ەكىنشىسى ۋاقىت دەلىنگەن.
ال ۇلكەن ءىلىم يەسى قوجا احمەت ياساۋي: «كىتابىنا ۇڭىلگەن بالا، ەگىن ەگۋمەن اينالىسقان ەگىنشى، قولى ىستەگى تىگىنشى، اس ۇيدە تاماق پىسىرگەن ايەل جاماندىق جاساۋعا ۋاقىت تاپپايدى» دەسە، ابايدىڭ: «تاماعى توقتىق، جۇمىسى جوقتىق ازدىرار ادام بالاسىن» دەگەنى دە وسىنداعى ۋاقىت قۇنى جايلى ماعلۇماتتارمەن ۇشتاسىپ جاتىر.
بەكەن قايرات ۇلى
egemen.kz