كەمەڭگەر تۋعان كيەلى مەكەن. ابايدىڭ تۋعان جەرى سىرت قاسقابۇلاق قالاي جانداندى
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن حاكىمنىڭ ءوزى ناسيحاتتاعانداي، مەرەيتويدا بوس ىسىراپشىلىققا جول بەرىلمەدى. بۇل رەتتە، ۇلى اقىننىڭ كىندىك قانى تامعان جەر - سىرت قاسقابۇلاق تا نازاردان تىس قالعان جوق.
وسى ماقالامىزدا تاريحي ماڭىزى زور كيەلى مەكەننىڭ قالاي جاندانعانى تۋرالى ءسوز قوزعاماقپىز.
ەتنواۋىل مادەني كەشەنى سالىنۋدا
سىرت قاسقابۇلاقتاعى وزگەرىستەر جايلى بىزگە اباي اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى مەيىرجان سماعۇلوۆ ايتىپ بەردى. ونىڭ سوزىنشە، مۇندا بيىل كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن.
- اباي قۇنانباي ۇلى دۇنيەگە كەلگەن بۇل مەكەن ۇزاق جىلدار بويى ەلەۋسىز، ەسكەرۋسىز قالعان ەدى. 2019 -جىلى اباي اۋداندىق مادەنيەت ءۇيىنىڭ بالانسىنا الىنعان. قازىردە حاكىم سۋ ىشكەن بۇلاق باسى تولىعىمەن اباتتاندىرىلىپ، ادام تانىماستاي وزگەردى. شىرشا، شىنار اعاشتارى وتىرعىزىلىپ، اباي دومبىراسىنىڭ پىشىنىندە زامان تالابىنا ساي جاسالعان نىسان باسىندا اقىننىڭ ۇلاعاتتى 45 ءسوزى جازىلعان ءمارمار تاستار قويىلدى، - دەدى ول.
«تۋعاندا دۇنيە ەسىگىن اشادى ولەڭ» دەگەن ستەللا تۇرعىزىلعان. سونداي- اق سىرت قاسقابۇلاققا كىرەبەرىستەگى 1,7 شاقىرىمدىق جولعا اسفالت توسەلدى.
- مادەنيەتىمىزدى، سالت-ءداستۇرىمىزدى دارىپتەۋ، ىشكى تۋريزمدى دامىتۋ ماقساتىندا ەتنواۋىل مادەني كەشەنىن سالۋ جۇمىستارى دا قولعا الىنعان. اللەيا سالىنىپ، قۇدىق قايتا جاڭارتىلدى. وسىلايشا بۇل جەر كەلۋشىلەرگە رۋحاني دەمالىس سىيلايتىن ورىنعا اينالدى، - دەدى مەيىرجان سماعۇلوۆ.
اڭىز بويىنشا سىرت قاسقابۇلاقتاعى قۇدىق سۋىنىڭ قاسيەتى بار. مۇندا دالا رۋحىنان ءنار الىپ، ابايداي دارا تۇلعانى سىيلاعان كيەلى جەردىڭ قۇدىرەتىن سەزىنگىسى كەلەتىندەر كەلەدى. جولاي ءوتىپ بارا جاتقاندار قۇدىق باسىنا ارنايى توقتاپ، قۇران وقىپ، سۋ الادى. سونىمەن قاتار ەلىمىزدە تۇڭعىش رەت حاكىمنىڭ اكەسى قۇنانبايعا ارناپ ونىڭ ءومىر جولى مەن قايراتكەرلىگىن دارىپتەيتىن مۋزەي سالىنعان. اقشوقىداعى قۇنانباي مۋزەيىنىڭ ءىشى زامان تالابىنا ساي كەلەتىن كونفەرەنتس زالى، ەكسپوزيتسيالىق زال، مۋزەي مەڭگەرۋشىسىنىڭ بولمەسى، نامازحانا، اسحانا، 2 قوناق بولمەسى جانە سانيتارلىق توراپپەن جاساقتالعان.
- سىرت قاسقابۇلاقتى اباتتاندىرۋعا بيىل 50,3 ميلليون تەڭگە بولىنگەن. الداعى ۋاقىتتا وسى ءبىر قاسيەتتى جەرگە كەلەتىن تۋريستەر سانىن ارتتىرۋ ءۇشىن ءبىرقاتار شارالار قولعا الىنۋدا. ءدۇيىم جۇرتقا ناسيحات جۇرگىزۋ ماقساتىندا اقپاراتتار تاراتىلىپ، الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى دا جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. بۇدان بولەك، مەرەيتويعا وراي اۋدان ورتالىعى قاراۋىلدا 300 ورىندىق جاڭا مەكتەپ بوي كوتەردى. ءبىلىم ورداسى نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىنىڭ ستاندارتتارىنا ساي سالىنعان، - دەدى اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى.
اباي مەن شاكارىم جەرلەنگەن جەر
ەلىمىزدەگى ەڭ ۇلكەن مۋزەي - ابايدىڭ مەملەكەتتىك تاريحي- مادەني جانە ادەبي- مەموريالدىق قورىق مۋزەيى. جالپى اۋماعى 64 شارشى شاقىرىمدى قۇرايتىن بۇل مۋزەي ءقازىر مادەني مەملەكەتكە اينالدى دەسەك جاراسىپ-اق تۇر. ونىڭ قۇرامىنا سەمەيدەگى كەشەن عانا ەمەس، جيدەبايداعى اباي، بورىلىدەگى مۇحتار اۋەزوۆ، ماقانشىداعى اسەت نايمانباي ۇلى جانە اۋەزوۆ مۋزەيىندەگى «الاش ارىستارى» ءۇي- مۇراجايلارى دا كىرەدى.
قۇرىلىس جۇمىستارىن باستار الدىندا ياسنايا پولياناداعى ليەۆ تولستوي مۇراجايىنىڭ تاجىريبەسى نەگىزگە الىنعان. ال ونداعى باستى كيەلى ورىن - جيدەبايداعى قۇنانباي اۋلەتىنىڭ ءۇيى. ءدال وسى جەردە اباي ءومىرىنىڭ سوڭعى ون جىلدىعى ءوتتى، تاعىلىمى مول «قارا سوزدەر» جازىلدى. ودان 2 شاقىرىمداي قاشىقتىقتا اق ءتۇستى كەسەنە كەشەنى كورىنىس بەرەدى. مۇندا اباي مەن شاكارىم جەرلەنگەن. مەرەيتويعا وراي «جيدەباي» كەشەنىندە اۋقىمدى رەكونسترۋكتسيالاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. دەسە دە ساۋلەتشىلەر بۇنداعى تاريحي ماڭىزدى جەرلەرگە وزگەرتۋ ەنگىزبەگەن. كەلۋشىلەر اقىننىڭ شىعارماشىلىعىمەن تانىسىپ قانا قويماي، ولكەنىڭ تاريحىن بىلۋگە دە مۇمكىندىك الماق. ⠀
- جيدەبايداعى مەموريالدىق كەشەن قايتا جاڭعىرتۋدان ءوتىپ، تولىقتاي ءمارمار تاسپەن كومكەرىلدى. 200 گە جۋىق شىرشا وتىرعىزىلىپ، امفيتەاتر توبەسى كۇمبەزدەلىپ، كەشەن اۋماعى تولىقتاي جارىقتاندىرىلدى. سونداي-اق مەرەيتويعا وراي رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن قارجى ءبولىنىپ، قاراۋىلداعى سوناۋ 1976 -جىلدان بەرى جوندەلمەگەن، توزىعى جەتكەن سۋ قۇبىرلارىن جاڭعىرتۋ جۇمىستارى قولعا الىندى. جوبا اياقتالعان سوڭ تۇرعىندار تولىقتاي تازا اۋىزسۋمەن قامتاماسىز ەتىلەدى، - دەدى مەيىرجان سماعۇلوۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا، قاراۋىل توبەدە «اباي 175» جازۋى ۇلكەن ارىپتەرمەن قويىلدى. تۇندە جاناتىن بۇل جازۋدىڭ قاسىنا بيىكتىگى 8 مەترلىك مەملەكەتتىك تۋ ورناتىلعان.
*
قورىتا ايتساق، ابايدىڭ 175 جىلدىعىن كەڭ كولەمدە اتاپ ءوتۋ كوپشىلىك ءۇشىن ۇلى اقىننىڭ تۋىپ-وسكەن جەرىن تاماشالاۋعا تۇرتكى بولعانى راس. مادەني ورتالىققا اينالعان حاكىمنىڭ كىندىك قانى تامعان جەر الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلەتىن تۋريستەردى لايىقتى قابىلداي الاتىندىعى ءسوزسىز.
اۆتور: تالعاتجان مۇحامەتبەك ۇلى