موڭعوليادا مەملەكەتتىك لاشىن اتاعىن يەلەنگەن پالۋان مۇستافا نۇرلان ۇلى تۋرالى نە بىلەمىز؟
قازاق پالۋانى مۇستافا نۇرلان ۇلى جاقىندا موڭعوليادا ءداستۇرلى تۇردە وتكەن الامان دودادا مەملەكەتتىك لاشىن دارەجەسىن يەلەندى. ول پالۋاندار سايىسىنىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىندە جاس پالۋان بات- ەردەنەدى، ەكىنشىسىندە ايماقتىق ارىستان تايۆاندى، ۇشىنشىسىندە مەملەكەتتىك ءپىل دارەجەسى بار سورونزونبولدىنى، تورتىنشىسىندە مەملەكەتتىك قارشىعا زولبوونى، سوسىن 4 دۇركىن مەملەكەتتىك لاشىن اتاعىن العان ەنحباتتى جىعىپ، زور جەڭىسكە جەتتى.
ايتا كەتەيىك، بيىل موڭعولياىڭ ەگەمەن العانىنا 99 جىل ياعني حالىق ريەۆوليۋتسياسىنا 99 جىل تولدى. سونىمەن قاتار ۇلتتىق بايان- ولگي ايماعىنىڭ 80 جىلدىعى. اتالمىش قوس مەرەكەنى موڭعوليا كولەمىندە ءۇش تاۋلىك بويى دۇركىرەتىپ اتاپ ءوتتى. ويتكەنى موڭعوليا ءوز ىشىنە كوروناۆيرۋس ىندەتىن تاراتپاعان ازىرگە الەمدەگى جالعىز ەل. بۇعان زەرتتەۋشىلەر ءارتۇرلى پىكىر ايتادى. الايدا كوبىسى موڭعولداردىڭ تەگىنىڭ مىقتىلىعى، ۇلتتىق ءتولقۋاتىنىڭ كۇشتىلىگىنەن دەگەن پىكىرگە كەلىسەدى.. .
ايتسا ايتقانداي بۇل رەتكى كورەرمەنسىز ونلاين تۇردە وتكەن ناادام تويىنىڭ بارىسىنان بۇل اقيقاتقا كوز جەتكىزۋگە بولاتىنداي. ءون بويىنان كوشپەندىلەردىڭ سالتاناتتى تۇرمىسى كورىنىس تاپقان مەرەكەگە، موڭعوليانىڭ شارتاراپىنان جينالعان 512 پالۋان كۇش سىناسىپ، 104 ايعىر، 210 جۋان ات، 184 بەستى ات، 170 دونەن، 170 دەي شاتىس ياعني بۋدان تۇقىمدى ات، 313 قۇنان، 49 تاي قوسىلعان الامان بايگە ءوتتى.
ناادام تويىنىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا موڭعوليا پرەزيدەنتى حالتمااگين باتتۋلگا: «ەر جىگىتتىڭ ءۇش سايىسى - موڭعول تەكتەستەردىڭ مىڭداعان جىلدار جالعاسىپ كەلە جاتقان، كوشپەلى مادەنيەتتىڭ تۇتاستىعى، تاريح، نانىم- سەنىم، ادەت- عۇرىپتار مەن ۇلتتىق مەنتاليتەتىنىڭ وزەگى، موڭعول مەملەكەتىنىڭ رۋحاني ءتولقۋاتىنىڭ ماڭىزدى بولىگى»- دەپ اتاپ ءوتتى.
راسىمەن دە 11- شىلدەدە وتەتىن ناادام تويىندا موڭعول جۇرتشىلىعى الەمدى ءدۇر سىلكىندىرگەن شىڭعىس حاننىڭ قۇرعان قاعاناتى قايتا جاڭعىرعانداي كۇي كەشىپ، ءبىر رۋحتانىپ قالادى. ەر جىگىتتىڭ ءۇش سايىسىنىڭ ەڭ تارتىمدىسى پالۋاندار سايىسى. الەمدە موڭعول حالقىنداي ۇلتتىق پالۋاندارىن ءپىر تۇتىپ، قاستەرلەيتىن ۇلت نەكەن- ساياق بولار. بۇعان موڭعولدىڭ جىل- جىلعى پارلامەنتىندە ەكىدەن ءۇش مەملەكەتتىك جوعارعى دارەجەلى پالۋانداردىڭ تۇراقتى سايلانۋى، الاماندا اعالاعان پالۋاندارعا بەرىلەتىن سىي- سياپات، زال تولى كورەرمەندەردىڭ قولپاشتاۋى كۋا.
تىپتەن، 2011 -جىلعى وتكەن موڭعوليانىڭ كەزەكتى پرەزيدەنت سايلاۋىنا ۇلتتىق كۇرەستىڭ داڭقتى چەمپيونى بادماانيامبۋۋگين بات- ەردەنە اتىن ۇسىنىپ، داۋىس بەرگەن سايلاۋشىلاردىڭ 40 پايىز داۋىسىنا يە بولسا، قازىرگى پرەزيدەنت حالتمااگتين باتتۋلگانىڭ دا دزيۋدودان الەم چەمپيونى اتاعى بار. وسىدان- اق موڭعولداردىڭ پالۋان قاۋىمىن قانىنا ۇلتتىق قاسيەت سىڭگەن ناعىز ۇلتجاندى ازامات رەتىندە باعالايتىندىعىن بىلۋگە بولاتىنداي. سوندىقتان دا پالۋاندار ءۇشىن مەملەكەتتىك اتاق- دارەجەگە جەتۋ، اسا قيىنعا سوعادى.
بۇل دارەجەگە قول جەتكىزەتىندەر كوبىنەسە پالۋاندىق قاسيەت اتا- باباسىنان بويىنا دارىعان تۋما تالانت يەلەرى مەن جاستايىنان پالۋاندىق ونەرمەن جاتتىعىپ ابدەن شىنىققان، پالۋاندىق ونەردىڭ قىرى مەن سىرىن جەتتىك مەڭگەرگەن جانكەشتى ازاماتتار. سونان بولار بايان- ولگەي ايماعى ورناعانىنا 80 جىل تولسا دا، وسى سپورت تۇرىنەن مەملەكەتتىك دارەجە العان ايماق ازاماتتارىنىڭ سانى 9 عانا. بۇعان دا ءتاۋبا. ويتكەنى موڭعولدىڭ باسقا 21 ايماعىنان ەشقانداي مەملەكەتتىك دارەجەلى پالۋان شىقپاعان وڭىرلەر دە بار كورىنەدى.
مەملەكەتتىك قارشىعا دارەجەلى پالۋان باقىت ودناي ۇلىنان كەيىن اراعا 35 جىل سالىپ، 2017 -جىلى مەملەكەتتىك اتاققا سەرىك بەردىمۇرات ۇلى قول جەتكىزسە، بيىل، ياعني اراعا ءۇش جىل سالىپ مۇستافا نۇرلان ۇلى مەملەكەتتىك لاشىن اتانىپ، از قازاقتىڭ توبەسىن كوككە جەتكىزدى.
مۇستافا نۇرلان ۇلى كىم؟
مۇستافانىڭ ارعى اتاسى قاپتاعاي باتىر ەر جانىبەك باتىردىڭ سەنىمدى سەرىكتەرىنىڭ ءبىرى بولسا، ءوز اكەسى نۇرلان بۇقاراپ ۇلى اۋىر اتلەتيكانىڭ سپورت شەبەرى. ال ۇلى ناعاشىسى قاپار اڭقاباي ۇلى ايگىلى الىپ كۇش يەسى بولعان. قاپار تۋرالى ەل اراسىندا اڭىز- اڭگىمە وتە كوپ ايتىلادى. سولاردىڭ بىرىندە ونىڭ قاسقىرعا بارماعىن شايناتقانى تۋرالى باياندايدى.
جاستايىنان مال سوڭىندا وسكەن قاپار، بىردە ۇرىككەن مالدىڭ دىبىسىنان ويانىپ، دالاعا اتىپ شىقسا، قوراداعى ەركەك قويدى القىمداپ جاتقان دالا ءبورىسىن كورەدى. باسپالاپ كەلىپ قاسقىردى ەكىقۇلاقتان شاپ بەرىپ ۇستاپ، ۇستىنە مىنە تۇسەدى. بار نازارى تاماققا اۋعان قاسقىر، تۇتقيىلدان ۇستىنە قونا ءتۇسىپ، باسىن سىعىمداپ ۇستاعان قارۋلى قولدان قۇتىلۋعا جانتالاسىپ باعادى. الىپ كۇش يەسى بولسا ۇستاعان جەردەن ايىرىلماي، تومەن تۇقىرتا باسادى. ەكى قۇلاقتان ۇستاعان قارۋلى قول بوساتپاعانىمەن، قۇلاقشەكە تەرىسىن جيىرىپ، جانتالاسىپ بۇلقىنعان قاسقىردىڭ ازۋ تىسىنە قاپاردىڭ ءبىر بارماعى ءىلىنىپ، بارماقتى شايناپ جىبەرەدى. وسى ساتتە قاپاردىڭ كەلەسى قولى قاسقىردىڭ كەڭىردەگىنە ءىلىنىپ، سول قالپى قاسقىردىڭ دەمىن العىزباي بۋىندىرىپ ولتىرگەن ەكەن.
قاپار تۋرالى بۇدان باسقا اڭگىمەلەر جەتىپ ارتىلادى. ونىڭ كوتەرگەن تاسى قازىر قابىرىنىڭ باسىندا تۇرسا، قۇيعا باتقان اتان تۇيەنى سۋىرىپ العان وراسان قايرات يەسى بولعانىن كوز كورگەندەر تامسانا اڭگىمەلەيدى. ال شالماشىلدىعى ءبىر توبە دەسەدى. اڭقابايدان قاپار، جاپار، راحمەت ەسىمدى ءۇش ۇل، سارىماي، اياۋ، بالقيا. ءسۇپىر ەسىمدى ءۇش قىز تۋادى. اياۋ مولقى - قوشاق جامپەيىس تىلەۋباي ۇلىنا تۇرمىسقا شىعادى. بۇل اۋلەتتەن بايان- ولگەي ايماعىن 6 رەت ايگىلەگەن ايگىلى داعىس پالۋان شىقتى. بالقيا، رۋى قاراقاس ەرتىسباي ۇلى قۇمارحانعا تۇرمىسقا شىعادى. قۇمارحان مۇستافانىڭ ۇلكەن اتاسى بولىپ كەلەدى.
موڭعوليادان جۋرناليست قۋات ۋاتحان ۇلى