ۇلتتىق ۇعىم: ماما، ءسۇت انا، شەشە
ەلىمىزدىڭ ءار نۇكتەسىندە انانى «انا، شەشە، تاتە» دەپ قولدانادى. الايدا «ماما» ءسوزىنىڭ دە حالقىمىزعا جاتتىعى جوق.
ماسەلەن، ن. وڭداسىنوۆتىڭ «پارسىشا- قازاقشا تۇسىندىرمە سوزدىگىندە» «ماما» دەگەن ءسوزدىڭ ءتۇپ ماعىناسى «كىندىك شەشە، ءسۇت انا» دەپ كورسەتكەن.
«بۇرىندارى جاس بوسانعان ايەل قول- اياعىن جيعانشا، نارەستەنى العاشقى ساتتەردە سول كىندىك شەشە ەمىزگەن. بۇل بۇرىندارى قازاقتا دا بولعان ءۇردىس، جاس كەزىمىزدە كورەتىن ەدىك. كوتەرگەن، تۋعان اناسى ءسۇت انا» دەلىنەدى. بۇرىندارى كوپ ايەل العان قازاقتا جاسىنىڭ كوتەرگەن بالاسىن ەگدەلەۋى باۋىرىنا سالىپ، ءوزى ەمىزىپ اسىراعان.
الەۋمەتتىك جاعى جوعارى اۋلەتتەردە جاڭا تۋعان بالانى ەمىزىپ-اسىرايتىن ارنايى انالار بولعان. ءاۋ باستا ماما دەپ سولار ايتىلعان سىڭايلى. اتالعان سوزدىك ماما ءسوزىنىڭ اۋىسپالى ماعىناسى - «ەمشەك (انانىڭ)» دەپ كورسەتەدى.
ءسوزدىڭ بۇل ءمانىنىڭ «ەنەكەمنىڭ ەمىپ كەت، توسىندە ەكى ماماسىن» دەگەندەي، «قوبىلاندى باتىر» جىرىندا ورىن الۋى، مامابيكە ەسىمىنىڭ Ⅺ عاسىر دەرەكتەرىندە كەزدەسۋى - ءسوزدىڭ ءبىزدىڭ جۇرتقا ەرتەدەن تانىس ەكەنىن بىلدىرەدى.
بەيىمبەت مايليننىڭ شىعارمالارىنىڭ بىرىندە «ەمشى مىنا ماماڭدى! سەن دە اياشى سورلى بولعان اناڭدى» دەگەن قولدانىس كەزدەسەدى. بۇل ۇعىم، ياعني، ماما - ەمشەك (انانىڭ) ەكەنى تۇسىنىكتى.
ودان بولەك، ماما سيىر، ماما بيە، ماما اعاش سىندى قولدانىستار كەزدەسەدى تىلىمىزدە. ماما اعاشتىڭ ءبىر ماعىناسى - ات بايلاۋعا ارنالعان كەرتە.
استا، تويدا، كوپ ادام اتپەن كەلىپ تۇسەتىن جەرگە اعاشتان كەرتە جاساپ، ياعني بيىكتەۋ ەكى مىقتى قادا قاعىلىپ، سول ەكى قادانىڭ اراسى جوعارى جاعىنان ۇزىنشا سىرعاۋىلمەن قوسىلادى. سونداي- اق، كەمەلىنە كەلگەن، جايقالىپ جاقسى وسكەن، ماۋەلى اعاشتى دا ماما اعاش دەيدى. ءسوزدىڭ وسىنداي ماندەرىنەن مامان، ماماش، مامات، ماماجان، ماماسەيىت، مامابيكە، ءماماشارىپ، ماماديار سىندى كىسى ەسىمدەرى پايدا بولعان.
ماما ءسوزى - انا، ەمشەك ماعىناسىندا ورتا ازيا مەن شىعىستا عانا ەمەس، ەۋروپانىڭ كوپتەگەن ەلىندە تاراعان. ارعى تەگى لاتىن تىلىنە بارىپ تىرەلەدى. ماما - بالا ءتىلى. قاي ۇلتتىڭ دا سابيىنە ايتۋىنا وڭاي. بۇل - سابيلىك ءتىل. سوندىقتان بالانىڭ باستاپقى كەزدە اناسىن ماما دەپ، كەيىن اپا، ابدەن ەسەيگەندە انا دەسە بولادى.
سابىرجان شۇكىر ۇلىنىڭ دەرەكتەرىنەن