ابايدىڭ قارا سوزدەرى. سەگىزىنشى ءسوز

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات – ۇلى اقىن، كومپوزيتور، فيلوسوف، ساياساتكەر، اعارتۋشى اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ 175 جىلدىعىن تويلاۋعا ارنالعان شارالار باستالدى.

دانا ويشىلدىڭ مەرەيتويىن حالىقارالىق دەڭگەيدە يۋنەسكو مەن تۇركسوي اياسىندا اتاپ وتكىزۋ جوسپارلانعان. اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ ءومىر مەن شىعارماشىلىعىن دارىپتەۋ ماقساتىندا «قازاقپارات» ح ا ا-دە ۇلى اقىننىڭ «قارا سوزدەرىن» وقىرماندار نازارىنا كۇن سايىن ۇسىنىپ وتىراتىن بولادى.

سەگىزىنشى ءسوز

وسى اقىلدى كىم ۇيرەنەدى، ناسيحاتتى كىم تىڭدايدى؟

بىرەۋ - بولىس، بىرەۋ - بي. ولاردىڭ اقىل ۇيرەنەيىن، ناسيحات تىڭدايىن دەگەن ويى بولسا، ول ورىنعا سايلانىپ تا جۇرمەس ەدى. ولار وزدەرى دە ۇزدىك كىسىمىز، وزدەرىمىز بىرەۋگە ۇلگى بەرىپ، اقىل ايتارلىقپىز دەپ سايلاندى. وزدەرى تۇزەلىپ جەتكەن، ەندى ەلدى تۇزەرلىگى-اق قالعان. ول نە قىلىپ تىڭداسىن جانە تىڭدايىن دەسە دە، قولى تيە مە؟ باسىندا وزىندىك جۇمىسى بار: ۇلىعىمىزعا جازالى بولىپ قالامىز با، ەلدەگى بۇزاقىلارىمىزدى ءبۇلدىرىپ الامىز با، نەمەسە حالقىمىزدى ءبۇلدىرىپ الامىز با، ياكي ءوزىمىز شىعىمداپ، شىعىنىمىزدى تولتىرا الماي قالامىز با؟ - دەگەن ەبىنە قاراي بىرەۋدى جەتىلتەيىن دەپ، بىرەۋدى قۇتىلتايىن دەگەن بەينەتىنىڭ ءبارى باسىندا، قولى تيمەيدى.

بايلار، ولار وزدەرى دە ءبىر كۇن بولسا دا، داۋلەت قونىپ، دۇنيەنىڭ جارىمى باسىندا تۇر. وزىندە جوقتى مالىمەنەن ساتىپ الادى. كوڭىلدەرى كوكتە، كوزدەرى اسپاندا، ادالدىق، ادامدىق، اقىل، عىلىم، ءبىلىم - ەشنارسە مالدان قىمبات دەمەيدى. مال بولسا، قۇداي تاعالانى دا پارالاپ السا بولادى دەيدى. ونىڭ ءدىنى، قۇدايى، حالقى، جۇرتى، ءبىلىمى، ۇياتى، ارى، جاقىنى - ءبارى مال.

ءسوزدى ءقايتىپ ۇقسىن، ۇعايىن دەسە دە، قولى تيە مە؟ ول مالدى سۋارماق، تويعىزباق؛ ساۋداسىن جيعىزباق، كۇزەتتىرمەك، باقتىرماق، ۇرى- ءبورى، قىس، سۋىق- سۇعاناق - سولاردان ساقتانباق، سولاردان ساقتارلىق كىسى تاپپاق. ونىڭ ءبارىن جايعاستىرىپ، اياعىن الىپ كەلىپ ماقتانعا ورنالاستىرعانشا قاشان؟ قولى تيمەيدى.

ەندى ۇرى- زالىم، سۇم- سۇرقيا وزدەرى دە تىڭدامايدى.

ونشا- مۇنشا قوي ءجۇندى قوڭىرشالار كۇنىن دە كورە الماي ءجۇر. انالار اناداي بولىپ تۇرعاندا، ءبىلىم، عىلىم، اقىلدى نە قىلسىن؟ جانە دە ءبىلىم، عىلىم كەدەيگە كەرەگى جوقتاي- اق: «ءبىزدى نە قىلاسىڭ، انا ءسوزدى ۇعارلىقتارعا ايت!» دەيدى. ونىڭ وزگەمەنەن ءىسى جوق، انا الدىنداعى ۇشەۋىندەي بولعان جاننىڭ ويىندا ەشبىر قايعىسى، مۇڭى بولماسا كەرەك.

1891

جالعاسى بار